Γράφει η Ελένη Κονιαρέλη – Σιακή.
Ο ζωγράφος Βαν Γκογκ γεννήθηκε στο µικρό χωριό της Ολλανδίας Ζουντ. Ήταν γιος πάστορα, και το µεγαλύτερο από τα 7 παιδιά της οικογένειας. Η ζωή του ήταν δύσκολη και περίπλοκη. Από µικρή ηλικία παρουσίασε ψυχολογικά προβλήµατα και τάσεις µελαγχολίας. Ασχολήθηκε µε πολλά επαγγέλµατα από τα οποία «έφευγε», και η αποχώρησή του δεν ήταν ποτέ οµαλή. Για µερικά χρόνια ασχολήθηκε µε το εµπόριο έργων τέχνης. Αργότερα σπούδασε Θεολογία και του δόθηκε µια θέση ιεροκήρυκα στο Βέλγιο, στην πλέον υποβαθµισµένη περιοχή Μπορινάζ, όπου λειτουργούσε µεγάλο ορυχείο. Εκεί κήρυξε για 6 µήνες Θεολογία και έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη φτώχεια και τις άθλιες συνθήκες στις οποίες ζούσαν οι εργαζόµενοι στο ορυχείο.
Από αυτήν την περίοδο άρχισε να ζωγραφίζει µικρά έργα και σε ηλικία 27 ετών, το έτος 1880, παρακολούθησε µαθήµατα Ζωγραφικής, αλλά διαφώνησε µε τον δάσκαλό του και εγκατέλειψε τη Σχολή. Φοίτησε και σε άλλες Σχολές, όπως η Ακαδηµία της Αµβέρσας, αλλά λόγω της κακής συµπεριφοράς του, τον απέβαλαν. Το 1886 έρχεται στο Παρίσι κι εκεί γνωρίζει τους ιµπρεσιονιστές ζωγράφους Ντεγκά, Γκωγκέν, και Λωτρέκ. Το 1888 βρίσκεται στη Νότια Γαλλία. Εκεί εµπνέεται από την αγροτική ζωή των κατοίκων και αυτήν προσπαθεί να αποδώσει στους πίνακές του. Είναι ενδιαφέρον ότι αυτήν την περίοδο επινοεί και µια ιδιαίτερη τεχνική, των στροβιλισµών µε το πινέλο, ενώ στα έργα του κυριαρχούν τα έντονα χρώµατα όπως το κίτρινο, το µπλε, και το πράσινο, µε χαρακτηριστικά δείγµατα τα έργα του µιας σειράς πινάκων που απεικονίζουν ηλιοτρόπια.
Τα ηλιοτρόπια του Βαν Γκογκ
Ο ζωγράφος δηµιούργησε 11 πίνακες µε ηλιοτρόπια. Το 1887 πολλοί νέοι ζωγράφοι που αγωνίζονταν για την αναγνώριση του έργου τους, αλλά και για την επιβίωσή τους, παρουσίαζαν στο κοινό τα έργα τους στους τοίχους του παρισινού εστιατορίου Γκραν Μπουιγιόν – Ρεστοράν Ντι Σαλέ. Τους τοίχους του εστιατορίου στόλιζαν πίνακες του Λωτρέκ, του Μπερνάρ και άλλων πολλών καλλιτεχνών. Όµως οι εκθέσεις αυτές ήταν προσωρινές και δεν προσέλκυαν κόσµο, αφού εκεί σύχναζαν για να γευµατίσουν µεροκαµατιάρηδες άνθρωποι. Έχει γραφτεί ότι εκεί είχε εκθέσει και ο Βαν Γκογκ κάποια έργα του, αλλά καυγάδισε µε τον ιδιοκτήτη, οργίστηκε, και γι αυτό φορτώθηκε τους πίνακές του και έφυγε.
Όµως αυτή η σύντοµη έκθεση των έργων του είχε ένα σηµαντικό γι’ αυτόν αποτέλεσµα: Έτυχε να επισκεφτεί την έκθεση ο σπουδαίος ζωγράφος Πωλ Γκωγκέν και εντυπωσιάστηκε από τα λάδια του Βαν Γκογκ, και ιδιαίτερα τις νεκρές φύσεις µε τα ηλιοτρόπια. Ενθουσιάστηκε µε την σχεδόν βελούδινη υφή των σπόρων τους και τη φωτεινή έκρηξη που είχαν τα ανοιγµένα τους πέταλα, ώστε να µοιάζουν σαν φλόγες που χορεύουν! Ζήτησε τότε να αποκτήσει 2 από τους πίνακες του Βαν Γκογκ, και να τους ανταλλάξει µε έναν δικό του πίνακα. Αυτό το γεγονός µε τον Συµβολιστή ζωγράφο Πωλ Γκωγκέν, έδωσε στον Βαν Γκογκ µια µεγάλη ώθηση να εστιάσει το ενδιαφέρον του στη µελέτη αυτού του συγκεκριµένου άνθους, δηλαδή, στα ηλιοτρόπια. ∆ηµιούργησε 11 νεκρές φύσεις µε ηλιοτρόπια και θέλοντας να εντυπωσιάσει τον Γκωγκέν, κόσµησε µε αυτούς τους πίνακες το υπνοδωµάτιό του στο κίτρινο σπίτι του στην Αρλ, όπου οι δύο καλλιτέχνες πέρασαν κάποιον καιρό µαζί, ζώντας και δηµιουργώντας.
Το κίτρινο ήταν το χαρακτηριστικό χρώµα του Βαν Γκογκ. Αργότερα ο Γκωγκέν ζήτησε να αποκτήσει κάποια από τα έργα που ήταν στο κίτρινο σπίτι. Ένα από αυτά ήταν το «Το ηλιοτρόπιο σε κίτρινο βάζο», µια χρωµατική έκρηξη του κίτρινου που ξεχειλίζει έντονο και φωτεινό. Το 1889 ο Βαν Γκοκ ολοκλήρωσε στην Αρλ τις δύο σειρές µε τα εµβληµατικά του ηλιοτρόπια που είχε ξεκινήσει πριν από έναν χρόνο. Τότε έγραψε στον αδελφό του: «Ζωγραφίζω µε µεγάλο κέφι. Ετοιµάζω τρεις πίνακες: α) Τρία µεγάλα λουλούδια σ’ ένα πράσινο βάζο, β) Τρία λουλούδια -ένα µαδηµένο, ένα σποριασµένο, και ένα µπουµπούκι- σε φόντο µπλε ρουά, γ) ∆ώδεκα άνθη και µπουµπούκια σ’ ένα βάζο κίτρινο. Ο τελευταίος ελπίζω ότι θα είναι ο καλύτερος. Σίγουρα δεν θα ήθελα να σταµατήσω. Συνεχίζω µε ηλιοτρόπια. Τώρα βρίσκοµαι στον τέταρτο πίνακα. Είναι ένα µπουκέτο µε 14 άνθη… Βρίσκω παράξενο που ο Γκωγκέν µου ζητά έναν πίνακα µε ηλιοτρόπια. Το σύνολο του πίνακα θα είναι µια συµφωνία µε µπλε και κίτρινο… ∆ουλεύω όλα τα πρωινά, από την ανατολή του ήλιου γιατί τα λουλούδια µαραίνονται γρήγορα, και θέλω να έχω το σύνολο µονοµιάς».
Έχει γραφτεί ότι οι δύο ζωγράφοι διαφώνησαν έντονα, και ο Βαν Γκοκ λόγω της άσχηµης ψυχικής του υγείας, έκοψε ένα µέρος του αριστερού του αυτιού, και κατέληξε στο Νοσοκοµείο. Αργότερα, ζωγράφισε τον εαυτό του στον πίνακα µε το µισοκοµµένο αυτί του «Αυτοπροσωπεία µε επίδεσµο στο αυτί». Υπάρχουν ισχυρισµοί, ότι ο Βαν Γκογκ είχε απειλήσει να σκοτώσει τον Πωλ Γκωγκέν, και προέβη στο κόψιµο του αυτιού του, αναζητώντας κάθαρση και λύτρωση από τις τύψεις που τον βασάνιζαν.
Το 1889 εισάγεται σε Ψυχιατρικό Νοσοκοµείο. Πάσχει από κατάθλιψη βαριάς µορφής. Μένει εκεί έναν χρόνο, και συνεχίζει να ζωγραφίζει. Παρακολουθείται από γιατρούς. Τώρα παρουσιάζει συµπτώµατα έντονης κατάθλιψης, και αυτοπυροβολείται στο στοµάχι. Πεθαίνει δύο ηµέρες αργότερα…
Μετά τον θάνατό του η φήµη του ξαπλώνεται ραγδαία µε µεγάλες εκθέσεις παντού. Στο Παρίσι, στην Κολωνία, Νέα Υόρκη, Άµστερνταµ, Βερολίνο, κ.λπ. Μέσα σε 10 χρόνια ζωγράφισε περισσότερους από 800 πίνακες, και 1000 µικρότερα σχέδια. Έγινε διάσηµος για τις πινελιές του, οι οποίες παρουσίαζαν μια κίνηση. Έργα του «Υπνοδωµάτιο στην Αρλ», «Η καρέκλα του Καλλιτέχνη», «Βάζο µε δεκαπέντε ηλιοτρόπια», «Σταροχώραφο», και άλλα.
Ο Βαν Γκογκ, φύση ανήσυχη, είχε σύντοµη και µαρτυρική ζωή. Λόγω της κλονισµένης υγείας του, έζησε εφιαλτικές στιγµές, µε ασίγαστη αγωνία. Πέθανε σε ηλικία 37 ετών, µε τραγικό θάνατο.
