Γράφει ο Μιχάλης Παπαχαραλάµπους
Ειδικός Παθολόγος, πρόεδρος Ευρωπαϊκής Επιστηµονικής Εταιρίας Πρόληψης και Αντιγήρανσης
Ο άνθρωπος ανέκαθεν έψαχνε για το ελιξίριο της ζωής και κυρίως για το µυστικό της παντοτινής νεότητας. Τα τελευταία 10 χρόνια έχουν γίνει τεράστια βήµατα στις έρευνες για να µάθουµε γιατί γερνάµε και πώς θα επιβραδύνουµε τη διαδικασία της γήρανσης διατηρώντας, συγχρόνως, ένα καλό επίπεδο ποιότητας ζωής.
Ήταν τόσο σηµαντικές οι έρευνες αυτές, που πέντε βραβεύτηκαν µε βραβείο Νόµπελ.
Οι περισσότερες θεωρίες που προσπαθούν να εξηγήσουν γιατί γερνάµε, εστιάζουν στο ότι µε την πάροδο των ετών αθροίζονται στα κύτταρα βλάβες που δεν µπορεί ο οργανισµός µας να επιδιορθώσει (οξειδωµένες πρωτεΐνες, φλεγµονές). Όλοι οι ερευνητές συµφωνούν, επίσης, ότι στον τρόπο γήρανσης συµµετέχουν τουλάχιστον δύο βιολογικά ρολόγια: το µήκος των τελοµερών και οι ορµόνες.
Κάθε φορά που τα κύτταρά µας διαιρούνται, τα τελοµερή που βρίσκονται στα άκρα του DNA µικραίνουν. Τα σωµατικά µας κύτταρα διαιρούνται 40-50 φορές, µετά σταµατούν και µπαίνουµε στη φάση της γήρανσης.
Αλλαγές στις ορµόνες µε την αύξηση της ηλικίας
Οι ορµόνες µας -και κυρίως αυτές που συνδέονται µε το φύλο- φτάνουν σε µέγιστα επίπεδα κατά την εφηβεία και µετά µειώνονται και σταµατούν να παράγονται κατά την εµµηνόπαυση και την ανδρόπαυση.
Κατά τη µετάβαση σε αυτό το στάδιο της ζωής τους, οι περισσότερες γυναίκες περνούν από µια φάση κατά την οποία τα επίπεδα των δύο βασικών τους ορµονών, των οιστρογόνων και της προγεστερόνης εµφανίζουν ανισορροπία, µε την προγεστερόνη κυρίως να µειώνεται και τα οιστρογόνα να επικρατούν (οιστρογονική επικράτηση). Σε αυτή τη φάση που λέγεται προεµµηνόπαυση, οι περισσότερες γυναίκες εµφανίζουν έντονα δυσάρεστα ενοχλήµατα όπως εξάψεις, νυχτερινή εφίδρωση, ηµικρανίες, αύξηση του βάρους, µειωµένη libido, κατάθλιψη, τα οποία επηρεάζουν σε σηµαντικό βαθµό την ποιότητα της ζωής τους.
Σε αυτή τη φάση, πρέπει να ακολουθούν πιστά τους κανόνες υγιεινού τρόπου διαβίωσης. Ακολουθεί η φάση της εµµηνόπαυσης, κατά την οποία για έναν χρόνο δεν εµφανίζεται έµµηνος ρύση.
Εµµηνόπαυση και ορµονικά υποκατάστατα
Για να αντιµετωπιστούν τα έντονα συµπτώµατα της εµµηνόπαυσης και µελλοντικοί κίνδυνοι όπως η οστεοπόρωση, από το 1950 υποκαθιστούσαν τις δύο βασικές ορµόνες, την οιστραδιόλη και την προγεστερόνη. Η µέθοδος αυτή ονοµάστηκε ορµονική υποκατάσταση. Ως υποκατάστατο της 17β οιστραδιόλης, που είναι η µορφή οιστρογόνου που υπάρχει στον άνθρωπο, χορηγήθηκε το Premarin που είναι µίγµα οιστρογόνων που λαµβάνεται από τα ούρα εγκύων φορβάδων. Για την υποκατάσταση της προγεστερόνης, που είναι η µορφή που υπάρχει στον άνθρωπο, χρησιµοποιήθηκε προγεσταγόνο που είναι χηµική παραλλαγή της. Το µίγµα (premarin και προγεσταγόνου) ονοµάσθηκε Prempro.
To 1993 ξεκίνησε µια µεγάλη µελέτη στις ΗΠΑ για να ελεγχθούν οι ωφέλειες και οι κίνδυνοι από τη χρήση της ορµονικής υποκατάστασης. Το 2002 διεκόπη η χορήγηση της συνθετικής (χηµικής) προγεσταγόνης που δινόταν στη θέση της φυσικής προγεστερόνης, γιατί βρέθηκε αύξηση στα περιστατικά καρκίνου του µαστού και θροµβώσεων στις γυναίκες που έπαιρναν τα οιστρογόνα από το στόµα. Έτσι περιορίστηκε σηµαντικά, σε όλο τον κόσµο, η χρήση της ορµονικής υποκατάστασης. Τότε ξεκίνησε έντονη δηµόσια συζήτηση σχετικά µε το γιατί δεν χρησιµοποιούνταν πιο φυσικές λύσεις, λύσεις που οι µεγάλες φαρµακοβιοµηχανίες δεν προωθούσαν.
Πρωτοστάτες σε αυτή την προσπάθεια ήταν η διάσηµη τηλεπερσόνα Oprah Winfrey και η ηθοποιός και συγγραφέας Suzanna Somers που πίεζαν για τη χρήση των λεγοµένων βιοπανοµοιότυπων ορµονών που λαµβάνονται από φυτά όπως η σόγια ή το µεξικάνικο yam και παρασκευάζονται ώστε να είναι πιστά αντίγραφα των ορµονών του ανθρώπου.
Τελικά ο FDA, ο Οοργανισµός Τροφίµων και Φαρµάκων των ΗΠΑ, αναγνώρισε τις βιοπανοµοιότυπες ορµόνες και έτσι οι γυναίκες που υποφέρουν από έντονα συµπτώµατα κατά την προεµµηνόπαυση και την εµµηνόπαυση µπορούν να λαµβάνουν την 17β οιστραδιόλη σε µορφή κρέµας ή gel για να αποφεύγονται οι θροµβώσεις και προγεστερόνη (micronized) το βράδυ προ του ύπνου. Σηµαντικό είναι να ξεκινούν, όσο το δυνατόν νωρίτερα, και η διάρκεια της αγωγής να µην υπερβαίνει τα δέκα χρόνια.
Ανδρόπαυση
Η εµµηνόπαυση όµως δεν αφορά µόνο στις γυναίκες. Έχουν και οι άνδρες την αντίστοιχη κατάσταση. Λέγεται ανδρόπαυση και οφείλεται στην προοδευτική ελάττωση των επιπέδων της τεστοστερόνης, µε αποτέλεσµα την εµφάνιση συµπτωµάτων, των οποίων η ένταση διαφέρει από άτοµο σε άτοµο. Οι άνδρες διαµαρτύρονται για ανεξήγητη κόπωση, δυσκολία στη συγκέντρωση, ευερεθιστότητα, κατάθλιψη, ενώ εµφανίζουν οστεοπενία και απώλεια της µυϊκής µάζας.
Τα τελευταία χρόνια, προκάλεσαν επανάσταση οι έρευνες που διαπίστωσαν ότι η τεστοστερόνη δεν προκαλεί καρκίνο στον προστάτη, όταν χορηγείται κατά την ανδρόπαυση. Έχουν όµως καθοριστεί κανόνες για τη χορήγησή της. Πρέπει το επίπεδο της τεστοστερόνης να είναι κάτω από ένα ορισµένο όριο και να υπάρχουν τα συµπτώµατα που συνοδεύουν την ανδρόπαυση.
Η τεστοστερόνη δίδεται, κυρίως, σε µορφή κρέµας ή gel κάθε πρωί και παρακολουθούνται κάθε 6 µήνες ορισµένοι δείκτες. Σε όσους δεν επιθυµούν την καθηµερινή χρήση κρέµας συνταγογραφείται και ένεση που γίνεται ενδοµυϊκά κάθε 3 µήνες. Έχει επίσης διαπιστωθεί ότι σε παχύσαρκους άνδρες και σε άνδρες που πάσχουν από µεταβολικό σύνδροµο πρέπει να µετράται η τεστοστερόνη, καθώς η αποκατάστασή της µπορεί να µειώσει τους κινδύνους καρδιοπαθειών.
