Γράφει η Υβόνη Σικαλά Γραμματικού Πολιτικός Επιστήμονας, Εκπαιδευτικός, Ειδικός Συμβουλευτικής Γονέων
Η οικογένεια είναι το πιο βασικό οικοδόμημα της κοινωνίας. Ο άνθρωπος από όταν γίνεται γονιός αποκτά έναν καινούργιο ρόλο, τον ρόλο του γονέα, και φυσικά μια νέα ταυτότητα, αυτή του γονέα.
Η διαμόρφωση της ταυτότητας του γονέα προϋποθέτει, την αποδοχή από τον ίδιο, της προσωπικότητάς του, της ατελούς φύσης του και της ανθρώπινης διάστασής του. Ο γονιός χρειάζεται να κάνει επαναπροσδιορισμό του εαυτού του, σε αυτόν τον νέο γονικό ρόλο και να κατανοήσει ποιος πραγματικά είναι, ποιες είναι οι αξίες που έχει θέσει στη ζωή του, να αποφασίσει πώς θέλει να αναθρέψει το παιδί του, ποιους στόχους θεωρεί σημαντικούς για την εξελικτική του ανάπτυξη.
Ο γονιός διαδραματίζει τον κεντρικότερο ρόλο στη διαμόρφωση της προσωπικότητας, των σκέψεων, των συναισθημάτων, της συμπεριφοράς, της καλλιέργειας του εσωτερικού κόσμου του παιδιού. Έχει την ουσιαστική ευθύνη για το μεγάλωμα, τη διαπαιδαγώγηση, την ωρίμανση, την κοινωνικοποίηση του, μαθαίνοντας στο παιδί του, τον τρόπο συμβίωσης με τους άλλους ανθρώπους.
Είναι υπεύθυνος για τα λόγια του παιδιού του, τις ενέργειές του, για τη διαμόρφωση του χαρακτήρα του, για την ηθικότητά του, τη συναισθηματική του σταθερότητα, για τη ζωή του, είναι αυτός που διδάσκει στο παιδί του την έννοια του κοινού καλού, των δικαιωμάτων, της ευθύνης, της κοινωνικής ανοχής, τον κόσμο του πολιτισμού.
Ο γονιός χρειάζεται να διασφαλίσει την ψυχολογική, συναισθηματική, διανοητική ανάπτυξη του παιδιού του. Να βοηθήσει το παιδί, ώστε να αποκτήσει την αίσθηση της προσωπικής ευεξίας, τη διατήρηση ικανοποιητικών διαπροσωπικών σχέσεων, την αντίληψη του σωστού και του λάθους, την επίλυση προβλημάτων.
Είναι η πιο σοβαρή αποστολή κάθε ανθρώπου και για την ανάπτυξη υγιούς σχέσης μεταξύ γονιού και παιδιού, έχει αποφασιστική σημασία η καλή επικοινωνία μεταξύ τους, ώστε το παιδί να νιώθει εμπιστοσύνη στο πρόσωπο του γονιού, άλλωστε η επικοινωνία είναι μια αμοιβαία αλληλοτροφοδοτούμενη διαδικασία ανταλλαγής λεκτικών και μη λεκτικών μηνυμάτων. ‘Όλες οι σχέσεις χτίζονται, αναδομούνται σιγά σιγά, και όσον αφορά τη σχέση γονιού με το παιδί του, είναι ένα έργο επίπονο, απαιτεί χρόνο, υπομονή, επιμονή, πίστη και αναμφισβήτητα πολύ αγάπη.
Για την επίτευξη καλής επικοινωνίας γονιού παιδιού, απαιτείται συνεχής προσπάθεια από τους γονείς, εξάσκηση, ερευνητικό ενδιαφέρον για ό,τι αφορά τη διαπαιδαγώγηση ενός παιδιού. Να φροντίζουν να διατηρούν ανοιχτά κανάλια επικοινωνίας με αγάπη, αποδοχή, κατανόηση, συνεργασία, ώστε η σχέση τους να είναι ουσιαστική και ειλικρινής. Ο γονιός να εκπαιδευτεί, ώστε να χρησιμοποιεί τα κατάλληλα μέσα επικοινωνίας με σταθερότητα και καλοσύνη και η προσέγγιση να είναι ανάλογη με το ηλικιακό στάδιο του παιδιού. Να χρησιμοποιεί κατανοητές, όχι μακροσκελείς και κυρίως θετικές εκφράσεις που βοηθάνε το άνοιγμα του παιδιού και το πλησίασμά του. Να μάθει να αφουγκράζεται τα μηνύματα, που εκπέμπει το παιδί, να το ακούει με προσοχή οποιαδήποτε ώρα του το ζητήσει και να το βοηθάει να βρίσκει λύσεις στα θέματα που το απασχολούν, γιατί δε θα είναι πάντοτε δίπλα του σε ό,τι του παρουσιάζεται.
Ο γονιός ακολουθώντας μεθόδους καλής επικοινωνίας και εξασκώντας τις δεξιότητες ενεργητικής και αντανακλαστικής ακρόασης, γίνεται ο καθρέφτης του παιδιού του, μπορεί να το βοηθά να εκφράζει τις σκέψεις του, ό,τι το απασχολεί, τις ανάγκες του, τις ανησυχίες του, τις επιθυμίες του, ό,τι προκύπτει στις σχέσεις του με συνομήλικες, τα συναισθήματά του, επίσης να βρίσκει λύσεις στα θέματα του.
Για τη σωστή αλληλεπίδραση μεταξύ τους, ο γονιός χρειάζεται να εφαρμόζει ορισμένες τακτικές συμπεριφοράς, όπως όταν απευθύνεται στο παιδί του να το αποκαλεί με το όνομά του, να σταματά οποιαδήποτε ασχολία του και να δείχνει άμεσο ενδιαφέρον σε αυτά που του λέει το παιδί του. Να επιδιώκει να έχει ήρεμη φωνή, να το κοιτάζει διαρκώς στα μάτια, να αποφεύγει επικρίσεις, αρνητικούς χαρακτηρισμούς π.χ. «είσαι τεμπέλης», λέξεις φορτισμένες συναισθηματικά π.χ. «δεν το περίμενα αυτό από σένα». Να αποφεύγει εκτενείς προτάσεις, γιατί το παιδί μπερδεύεται, ο λόγος του να είναι μεστός και συγκεκριμένος, επίσης να μην αναλύει και εξηγεί το ίδιο θέμα επανειλημμένα, ώστε να κουράζει το παιδί, που από κάποιο σημείο παύει να ακούει. Όταν υπάρχουν περισσότερα από ένα παιδιά, να γνωρίζει, πως το κάθε παιδί έχει τη δική του αξία, είναι μοναδική προσωπικότητα, να μη γίνεται σύγκριση με άλλο παιδί, οπότε πλήττεται η αυτοεκτίμησή του, και επιπλέον κάθε παιδί θέλει τον δικό του χρόνο αλληλεπίδρασης με τον κάθε γονιό.
Ο κάθε γονιός για να επικοινωνεί αποτελεσματικά με το παιδί του, πρέπει να εμπνέει σταθερότητα, σιγουριά και συνέπεια, γιατί μόνο τότε νιώθει ασφάλεια σε αυτά που λέει και κάνει o γονιός του. Οι ανθρώπινες σχέσεις και προπαντός γονιού παιδιού, λειτουργούν πραγματικά, όταν η επικοινωνία είναι ανθρώπινη και εμπεριέχει ενδιαφέρον.
Ακόμη, ο γονιός χρειάζεται να είναι πάντοτε διαθέσιμος, να ασχοληθεί με θέματα που αφορούν το παιδί του, να είναι διαπραγματεύσιμος, όποτε είναι αναγκαίο, ώστε να αποφεύγονται οι συγκρούσεις και οι ρήξεις μεταξύ τους και να λαμβάνονται λογικές αποφάσεις με ηρεμία και όχι εν θερμώ.
Είναι απαραίτητο ο γονιός να βάζει όρια στη συμπεριφορά του παιδιού του για την καλή λειτουργία της οικογένειας και της υγιούς επικοινωνίας μεταξύ τους. Η οριοθέτηση είναι μια συμφωνία μεταξύ γονέων και παιδιών, δηλαδή το παιδί γνωρίζει, τι θα συμβεί σε περίπτωση μη τήρησης των συμφωνηθέντων, ξέρει από πριν, τι επιτρέπεται και τι απαγορεύεται. Η διατύπωση των ορίων να γίνεται με θετικά λόγια, σε μια ατμόσφαιρα αγάπης και σεβασμού και να λαμβάνει υπόψη τα δικαιώματα και τις ανάγκες τόσο των παιδιών όσο και των γονέων. Επίσης, τίθενται σε όλα τα στάδια ανάπτυξης και πρέπει να είναι σαφή, συγκεκριμένα, καθαρά και να τηρούνται με συνέπεια και ακρίβεια και από τις δύο πλευρές.
Το παιδί έχει ανάγκη να αισθάνεται, ότι το εμπιστεύεται ο γονιός και ότι το στηρίζει και ότι δε θα υπάρξουν αρνητικές αντιδράσεις από μέρους του για κάποιο πρόβλημα που προκύπτει, έτσι διευκολύνεται η καλή του ανάπτυξη. Ο γονιός, καλό είναι, να αντιλαμβάνεται κάθε φορά τίνος είναι το πρόβλημα, να βοηθάει, να το αντιληφθεί και το παιδί, ώστε ο καθένας να αναλάβει την ευθύνη επίλυσης, ανάλογα με το ηλικιακό στάδιο του παιδιού, με τον γονιό κοντά στο παιδί του προσφέροντας τη βοήθειά του, όποτε είναι αναγκαίο.
Ο γονιός να χρησιμοποιεί το διάλογο, όταν συζητά με το παιδί του για θέματα της καθημερινότητας του, της συμπεριφοράς του στο σπίτι, στο σχολείο, στον κοινωνικό περίγυρο, για την ανάπτυξη ουσιαστικής επικοινωνίας μεταξύ τους, ώστε το παιδί να μάθει να εκφράζει, να υποστηρίζει τις απόψεις του και να λύνει τις διαφορές του με το διάλογο, ο οποίος αποτελεί το βασικό συστατικό της δημοκρατικής διαπαιδαγώγησης, που είναι το βασικό ζητούμενο για να νιώθει ψυχική ισορροπία το παιδί και όλη η οικογένεια.
Για την καλλιέργεια υγιούς σχέσης του γονιού με το παιδί του, χρειάζεται να χρησιμοποιεί ο κάθε γονιός, τον έπαινο, σαν μέσο ενθάρρυνσης και ενίσχυσης της αυτοεκτίμησής και αυτοπεποίθησης του παιδιού του, ωστόσο για να είναι λειτουργικός ο έπαινος πρέπει να είναι άμεσος, συγκεκριμένος, να είναι αληθινός, να εμπνέει αξίες στο παιδί και να του αφήνει ένα θετικό συναίσθημα.
Ο γονιός να εμπνέει στο παιδί του μια καλή σχέση συνεργασίας, να το βοηθά να κάνει χρήσιμες επιλογές, να αποφεύγει ανάρμοστες συμπεριφορές, επίσης ο κάθε γονιός, να έχει στο νου του, ότι είναι εκείνος που έχει την τελική ευθύνη για σημαντικές αποφάσεις της ζωής του παιδιού του, αλλά είναι και αυτός που του χαρίζει προστασία, καλές στιγμές συμπαράστασης και τρυφερότητας. Είναι αυτός που θα το καθοδηγήσει στην ομαλή ένταξή του στο σχολικό περιβάλλον και αργότερα στην κοινωνία, υιοθετώντας αξίες και στάσεις.
Ο γονιός για την καλή, ειλικρινή σχέση με το παιδί του χρειάζεται, να αναπτύξει θετικό, συναισθηματικό δεσμό μαζί του, να παίζει με το παιδί του έστω και για λίγα λεπτά καθημερινά, να έχει κοινό χρόνο με το παιδί του, να συμβάλλει στο να νιώθει, ότι είναι πολύτιμο για τον γονιό του. Έτσι με αυτήν την ουσιαστική επικοινωνία, θα μπορέσει να γίνει ανεξάρτητο, συνεργατικό, υπεύθυνο, ικανό να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες της ζωής και να σταθεί επάξια στο κοινωνικό περιβάλλον που θα βρεθεί.
Τέλος, ο γονιός να θυμάται, ότι είναι ο αναντικατάστατος παιδαγωγός του παιδιού του και η καλή επικοινωνία τους, που θα στηρίζεται σε αγάπη, εμπιστοσύνη, σεβασμό, οικειότητα, ισοτιμία, θα καλλιεργεί την ενσυναίσθηση των αναγκών και των δύο, συμβάλλοντας αποφασιστικά στην ψυχοσυναισθηματιή ανάπτυξη του, η οποία θα έχει καθοριστική σημασία για την πορεία της ζωής του.
