Πάσχα στο Φανάρι σε τρεις χρονολογίες: 1821, 1919 και 2022.
Το 1821 το Πάσχα ήταν 10 Απριλίου με το παλαιό ημερολόγιο, 22 Απριλίου με το νέο, σαν και τις ημέρες αυτές. Η Ελληνική Επανάσταση είχε ξεκινήσει. Οι πληροφορίες στην Πύλη έρχονταν με ροή καταιγίδας. Και αυτή αντέδρασε αμέσως. Διάλεξε την ημέρα του Πάσχα να τιμωρήσει τον πνευματικό ηγέτη των ραγιάδων Πατριάρχη Γρηγόριο Ε’. Μήνυμα στους Συνοδικούς να τον καθαιρέσουν και να προβούν σε εκλογή νέου Πατριάρχη. Ο έκπτωτος Γρηγόριος κατηγορείτο και τιμωρήθηκε με διασυρμό και την εξευτελιστική δια απαγχονισμού ποινή του θανάτου, για «απιστία και προδοσία».
Γράφει ο Κωνσταντίνος Κούμας:
«…Την ημέραν του Πάσχα (10/22 Απριλίου 1821) αφού ο Πατριάρχης ελειτούργησεν εις την Εκκλησίαν, ως σύνηθες, αμέσως εσύρθη εις το Παλάτιον του Βεζύρη και εν ταυτώ επροστάχθησαν οι λοιποί μικροί αρχιερείς να ψηφίσωσι ευθύς νέον Πατριάρχην, επειδή ο μέχρι τούδε παύει από του να πατριαρχεύη. Έντρομοι οι αρχιερείς και ολίγοι τινές των σωζομένων χριστιανών ανηγόρευσαν Πατριάρχην τον Πισιδίας Ευγένιον. Αλλά έως ου να τελειώσουν τας ψήφους, είδον προ της Πύλης του Πατριαρχείου κρεμάμενον τον Πατριάρχην Γρηγόριον με επιγραφήν εις το στήθος του “προδότης της βασιλείας”. Συγχρόνως εκρεμάσθησαν εις διάφορα μέρη της Κωνσταντινουπόλεως και του Καταστένου ο Εφέσου Διονύσιος, ο Νικομηδείας, ο Χαλκηδόνος, ο Δέρκων, ο Θεσσαλονίκης, και ο δια των επιστημονικών διδασκαλιών του ωφελήσας το Γένος, Αδριανουπόλεως Δωρόθεος ο Πρώιος. Απεκεφαλίσθη και ο γέρων Λογοθέτης Στέφανος Μαυρογένης. Τα σώματα τούτων εσύρθησαν ατίμως και ερρίφθησαν εις την θάλασσαν….».
■ ■ ■
Το Πάσχα του 1919 ήταν τρεις μέρες νωρίτερα από αυτό του 1821, στις 7/19 Απριλίου. Άλλη η ατμόσφαιρα στο Φανάρι. Οι ελπίδες για την απελευθέρωση της Κωνσταντινούπολης πολλές, αν και φαίνονταν και οι δυσκολίες, λόγω των συμφερόντων των συμμαχικών μεγάλων δυνάμεων…
Ο ανταποκριτής στην Πόλη της «Εστίας» έγραψε:
«Μετά πρωτοφανούς μεγαλοπρεπείας εωρτάσθη εφέτος εις το Πατριαρχείον η εορτή του Πάσχα, εν μέσω μεγάλης συρροής κόσμου και απεριγράπτου ενθουσιασμού. Εις την εορτήν παρίστατο ο Έλλην αρμοστής κ. Κανελλόπουλος, η ελληνική στρατιωτική αποστολή με τους συνταγματάρχας Χαβίνην και Καπετανάκην… και όλοι οι προύχοντες. Προ του Πατριαρχείου είχαν παραταχθή άγημα ναυτών και Κρήτες χωροφύλακες… Καθ’ όλην την ημέραν του Πάσχα οι χωροφύλακες, οι στρατιώται και οι ναύται μας είχον εγκατασταθή εις την αυλήν της Αρμοστείας και των Πατριαρχείων και εώρταζον την Ανάστασιν κατά τα πατροπαράδοτα έθιμα, με το αρνί της σούβλας, το τσούγγρισμα των αυγών και τους εθνικούς χορούς… Χαρακτηριστικόν θεωρείται παρά των ενταύθα ελληνικών κύκλων ότι δια πρώτην φοράν το Πατριαρχείον δεν απέστειλε, κατά το κρατούν έθιμον, κόκκινα αυγά εις τας τουρκικάς αρχάς…».
■ ■ ■
Πάσχα του 2022, στις 11/24 Απριλίου. Το Πατριαρχείο εορτάζει με τη γνωστή εσωτερική λαμπρότητα, με τη συμμετοχή επισήμων και πλήθους κόσμου από την Ελλάδα, αλλά με την Αγιά Σοφιά, τη Μονή της Χώρας και τη Μονή Σουμελά βεβηλωμένες…
