Από το ένθετο Βιώσιμη Ανάπτυξη
Γράφει ο Δημήτρης Δημητρακόπουλος: Δρ. Υδρογεωλογίας, ΜΜΜM ΕΜΠ
Το θέμα της βιώσιμης ή αειφόρου ανάπτυξης είναι ένα από τα πλέον επίκαιρα για τον άνθρωπο του 21ου αιώνα. Και αυτό επειδή το φυσικό περιβάλλον γύρω του αλλάζει συνεχώς, υποβαθμίζεται, ενώ οι οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες σε πολλές χώρες επιδεινώνονται δραματικά.
Για την έννοια της βιώσιμης ανάπτυξης έχουν διατυπωθεί πολλοί ορισμοί που υπολογίζονται σε περισσότερους από 200. Η έννοια αυτή, όμως, ορίστηκε για πρώτη φορά, όχι μόνο με οικονομικές και κοινωνικές, αλλά και περιβαλλοντικές διαστάσεις, στην τελική έκθεση της «Παγκόσμιας Επιτροπής για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη» το 1987, με εισηγητή τον τότε πρωθυπουργό της Νορβηγίας Brundtland. Σύμφωνα με τον ορισμό αυτόν, «βιώσιμη ή αειφόρος ανάπτυξη είναι εκείνη που ανταποκρίνεται στις ανάγκες του ανθρώπου στο παρόν, αλλά δεν υποθηκεύει τις δυνατότητες των μελλοντικών γενεών να ικανοποιήσουν και τις δικές τους ανάγκες».
Με άλλα λόγια, η σημερινή ανάπτυξη δεν πρέπει να θέτει σε κίνδυνο τις αναπτυξιακές δυνατότητες των μελλοντικών γενεών, πρέπει να έχει όρια, αφού και το φυσικό περιβάλλον του πλανήτη μας έχει περιορισμένες δυνατότητες και αντοχές.
Αυτό έχει πολύ μεγαλύτερη σημασία ειδικότερα όσον αφορά στους υδατικούς πόρους, αφού το νερό είναι άμεσα συνδεδεμένο με την ύπαρξη και διατήρηση της ζωής. Το πνεύμα της βιώσιμης ανάπτυξης στη διαχείριση των υδατικών αποθεμάτων έχει σχέση με:
• Την επάρκεια και διαθεσιμότητα του νερού
• Την κρίση στην προσφορά και ζήτηση των υδατικών πόρων
• Τη διατήρηση της καλής ποιότητας των υδατικών πόρων
• Τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στα ποσοτικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά των υδατικών αποθεμάτων
• Την εφαρμογή των σύγχρονων μεθόδων και τεχνικών διαχείρισης των υδατικών αποθεμάτων.
Διαχρονικότητα του προβλήματος
Οι προσπάθειες των ανθρώπων για τη βιώσιμη διαχείριση των υδατικών πόρων έρχεται από πολύ παλιά, από την ελληνική μυθολογία. Είναι γνωστός ο μύθος της πάλης του Ηρακλή με τον Αχελώο ποταμό, για χάρη της Δηιάνειρας, που περιγράφει με γλαφυρότητα ο Σοφοκλής στις Τραχίνιες. Το νόημα της νίκης του Ηρακλή, όπως απομυθοποιήθηκε από τον ιστορικό Διόδωρο τον Σικελιώτη και αργότερα από τον γεωγράφο Στράβωνα, έχει σχέση με την προσπάθεια των ανθρώπων να διευθετήσουν τον Αχελώο ποταμό και να τον μετατρέψουν σε «γόνιμο» ποταμό, που θα αρδεύει τις νέες εύφορες εκτάσεις που δημιουργήθηκαν από τις διευθετήσεις του Αχελώου και θα παράγει άφθονα φυσικά προϊόντα, φρούτα, άνθη και καρπούς (το κέρας της Αμάλθειας).
Η αναγκαιότητα της διεπιστημονικής προσέγγισης του θέματος
Η βιώσιμη (ή αειφόρος) διαχείριση και χρήση των υδατικών πόρων συνδέεται με την αλληλεπίδραση των ανθρώπων με το υδατικό περιβάλλον. Κατά συνέπεια, είναι απαραίτητο να εμπλέκονται στο θέμα επιστήμονες ειδικοτήτων μεγάλου εύρους, ώστε να είναι εφικτή η κατανόηση αρχικά, η διερεύνηση και η λύση στη συνέχεια των προβλημάτων, που αφορούν στην ανάπτυξη μιας περιοχής και ταυτόχρονα στην προστασία του υδατικού περιβάλλοντος.
Η βιώσιμη ανάπτυξη είναι μια διαρκής διεργασία
Η βιώσιμη ανάπτυξη δεν είναι μια σταθερή κατάσταση αρμονίας αλλά μια αδιάκοπη διαδικασία προσαρμογής στις νέες διαμορφούμενες συνθήκες. Αυτό σημαίνει πως οι πολιτικές και τα προγράμματα που σχεδιάζονται για τη βιώσιμη ανάπτυξη πρέπει να επιδέχονται προσαρμογές στις συνεχείς αλλαγές που παρατηρούνται με τον χρόνο στις φυσικές, βιολογικές, ποιοτικές και ποσοτικές παραμέτρους των υδατικών πόρων αλλά και τις κοινωνικές και αναπτυξιακές συνθήκες της κάθε περιοχής.
Η βιώσιμη ανάπτυξη σε σχέση με τις χωρικές και χρονικές διαστάσεις
Το νερό της βροχής, ακόμα και από ισχυρότατες καταιγίδες, διηθείται στο έδαφος και ρέοντας δια μέσου αυτού (υπεδάφιος απορροή) φθάνει στην κοίτη του πλησιέστερου μικρορεύματος και από εκεί βαθμιαία καταλήγει στις αντίστοιχες πεδινές περιοχές. Εκεί, εμπλουτίζει και τους υπόγειους υδροφορείς και είναι ένας εν δυνάμει διαθέσιμος πόρος για ποικίλες χρήσεις. Επομένως, οι πολιτικές και τα προγράμματα για τη βιώσιμη ανάπτυξη σε σχέση με τους υδατικούς πόρους δεν πρέπει να περιορίζονται στα όρια μιας περιοχής. Με τα έργα διαχείρισης των υπόγειων και επιφανειακών νερών (φράγματα, διευθετήσεις ποταμών, διαχείριση υγροτόπων, μεταφορά νερού σε άλλες υδρολογικές λεκάνες) επηρεάζονται περιοχές πολύ πέραν των ορίων μιας υδρολογικής λεκάνης και αφορούν και γειτονικές περιοχές, ολόκληρη τη χώρα ή και γειτονικές χώρες. Αντίστοιχα με τα χωρικά όρια, ούτε τα χρονικά όρια της βιώσιμης ανάπτυξης σε σχέση με τους υδατικούς πόρους δεν είναι απόλυτα καθορισμένα και πρέπει να επεκτείνονται έως πολλά χρόνια ή δεκάδες χρόνια στο μέλλον.
Η συμμετοχή των πολιτών στις διεργασίες της βιώσιμης ανάπτυξης
Η ανάγκη της συμμετοχής των πολιτών στις διεργασίες της βιώσιμης ανάπτυξης είναι επιτακτική, αφού εκτός των οικονομικών και φυσικών πόρων, είναι αναγκαία και η προσθήκη των ανθρώπινων πόρων, δηλαδή των πολιτών, για την επιτυχία των προγραμμάτων ανάπτυξης, παράλληλα με την αειφορία και προστασία των υδατικών πόρων. Και αυτό επειδή οι πολίτες μιας περιοχής μπορούν να συμβάλουν σημαντικά με τη γνώση και την εμπειρία τους γι’ αυτή, στη διαμόρφωση τόσο των πολιτικών όσο και των προγραμμάτων βιώσιμης ανάπτυξης.
Από τα παραπάνω προκύπτει ότι το νερό είναι ο κεντρικός πυλώνας για τη βιώσιμη ανάπτυξη μιας περιοχής, αφού καλύπτει πολλές και άμεσες ανάγκες του ανθρώπου. Τέτοιες ανάγκες είναι εκείνες της ύδρευσης, άρδευσης, βιομηχανικής παραγωγής, τουριστικής ανάπτυξης, αγροτικής παραγωγής, παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, του μειωμένου κινδύνου των πλημμυρών, της καλής ποιότητας του νερού κ.λπ. Επομένως, απαιτείται μια ολιστική προσέγγιση στα θέματα αειφόρου διαχείρισης των υδατικών πόρων, που δεν πρέπει να περιορίζεται σε στενά χρονικά και χωρικά πλαίσια.
