Γράφει ο Χρήστος Στρυφτός, Ιστορικός.
Τον Σεπτέμβριο του 1922 ένα κύμα κυνηγημένων Ελλήνων προσφύγων από την Μικρά Ασία καταφθάνει στον ελλαδικό χώρο. Η τραγωδία της Μικρασιατικής καταστροφής εντείνεται με τις κακουχίες, τον πόνο αλλά και την κοινωνική περιθωριοποίηση που θα έχουν να αντιμετωπίσουν οι πρόσφυγες στην «νέα» πατρίδα τους. Ενάμιση περίπου εκατομμύρια πρόσφυγες Μικρασιάτες κλήθηκε το τότε ελληνικό κράτος να περιθάλψει αλλά και να αφομοιώσει. Η φιλοβενιζελική κυβέρνηση Στ. Γονατά απευθύνει βοηθητικό κάλεσμα στην Κοινωνία των Εθνών, ενώ τον Νοέμβριο του 1923 ιδρύεται η Επιτροπή Αποκαταστάσεως Προσφύγων η οποία χρηματοδοτήθηκε με 12.300.000 αγγλικές λίρες ως δάνειο από τις ξένες τράπεζες. Η ελληνική κυβέρνηση επίσης παραχωρεί 5.000.000 στρέμματα γής με σκοπό την εγκατάσταση των προσφύγων σε κατάλληλες περιοχές.
Ως προς την εγκατάσταση τους οι πρόσφυγες διαχωρίζονται σε αστούς και αγρότες. Αυτό δεν έχει καμία απολύτως σχέση με την ιδιότητα και ασχολία που είχαν στην Μικρασία αλλά με τον τόπο στον οποίο εγκαταστάθηκαν και κλήθηκαν να βιοποριστούν. Πιο συγκεκριμένα υπήρχαν πρόσφυγες οι οποίοι εγκαταστάθηκαν σε αστικά κέντρα και άλλοι σε αγροτικές περιοχές. Έτσι έχουμε τους «αστούς» πρόσφυγες των οποίων η εγκατάσταση και επιβίωση ήταν δύσκολη αφού οι περισσότεροι ήταν ταλαιπωρημένοι από τον τύφο και από έλλειψη απαραίτητων αγαθών επιβίωσης. Επίσης οι «αστοί» πρόσφυγες περιδιάβαιναν τις γειτονιές ώστε να ζητήσουν μεροκάματο για να ζήσουν τις φαμίλιες τους, μα η εργασία στις πόλεις ήταν δυσεύρετη. Πως θα μπορούσε άλλωστε να επιτευχτεί η αστική αποκατάσταση των προσφύγων αφού το ποσοστό του αστικού πληθυσμού της τότε Ελλάδας δεν ανήρχετο πάνω από 23% όταν οι «αστοί» πρόσφυγες υπολογίζονταν στο 42% ; Οι πρόσφυγες που εγκαταστάθηκαν σε αγροτικές περιοχές γνώρισαν μια πιο ανθρώπινη κατάσταση ως προς την επιβίωσή τους, καθώς ιδιαίτερα τα χρόνια 1925-1926 αποκαταστάθηκαν επιτυχώς 145.000 αγροτικές προσφυγικές οικογένειες. Η εργατικότητα και προκοπή των προσφύγων άρχισε να αναγνωρίζεται από την κοινή γνώμη καθώς εφημερίδες της εποχής όπως η «Εφημερίς των Βαλκανίων» έγραφε το εξής: «οι πρόσφυγες..κατόρθωσαν οι άνθρωποι αυτοί να μεταβάλλουν την ελληνικήν ύπαιθρον εις μιαν τελεσιουργίαν..» Ας μην ξεχνάμε πως οι πρόσφυγες Μικρασιάτες πέρα από το γεγονός ότι αποτέλεσαν εργατικό δυναμικό στον τομέα της γεωργίας και σε νέες οικοδομές, έχτισαν ολόκληρους συνοικισμούς όπου και διέμεναν όπως η Καισαριανή, η Νέα Σμύρνη, η Νέα Ερυθραία και άλλες πόλεις όπου στο κέντρο τους κάποια μικρά διώροφα διατηρητέα σπιτάκια σε γειτονιές και οδούς μαρτυρούν το προσφυγικό παρελθόν μέχρι σήμερα.
Η ελληνική κοινωνία των παλαιοελλαδιτών ντόπιων και γηγενών δε θα λέγαμε πως αγκάλιασε τους πρόσφυγες. Οι πρόσφυγες παρά τις δυσκολίες και κακουχίες που είχαν να παλέψουν καλούνταν να έρθουν αντιμέτωποι με την στερεοτυπική παθογένεια και κατακραυγή μιας ξένης γι αυτούς κοινωνίας. Η κοινή ορθόδοξη πίστη, η κοινή εθνική ταυτότητα και εν μέρει γλώσσα, δεν ήσαν αρκετά ώστε να γίνουν αποδεκτοί και να αναγνωριστεί η ελληνικότητά τους από τους γηγενείς. Συχνά οι πρόσφυγες χαρακτηρίζονταν ως «τουρκόσποροι», «τουρκογεννημένοι» και σύμφωνα με την αντιβενιζελική προπαγάνδα «γιαουρτοβαφτισμένοι». Οι δε προσφυγοπούλες γίνονταν δέκτες προσβλητικών και σεξιστικών χαρακτηρισμών λόγω του προοδευτικού και εξελιγμένου τρόπου ζωής τους. Το κοσμοπολίτικο και ανατολίτικο στοιχείο, η πνευματική καλλιέργεια και κουλτούρα των Μικρασιατών πήρε αρκετό χρόνο ώστε να γίνουν αντιληπτά από τους πολιτισμικά σοκαρισμένους «καθαρούς» Έλληνες σε μια κοινωνία με νοοτροπία επαρχίας.
Πηγές
-Mavrogordatos, George Th. Stillborn Republic: Social Coalitions and Party Strategies in Greece, 1922-1936. Berkeley: University of California Press, 1983.
-Ιάκωβος Δ. Μιχαηλίδης, «Μικρασιατική Καταστροφή», εκδ.: ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ, Αθήνα 2018
