Aπό το ένθετο Βιώσιμη Ανάπτυξη
Επιμέλεια – ρεπορτάζ: Γεωργία Αθ. Σκιτζή
Η βιώσιμη ανάπτυξη είναι μια έννοια, η οποία περιγράφει μια νέα αναπτυξιακή πολιτική, η οποία επιχειρεί να συγκεράσει τις οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές ανάγκες της κοινωνίας έτσι ώστε να εξασφαλίζει τη βραχυπρόθεσμη, μεσοπρόθεσμη και, κυρίως, τη μακροπρόθεσμη ευημερία για τους πολίτες. Η ανάπτυξη πρέπει να επιτυγχάνεται χωρίς να επιβαρύνεται το περιβάλλον, να ανταποκρίνεται παράλληλα στις ανάγκες του σήμερα και να μην θέτει σε κίνδυνο το μέλλον των επόμενων γενεών.
Με απλά λόγια, αν πληρούνται τα παραπάνω, ο στόχος της μακροπρόθεσμης οικονομικής ανάπτυξης γίνεται εφικτός και προστατεύεται το περιβάλλον.
Η πολιτική αυτή, αποτελεί έναν από τους βασικούς στόχους της ΕΕ και για τον λόγο αυτόν έχουν δημιουργηθεί τα «εργαλεία» έτσι ώστε μέσω των συγχρηματοδοτούμενων προγραμμάτων κάθε χώρα – μέλος να προσπαθεί να πετύχει τις δικές της σύγχρονες στοχεύσεις μέσα από την υλοποίηση «πράσινων» πολιτικών σε κρατικό και ιδιωτικό επίπεδο, καθώς μεγάλη πρόοδος έχει συντελεστεί στο «πράσινο» επιχειρείν.
Το τρίπτυχο άνθρωπος – περιβάλλον – οικονομική ωφέλεια
Επιχειρώντας να δει κανείς την κοινωνιολογική διάσταση της βιώσιμης ανάπτυξης και τη σύνδεση που πρέπει να υπάρχει με το περιβάλλον, θα διαπιστώσει ότι οι στόχοι της βιώσιμης ανάπτυξης που έχουν τεθεί έως το 2030 από τον ΟΗΕ περιγράφονται ως εξής:
• Εξάλειψη της φτώχειας
• Προστασία του πλανήτη
• Εξασφάλιση της προάσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων
• Εγγύηση ευημερίας για όλους
Μέσα από αυτή την ατζέντα, μπορεί κανείς να διακρίνει τη στροφή της ανθρωπότητας προς ένα νέο πρότυπο, όπου οι οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές διαφορές αντιμετωπίζονται κατά τρόπο οικουμενικό και ολοκληρωμένο. Αυτή η διαδικασία ανακλά, πλήρως, τις ευρωπαϊκές αξίες της κοινωνικής δικαιοσύνης, της δημοκρατικής διακυβέρνησης και της κοινωνικής οικονομίας της αγοράς, καθώς και της προστασίας του περιβάλλοντος.
Για τον λόγο αυτόν, έχει συσταθεί και το Παρατηρητήριο Βιώσιμης Ανάπτυξης, το οποίο και παρακολουθεί κατά πόσο η κάθε χώρα ακολουθεί τις παραπάνω νόρμες.
Για να επιτευχθεί βιώσιμη ανάπτυξη προστατεύοντας τόσο τον άνθρωπο όσο και το περιβάλλον, οι κανόνες που πρέπει να ακολουθηθούν θα πρέπει να είναι οι εξής:
• Χαμηλές εκπομπές άνθρακα
• Κυκλική και αποδοτική ως προς τους πόρους οικονομία
• Κοινωνία και οικονομία χωρίς αποκλεισμούς, με αξιοπρεπή εργασία και κατοχυρωμένα ανθρώπινα δικαιώματα
• Μετάβαση στη βιώσιμη παραγωγή και κατανάλωση τροφίμων
• Επένδυση στην καινοτομία, τον μακροπρόθεσμο εκσυγχρονισμό των υποδομών και ενθάρρυνση των βιώσιμων επιχειρήσεων
• Μέριμνα, ώστε το εμπόριο να λειτουργεί προς όφελος της παγκόσμιας βιώσιμης ανάπτυξης
Η πολιτική της βιώσιμης ανάπτυξης και τα κίνητρα στις επιχειρήσεις
Οι επιχειρήσεις, μικρές ή μεγάλες, έχουν ως βασικό στόχο την άνθιση και όχι την επιβίωσή τους. Η πρώτη μπορεί να επιτευχθεί μέσω της βιώσιμης ανάπτυξης. Οι εφαρμογές της τεχνητής νοημοσύνης και των έξυπνων συναλλαγών και η ενσωμάτωσή τους στη λειτουργία της εμπορικής επιχείρησης, η επίδραση της τεχνολογίας στην εργασία και τις επιχειρήσεις και οι προκλήσεις της διανομής των προϊόντων στους καταναλωτές, είναι μερικά από τα εργαλεία που παρέχονται στις επιχειρήσεις μέσα από ευρωπαϊκά προγράμματα.
Για παράδειγμα, το λιανεμπόριο μπορεί να αναπτυχθεί και μέσω της ψηφιακής τεχνολογίας και μέσω της πράσινης μετάβασης. Όπως αναφέρουν παράγοντες της αγοράς, το φυσικό κατάστημα, όπως το γνωρίζουμε, μπορεί εκτός από κέντρο ψυχαγωγίας ή εμπειρίας, να αποτελέσει και κέντρο παραγωγής) (π.χ. γεωργικές καλλιέργειες σε εσωτερικούς χώρους ή καταστήματα τρισδιάστατης εκτύπωσης (3D) σε σούπερ μάρκετ ή εμπορικά καταστήματα, αλλά και σημείο συγκέντρωσης για ανακύκλωση χρησιμοποιημένων προϊόντων όπως π.χ. ηλεκτρονικές συσκευές και ρουχισμός.
Η πολιτική που ακολουθείται παγκοσμίως στον τομέα της βιωσιμότητας ειδικά στο εμπόριο έχει να κάνει με τρεις τάσεις.
• Η πρώτη τάση είναι η κατανόηση της αλλαγής των καταναλωτικών προτύπων.
• Η δεύτερη τάση είναι της διαφάνειας
• Η τρίτη της τεχνητής νοημοσύνης (Artificial Intelligence), η οποία έχει δυο διαστάσεις, την εθελοντική και την υποχρεωτική.
Η χώρα μας έχει ήδη αρχίσει να υιοθετεί σταδιακά βιώσιμα μοντέλα στήριξης, αξιοποιώντας πλήρως την τεχνολογία.
Πράσινο ταμείο και χρηματοδοτικά προγράμματα
Το Πράσινο Ταμείο μετράει μόλις 12 χρόνια ζωής. Σκοπός του είναι η ενίσχυση της ανάπτυξης μέσω της προστασίας του περιβάλλοντος με τη διαχειριστική, οικονομική, τεχνική και χρηματοπιστωτική υποστήριξη προγραμμάτων και παρεμβάσεων, που αποβλέπουν στην ανάδειξη και αποκατάσταση του περιβάλλοντος. Στο πλαίσιο αυτό, εντάσσεται παράλληλα η στήριξη της περιβαλλοντικής πολιτικής της χώρας και η εξυπηρέτηση του δημόσιου και κοινωνικού συμφέροντος, μέσω της διοίκησης, διαχείρισης και αξιοποίησης πόρων.
Ένα μεγάλο ποσοστό από τους πόρους των χρηματοδοτικών εργαλείων της ΕΕ, όπως είναι το Ταμείο Ανάκαμψης κατευθύνεται σε πράσινες δράσεις. Ένα από τα πιο πετυχημένα προγράμματα με τεράστια ανταπόκριση είναι το «Εξοικονομώ – Αυτονομώ». Μέσα από αυτό, αναβαθμίστηκαν ενεργειακά χιλιάδες κατοικίες και δημιουργήθηκαν χιλιάδες θέσεις εργασίας. Επίσης, από το Πράσινο Ταμείο χρηματοδοτούνται έργα απολιγνιτοποίησης, προστασίας των δασών, του θαλάσσιου περιβάλλοντος.
«Πράσινες» ευρω-δράσεις
Παράλληλα, πριν από δυο χρόνια το Ευρωκοινοβούλιο καθιέρωσε ένα κοινό σύστημα ταξινόμησης των πράσινων ή βιώσιμων δραστηριοτήτων για να ενθαρρύνει τις επενδύσεις στη βιώσιμη ανάπτυξη και να συμβάλει σε μια κλιματικά βιώσιμη οικονομία.
Οι ευρωβουλευτές ενέκριναν έναν Κανονισμό ο οποίος θεσπίζει ένα πανευρωπαϊκό σύστημα ταξινόμησης που παρέχει στις επιχειρήσεις και στους επενδυτές ένα κοινό σύστημα ταξινόμησης των οικονομικών δραστηριοτήτων που θεωρούνται περιβαλλοντικά βιώσιμες και ενθαρρύνει την αύξηση των ιδιωτικών χρηματοδοτήσεων για τη μετάβαση σε μια οικονομία ουδέτερη ως προς το κλίμα.
Ένας άλλος στόχος που τέθηκε ήταν η επένδυση από την ΕΕ σε νέες τεχνολογίες. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκτιμά ότι η Ευρώπη χρειάζεται επιπλέον επενδύσεις περίπου 260 δισεκατομμύρια ευρώ κάθε χρόνο κατά την προσεχή δεκαετία.
Οι δημόσιες επενδύσεις δεν θα επαρκούν και θα απαιτούνται ιδιωτικοί πόροι για τη χρηματοδότηση έργων φιλικών προς το κλίμα. Γι’ αυτό απαιτούνται ξεκάθαρα κριτήρια βάσει των οποίων θα καθορίζεται αν μια οικονομική δραστηριότητα είναι βιώσιμη και φιλική προς το περιβάλλον. Διαφορετικά, ορισμένοι πόροι ενδέχεται να χρησιμοποιούνται για τη χρηματοδότηση έργων που χαρακτηρίζονται ως «βιώσιμα» ή «πράσινα», ενώ στην πραγματικότητα δεν πληρούν βασικά περιβαλλοντικά πρότυπα.
Ορισμένες χώρες της ΕΕ έχουν ήδη αρχίσει να αναπτύσσουν συστήματα ταξινόμησης. Τόσο οι εταιρείες που αναζητούν χρηματοδότηση όσο και οι επενδυτές που ενδιαφέρονται να υποστηρίξουν βιώσιμα έργα, θα επωφεληθούν από τα κοινά πρότυπα της ΕΕ.
Οι οικονομικές δραστηριότητες που χαρακτηρίζονται ως βιώσιμες
Προκειμένου να χαρακτηρίζονται περιβαλλοντικά βιώσιμες, οι οικονομικές δραστηριότητες θα πρέπει να συμβάλλουν ουσιαστικά σε συγκεκριμένους στόχους.
Οι περιβαλλοντικοί στόχοι είναι οι εξής:
• Μετριασμός της κλιματικής αλλαγής (αποφυγή / μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου ή αύξηση της απορρόφησης αερίων θερμοκηπίου)
• Προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή (μείωση ή αποτροπή δυσμενών επιπτώσεων στο τρέχον ή αναμενόμενο μελλοντικό κλίμα ή των κινδύνων που απορρέουν από τις δυσμενείς αυτές επιπτώσεις)
• Βιώσιμη χρήση και προστασία των υδατικών και των θαλάσσιων πόρων
• Μετάβαση σε μια κυκλική οικονομία (με επίκεντρο την επαναχρησιμοποίηση και την ανακύκλωση των πόρων)
• Πρόληψη και έλεγχος της ρύπανσης
• Προστασία και αποκατάσταση της βιοποικιλότητας και των οικοσυστημάτων
Οι συμμετέχοντες στις χρηματοοικονομικές αγορές που πωλούν χρηματοοικονομικά προϊόντα και οι μεγάλες εταιρείες με περισσότερους από 500 υπαλλήλους θα πρέπει να γνωστοποιούν με ποιο τρόπο και σε ποιο βαθμό οι δραστηριότητές τους συμβάλλουν στην εκπλήρωση των περιβαλλοντικών αυτών στόχων.
Ο ρόλος της τοπικής αυτοδιοίκησης στη βιώσιμη ανάπτυξη
Δεκαετίες ολόκληρες οι τοπικοί άρχοντες σε πολλές χώρες άρχισαν να αναζητούν τρόπους να βελτιώσουν τις επιδόσεις τους στη βιωσιμότητα.
Έτσι, άρχισαν να αναπτύσσουν ολοκληρωμένες στρατηγικές για την επίτευξη των στόχων αειφόρου ανάπτυξης σε τοπικό επίπεδο, άλλαξαν τα τοπικά σχέδια δράσης, τα επιχειρησιακά τους σχέδια και δημιούργησαν εξειδικευμένα για τη βιώσιμη αστική ανάπτυξη.
Αυτό επιτυγχάνεται μόνο μέσα από την αποτελεσματική μόχλευση πόρων (οικονομικών, εξοπλισμού, ανθρώπινου δυναμικού) για την υλοποίηση των δράσεων βιωσιμότητας. Το έργο αυτό έγινε πιο δύσκολο τα τελευταία χρόνια καθώς όλα αυτά έπρεπε να συμβούν – εν μέσω έκτακτων καταστάσεων όπως φυσικές καταστροφές και πανδημία.
Ήδη, οι περισσότεροι από τους ελληνικούς Δήμους συμμετέχουν τόσο στο Σύμφωνο των Δημάρχων με την υλοποίηση Σχεδίων Δράσης για την Αειφόρο Ενέργεια και το Κλίμα, σχεδιάζουν και υλοποιούν Σχέδια Βιώσιμης Αστικής Κινητικότητας, συμμετέχουν σε ερευνητικά ευρωπαϊκά προγράμματα για να αναζητήσουν λύσεις στη διαχείριση των απορριμμάτων, στην αστική αναζωογόνηση, στην εξοικονόμηση ενέργειας, στις έξυπνες εφαρμογές, στην κοινωνική συνοχή και ευημερία.
Η εργαλειοποίηση της βιώσιμης ανάπτυξης από τους Δήμους αποτελεί βασικό συστατικό για την ανάπτυξη των ικανοτήτων που θα οδηγήσουν σε οικολογικές πολιτικές. Δηλαδή, μέσα από την ενίσχυση των δομών και των συστημάτων αλλά και των δεξιοτήτων των ανθρώπων τους, να αναλάβουν και να αναπτύξουν πρωτοβουλίες που θα συμβάλουν στην αειφόρο ανάπτυξη.
Για να πετύχει όλο αυτό χρειάζεται κατ’ αρχήν κεντρικός συντονισμός από την ίδια την Αυτοδιοίκηση και οι ίδιοι οι Δήμοι να οργανωθούν σε επιχειρησιακό επίπεδο και να αναληφθούν συντονισμένες προσπάθειες, ώστε να δημιουργηθεί ένα κοινό πλαίσιο σχεδιασμού, το οποίο θα επιτρέψει την πρόοδο προς την κατεύθυνση αυτή. Παράλληλα, είναι απαραίτητο να οριστεί τι είναι βιώσιμη ελληνική πόλη, ώστε να καταρτιστούν οι δράσεις που πρέπει να ακολουθηθούν, να υπάρξει συνεργασία ανάμεσα στις πόλεις για να είναι συνολικά θετικός ο αντίκτυπος στην κοινωνία και να προσπαθήσουν όσο είναι δυνατόν να εξαλειφθούν οι κοινωνικές ανισότητες.
Νέες τάσεις στην αποθήκευση ενέργειας – Το Εθνικό σχέδιο για την Ενέργεια και το κλίμα
Η αποθήκευση ενέργειας, ειδικά στην περίοδο ενεργειακής κρίσης την οποία διανύουμε, θεωρείται ένας από τους βασικούς πυλώνες για την επίτευξη του στόχου της βιώσιμης ανάπτυξης.
Το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα, το οποίο αναθεωρείται συχνά αλλά στόχος του παραμένει η μείωση των εκπομπών άνθρακα έως το 2030 περιλαμβάνει και την αναβάθμιση των στόχων και για τις μονάδες αποθήκευσης.
Από το χαρτοφυλάκιο μονάδων συνολικής ισχύος 1,5 γιγαβάτ έως το 2030, που περιλαμβάνεται στο υφιστάμενο ΕΣΕΚ, ο στόχος διπλασιάζεται ώστε στο τέλος της 10ετίας να έχουν εγκατασταθεί έργα 3 γιγαβάτ.
Στο πλάνο είναι, επίσης, η όσο το δυνατόν μεγαλύτερη διείσδυση των ΑΠΕ στο ενεργειακό μίγμα. Τα έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας είναι πλέον τόσα πολλά που οι μονάδες αποθήκευσης καθίστανται απαραίτητες, ώστε να αξιοποιείται στο μέγιστο βαθμό η «πράσινη» ηλεκτροπαραγωγή. Και εδώ, θα παίξει σημαντικό ρόλο το Ταμείο Ανάκαμψης, με μεγάλες χρηματοδοτήσεις.
