Γράφει ο Αντώνης Σαουλίδης
Δικηγόρος Παρ’ Αρείω Πάγω MA-IR, MA-EYP, Υποψήφιος Διδάκτωρ
Ειδικευμένος σε θέματα Τοπικής Αυτοδιοίκησης αντιδήμαρχος Περιβάλλοντος Δήμου Νεάπολης Συκεών
Είναι αλήθεια ότι η Ελληνική Επανάσταση του 1821 είναι η κορυφαία στιγμή του ελληνικού έθνους – πως θα μπορούσε άλλωστε να ήταν διαφορετικά – όμως είναι ταυτόχρονα και ένα παγκόσμιο γεγονός με ιδιαίτερη βαρύτητα. Μια μικρή επαρχία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας με τεράστιο όμως εθνικό, ιστορικό και πολιτισμικό φορτίο επαναστατεί, εξεγείρεται, διεκδικεί την ελευθερία και την ανεξαρτησία της.
Και τα καταφέρνει. Με ένοπλο αγώνα, με τη βοήθεια των Μεγάλων τότε Δυνάμεων, με το κύμα του φιλελληνισμού φτάνουμε στην ίδρυση του δικού μας κράτους. Πριν όμως από αυτήν προηγήθηκαν τα Συντάγματα της Εθνεγερσίας που διακήρυσσαν το δημοκρατικό χαρακτήρα του πολιτεύματος και περιείχαν εκτενείς καταλόγους θεμελιωδών δικαιωμάτων. Κείμενα προωθημένα, κείμενα της εποχής τους, εμφανώς επηρεασμένα από τα γαλλικά Συντάγματα, από τις εξελίξεις στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού ωκεανού, από το πνεύμα της αλλαγής και της εξέλιξης, του Διαφωτισμού που είχε αρχίσει να αποκτά ρίζες σε όλη τη Δύση. Επανάσταση πρωτοποριακή με στόχους που κινητοποίησαν διαφορετικές δυνάμεις του Ελληνισμού, που έβαλαν τις βάσεις της εθνικής συνείδησης, της εθνικής ενότητας και ταυτότητας. Με δυο λόγια η Ελληνική Επανάσταση εξέλιξε την συνείδηση της ενότητας, όσο περίεργη και αν φάνταζε – υπήρχε, σε ένα ελεύθερο και ανεξάρτητο κράτος. Ανήκει δικαιωματικά σε εκείνες τις λίγες επαναστάσεις που οδήγησαν στον νεωτερικό κόσμο καθώς δημιούργησε το πρώτο ανεξάρτητο εθνικό κράτος
Για εμάς είναι πρωτεύον το θάρρος, η αποφασιστικότητα, η θυσία, το μεγαλείο του αγώνα, η στρατιωτική ευφυία των πρωταγωνιστών και αυτό μνημονεύουμε, αυτό διδασκόμαστε, αυτό θαυμάζουμε. Δίπλα όμως σε αυτό θα πρέπει να αναγνωρίσουμε και μια σειρά άλλων παραμέτρων που είχαν επίσης ιδιαίτερη βαρύτητα. Όχι αντιπαραθετικά, όχι για να ιεραρχήσουμε το πιο σημαντικό και από το λιγότερο σημαντικό αλλά αντίθετα, για να φωτίσουμε όλες τις πλευρές αυτού του μοναδικού αγώνα.
Πρέπει να δούμε και να διδαχθούμε από την προσπάθεια της εκάστοτε ελληνικής ηγεσίας να συνδέσει το ελληνικό ζήτημα με τις γεωπολιτικές εξελίξεις της εποχής. Δεν ήταν όλες οι προσεγγίσεις ταυτόσημες όμως η ανάγκη σύνδεσης της ελληνικής υπόθεσης με τις διεθνείς εξελίξεις και σχεδιασμούς ήταν σταθερός προσανατολισμός. Η ανεξαρτησία της Ελλάδας επιτεύχθηκε και χάρη στη διπλωματία μας, στην αξιοποίηση των ανταγωνισμών των ισχυρών, στην αναδιάταξη συμφερόντων στην Νοτιανατολική Μεσόγειο και στην επαναχάραξη των ευρωπαϊκών συνόρων, διαδικασία που θα ολοκληρωθεί έναν αιώνα αργότερα. Σήμερα, αν έχουμε να αντλήσουμε κάτι από αυτήν την παρακαταθήκη που συνοδεύει όλες μας σχεδόν τις εθνικές και ιστορικές επιτυχίες είναι η ανάγκη συμμαχιών. Είναι η ενεργός παρουσία σε όλα τα διεθνή πεδία, η ένταξή μας σε όλα τα δίκτυα ισχύος, η ανάληψη ευθυνών που την επαύριο γίνεται αναζήτηση βοήθειας. Είναι η εξωστρέφεια, ο ρεαλισμός, η σωστή ανάλυση των συσχετισμών, η σαφής και έγκυρη οριοθέτηση των εθνικών συμφερόντων αλλά και ο στρατηγικός σχεδιασμός της επίτευξης των στόχων
Πρέπει να διδαχθούμε και να μάθουμε, πως άνθρωποι μιας προνεωτερικής και κατακερματισμένης κοινωνίας αντιλήφθηκαν τη διακύβευση της εποχής τους υλοποιώντας μία συλλογική υπέρβαση. Είδαν μπροστά, παρακάτω, το μέλλον – όχι το παρόν και το παρελθόν. Υπηρέτησαν, ο κάθε ένας τους από τη σκοπιά του και με τις ιδιαιτερότητές του έναν κοινό στόχο. Είναι μοναδικό το γεγονός πως ένα ετερόκλητο μείγμα ανθρώπων από νεωτερικούς διανοούμενους – εμπόρους – αγρότες – ναυτικούς και κλεφταρματολούς καταφέρνει κάτι τόσο σπουδαίο. Το μήνυμα με σημερινούς όρους είναι μήνυμα συμπεριληπτικό, μήνυμα συνοχής και ενότητας αν θέλουμε να βρούμε αναλογίες. Είναι μήνυμα που γεφυρώνει ταξικά, πολιτισμικά και γεωγραφικά χάσματα και αναδεικνύει την πολιτική ενότητα σε αξία.
Πρέπει να διδαχθούμε ακόμη και από αυτές τις εμφύλιες διαμάχες κατά τη διάρκεια του αγώνα. Διαμάχες που οριακά δεν απέβησαν μοιραίες και που οφείλονταν σε νομοτελειακούς ανταγωνισμούς και συγκρούσεις ιδεών και συμφερόντων κατά την προσπάθεια της εθνικής ολοκλήρωσης. Και από αυτήν την ιστορική έκφανση του αγώνα μπορούμε να αντλήσουμε συμπεράσματα που αφορούν – κατ’ αναλογία πάντα- τα όρια του πολιτικού ανταγωνισμού, την αποφυγή ακραίων διχαστικών στρατηγημάτων, της σύγκρουσης που απειλεί μέχρι και τη σταθερότητα του κράτους.
Τέλος, αυτό που μπορούμε χωρίς καμία αμφιβολία να κρατήσουμε είναι μια ιστορική αισιοδοξία για το μέλλον του ελληνισμού που εδράζεται σε αυτές τις ικανότητές μας – αποδεδειγμένες ιστορικά – που μας οδηγούν να κάνουμε τη σωστή επιλογή στο κρίσιμο ερώτημα. Να μπορούμε να επανεφευρίσκουμε τον εαυτό μας, να βρισκόμαστε σχεδόν πάντοτε στην προμετωπίδα των αλλαγών. Με έναν νέο πατριωτισμό σήμερα και με περιεχόμενο συνυφασμένο με τις αρχές της αξιοκρατίας, της διαφάνειας και της κοινωνικής δικαιοσύνης – όλα ψηφίδες μιας ισχυρής εθνικής και κρατικής οντότητας.
