Από το ένθετο Βιώσιμη Ανάπτυξη
Γράφει ο Δρ. Μιχάλης Χρηστάκης: Πολιτικός & Διοικητικός Επιστήμονας Δρ. Διεθνών Σχέσεων – Γενικός 
Γραμματέας Δήμου Νέας Σμύρνης – Πρόεδρος Πανελλήνιας Ένωσης Γενικών Γραμματέων Τοπικής Αυτοδιοίκησης «Κλεισθένης»
Η βιώσιμη ανάπτυξη ως έννοια είναι ενταγμένη στην καθημερινότητά μας και αναφέρεται στη διαμόρφωση και υλοποίηση μιας δημόσιας πολιτικής που εστιάζει στην ανάπτυξη σε κάθε πεδίο δράσης τοπικά και υπερτοπικά. Η πολιτική αυτή επικεντρώνεται στην ικανοποίηση των οικονομικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών αναγκών της κοινωνίας κατά τρόπο που να εξασφαλίζει τη βραχυπρόθεσμη, μεσοπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη ευημερία των πολιτών.
Η βιώσιμη ανάπτυξη βασίζεται στην παραδοχή ότι ο κεντρικός στόχος της ανταποκρίνεται στις τρέχουσες ανάγκες, διασφαλίζοντας παράλληλα την ευημερία των επόμενων γενεών. Με την πολιτική αυτή δημιουργούνται οι συνθήκες για μια μακροπρόθεσμη οικονομική ανάπτυξη με ταυτόχρονη εξασφάλιση της ορθολογικής διαχείρισης του περιβάλλοντος διαβίωσής μας.
Η βιώσιμη ανάπτυξη αποτελεί πρωταρχικό στόχο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), η οποία έχει δημοσιεύσει τη δική της στρατηγική βιώσιμης ανάπτυξης. Στο πλαίσιο της Πολιτικής Συνοχής, η βιώσιμη ανάπτυξη αποτελεί βασική αρχή που καθορίζεται στον Κανονισμό κοινών διατάξεων, ο οποίος παρέχει το πλαίσιο πολιτικής για όλα τα προγράμματα, που συγχρηματοδοτούνται από τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία (ΕΔΕΤ).
(https://ec.europa.eu/regional_policy/el/policy/what/glossary/s/sustainable-development)
Βιώσιμη Ανάπτυξη ως Διεθνές Πλαίσιο Λειτουργίας
Οι 17 Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών έχουν τεθεί για να αλλάξουμε τον κόσμο μας. Είναι ένα μήνυμα που διέπει τη διαμόρφωση των δημόσιων πολιτικών σε διεθνές, ευρωπαϊκό και εθνικό, αλλά και σε επίπεδο τοπικής αυτοδιοίκησης, μετά το 2015. Ένα κομβικό χρονικό ορόσημο, όταν οι ηγέτες των χωρών – μελών σε διεθνές επίπεδο προχώρησαν στην ομόφωνη έγκριση της AGENDA 2030 για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη.
Τον Αύγουστο του 2015, οι ηγέτες των χωρών του κόσμου -από τις 193 χώρες – μέλη του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών- θέσπισαν 17 Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης, με σκοπό αυτοί να έχουν επιτευχθεί έως το 2030. Ειδικότερα, συμφωνήθηκαν μεταξύ άλλων, η αντιμετώπιση των παγκόσμιων προκλήσεων, όπως η φτώχεια, η ανισότητα, η κλιματική κρίση, η υποβάθμιση του περιβάλλοντος, η ειρήνη και η δικαιοσύνη.
Αναφερόμενος στους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης, ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτιέρες, ανακοίνωσε το 2019, ότι: «Το 2015, οι παγκόσμιοι ηγέτες ενέκριναν ομόφωνα την Ατζέντα 2030 για τη βιώσιμη ανάπτυξη. Οι στόχοι για τη βιώσιμη ανάπτυξη είναι το μονοπάτι που μας οδηγεί σε έναν κόσμο δικαιότερο, πιο ειρηνικό και ευημερούντα και σε έναν υγιή πλανήτη. Είναι, επίσης, μια πρόσκληση για αλληλεγγύη μεταξύ των γενεών. Δεν υπάρχει μεγαλύτερο καθήκον από το να επενδύσουμε στην ευημερία των νέων. (https://unric.org/el/17)
Οι στόχοι του ΟΗΕ για τη βιώσιμη ανάπτυξη είναι δέσμευση για τους ανθρώπους, τον πλανήτη και τη γενικότερη ευημερία με επιδίωξη να ενισχυθεί η παγκόσμια ειρήνη μέσα σε μεγαλύτερη ελευθερία για όλους. Ανάμεσα στις προκλήσεις που παρουσιάζονται για την ανθρωπότητα, ο ΟΗΕ και τα μέλη του αναγνωρίζουν ότι η εξάλειψη της φτώχειας σε όλες τις μορφές και τις διαστάσεις της, συμπεριλαμβανόμενης της ακραίας φτώχειας, είναι η μεγαλύτερη παγκόσμια πρόκληση και η απαραίτητη προϋπόθεση για την αειφόρο ανάπτυξη.
Η στρατηγικη της ΕΕ για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει εστιάσει τις προσπάθειές της στην υλοποίηση διακριτών δράσεων που θα επιφέρουν απτή πρόοδο στους τομείς των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ). Οι πολιτικές κατευθυντήριες γραμμές της προέδρου της ΕΕ, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και τα ετήσια προγράμματα εργασίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αποτελούν τη στρατηγική της παρούσας Επιτροπής για την υλοποίηση των Στόχων (ΣΒΑ).
Το Πολιτικό αυτό Πρόγραμμα της ΕΕ ενσωματώνει τους ΣΒΑ σε όλες τις προτάσεις, τις πολιτικές και τις στρατηγικές της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Οι 17 ΣΒΑ περιλαμβάνονται σε μια ή περισσότερες από τις έξι πρωταρχικές πολιτικές κατευθυντήριες γραμμές.
Στην κατεύθυνση αυτή, εστιάζουν και οι ακόλουθες ανακοινώσεις μεταρρυθμιστικών πολιτικών της ΕΕ:
(https://ec.europa.eu/info/strategy/international-strategies/sustainable-development-goals/eu-holistic-approach-sustainable-development_el)
• Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, που αποτελεί μια νέα αναπτυξιακή στρατηγική για τον μετασχηματισμό της ΕΕ σε μια δίκαιη, συμπεριληπτική και ευημερούσα κοινωνία, που διαθέτει μια οικονομία σύγχρονη, βασιζόμενη στη γνώση, ανταγωνιστική και αποδοτική ως προς τη χρήση των πόρων, στην οποία ως το 2050 έχουν μηδενιστεί οι καθαρές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, η οποία προστατεύει, διατηρεί και ενισχύει το φυσικό κεφάλαιο της ΕΕ και προστατεύει την υγεία και την ευημερία των πολιτών από περιβαλλοντικούς κινδύνους.
• Η Ετήσια Στρατηγική για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη 2020, η οποία εγκαινίασε τον κύκλο εποπτείας του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου και αποτέλεσε το πρώτο βήμα για την ενσωμάτωση των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης σε επίπεδο ΕΕ.
• Το Επενδυτικό Σχέδιο της Πράσινης Συμφωνίας, που αποτελεί τη στρατηγική της ΕΕ για την τόνωση της βιώσιμης χρηματοδότησης από τον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα κατά τη δεκαετία 2020-2030.
Βιώσιμη Ανάπτυξη με Πράσινη Μετάβαση
Για την περίοδο 2020-2030 είναι συγκεκριμένοι οι βασικοί τομείς πολιτικής για τη μετασχηματιστική αλλαγή προς την κατεύθυνση της αειφόρου ανάπτυξης, με στόχο την πράσινη μετάβαση στην ΕΕ:
• Δίκαιη μετάβαση σε μια χαμηλών εκπομπών άνθρακα, κυκλική και αποδοτική ως προς τους πόρους
οικονομία
• Κοινωνία και οικονομία χωρίς κοινωνικούς αποκλεισμούς, με αξιοπρεπή εργασία και κατοχυρωμένα ανθρώπινα δικαιώματα
• Βιώσιμη παραγωγή και κατανάλωση τροφίμων
• Επένδυση στην καινοτομία, τον μακροπρόθεσμο εκσυγχρονισμό των υποδομών και ενθάρρυνση των βιώσιμων επιχειρήσεων
• Εμπόριο με λειτουργία προς όφελος της παγκόσμιας βιώσιμης ανάπτυξης
Τα παραπάνω αποτελούν κομβικά στοιχεία για την Πράσινη Μετάβαση στη χώρα μας και ειδικότερα για τις πολιτικές που θα πρέπει να διαμορφωθούν και να υλοποιηθούν στα ακόλουθα:
• Σταδιακή μετάβαση σε νέο μοντέλο παραγωγής και κατανάλωσης ενέργειας φιλικό στο περιβάλλον
• Ενεργειακή αναβάθμιση του κτηριακού αποθέματος της χώρας και χωροταξική μεταρρύθμιση
• Δημιουργία απαραίτητων υποδομών και μετάβαση σε ένα πράσινο και βιώσιμο σύστημα μεταφορών
• Σχεδιασμός και εφαρμογή συστήματος αειφόρου χρήσης των πόρων
• Επένδυση στην ανθεκτικότητα, στην κλιματική αλλαγή και διατήρηση της βιοποικιλότητας
Στην κατεύθυνση αυτή κινείται και το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας «Ελλάδα 2.0», που φιλοδοξεί να οδηγήσει τη χώρα -οικονομία, κοινωνία και θεσμούς- σε μια νέα εποχή. Να πυροδοτήσει μια θεμελιώδη αλλαγή οικονομικού υποδείγματος προς ένα πιο εξωστρεφές, ανταγωνιστικό και πράσινο παραγωγικό μοντέλο, με πιο αποτελεσματικό και ψηφιοποιημένο κράτος, λιγότερο γραφειοκρατικό, με δραστικά μειωμένη παραοικονομία, με φορολογικό σύστημα φιλικό προς την ανάπτυξη και με ένα ποιοτικό και αποτελεσματικό δίκτυο κοινωνικής προστασίας, προσβάσιμο σε όλους. (https://greece20.gov.gr/to-plires-sxedio/)
Στόχος είναι να γίνουν θεμελιώδεις οικονομικές και κοινωνικές μεταρρυθμίσεις, που θα επηρεάσουν όχι μόνο την οικονομική δραστηριότητα, αλλά και τις τεχνολογίες, τις νοοτροπίες και τους θεσμούς. Μια μετάβαση που συνδυάζει την οικονομική αποτελεσματικότητα με την καινοτομία και τον ψηφιακό εκσυγχρονισμό με την προστασία του περιβάλλοντος, την κοινωνική συνοχή και τη δικαιοσύνη.
Το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας
Τοποθετώντας την ελληνική οικονομία σε έναν ενάρετο κύκλο αυξημένων επενδύσεων, απασχόλησης και ανάπτυξης, το Σχέδιο Ελλάδα 2.0 θα προκαλέσει σημαντική αύξηση του ΑΕΠ, και θα καταστήσει τις επενδύσεις και τις εξαγωγές κινητήρια δύναμη της ελληνικής οικονομίας.
Το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας Ελλάδα 2.0 εγκρίθηκε στις 13 Ιουλίου 2021 από το Συμβούλιο Οικονομικών Δημοσιονομικών Θεμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ecofin).
Το «Ελλάδα 2.0» περιλαμβάνει 106 επενδύσεις και 68 μεταρρυθμίσεις, κατανεμημένες σε 4 πυλώνες και συγκεντρώνει 31,16 δισ. ευρώ εκ των οποίων ευρωπαϊκοί πόροι 30,5 δισ. ευρώ (18,43 δισ. ευρώ ενισχύσεις και 12,73 δισ. ευρώ δάνεια) για να κινητοποιήσει 60 δισ. ευρώ συνολικές επενδύσεις στη χώρα στα επόμενα πέντε χρόνια.
Περιβαλλοντικό αποτύπωμα στην Τοπική Αυτοδιοίκηση
Το Περιβαλλοντικό Αποτύπωμα αναφέρεται στο σύνολο των επιπτώσεων των ανθρώπινων δραστηριοτήτων επί της γης, του νερού και της ατμόσφαιρας και προκύπτει τόσο από τους φυσικούς πόρους που απαιτούνται για την παραγωγή των προϊόντων και των υπηρεσιών που καταναλώνουμε, όσο και από τη διάθεση των αποβλήτων που προκύπτουν από αυτή την κατανάλωση.
Στην πράξη, είναι η σχέση κατανάλωσης με την αναπλήρωση των φυσικών πόρων που απαιτούνται για τη διαβίωσή μας. Συγκεκριμένα, στη χώρα μας καταναλώνουμε τους φυσικούς πόρους 2,5 φορές ταχύτερα σε σχέση με τον χρόνο που χρειάζονται τα οικοσυστήματα προκειμένου να τους αναπληρώσουν.
Για να βελτιώσουμε (μειώσουμε) το περιβαλλοντικό μας αποτύπωμα οφείλουμε:
• Nα αναβαθμίσουμε ενεργειακά τον χώρο κατοικίας.
• Να προσαρμόσουμε ανάλογα τις διατροφικές μας συνήθειες.
• Να περιορίσουμε τη χρήση και ακόμη και να καταργήσουμε τη χρήση των πλαστικών μιας χρήσης.
• Να εντείνουμε την προσπάθεια για ανακύκλωση, επισκευή και επανάχρηση υλικών.
• Να μετακινούμαστε με περιβαλλοντική ευαισθησία (πράσινη μετακίνηση).
• Να κάνουμε οικονομία στην κατανάλωση νερού.
Κάθε αναπτυξιακή διαδικασία πρέπει να σηματοδοτείται από τη συμβολή της στην πράσινη μετάβαση και στην Τοπική Αυτοδιοίκηση. Η μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος αποτελεί κομβικής σημασίας στόχο για τις τοπικές αρχές. Η περιβαλλοντική επίδοση των Δήμων, πρέπει να συνδέεται με μια διακριτή Τοπική Στρατηγική Βελτίωσης του Περιβαλλοντικού Αποτυπώματος, υιοθετώντας σύγχρονες περιβαλλοντικές πολιτικές. Είναι απαραίτητη η λήψη πρωτοβουλιών και η υλοποίηση έργου περιβαλλοντικής πολιτικής, σε θέματα στρατηγικής, διαδικασιών, βελτίωσης κόστους και κανονιστικής συμμόρφωσης.
Για την επόμενη θητεία των οργάνων των ΟΤΑ (Δήμοι και Περιφέρειες), πρέπει να εκπονηθεί ο Πολιτικός Χάρτης Πράσινων Πρωτοβουλιών και Δράσεων, που θα στοχεύει στην ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών από τους οικείους ΟΤΑ, όπως και τα στελέχη του, για τις διαθέσιμες «πράσινες» πρακτικές, με ενίσχυση του μηνύματος της οικολογικής συνείδησης, αλλά και της αναγκαιότητας για πράσινη μετάβαση στην εποχή μας.
