Γράφει η Ελένη Κονιαρέλλη – Σιακή.
Βρισκόμαστε στην καρδιά του καλοκαιριού και στη μέση του Ιουλίου του μεσαίου μήνα αυτής της εποχής. Και ενώ όλοι ήμασταν έτοιμοι ν’ αναφωνήσουμε: «επιτέλους, τελείωσαν οι αστάθειες του καιρού, τώρα θα νιώσουμε κι εμείς το καλοκαίρι…» ένας καταιγισμός Μετεωρολογικών Δελτίων Ειδήσεων μας έκοψε τη χαρούμενη φόρα που είχαμε πάρει και σάρωσε ανελέητα τα σχέδια που ετοιμάζαμε. Ο ένας έλεγε: «Αυτός ο καύσωνας που έρχεται είναι βαρύς και επικίνδυνος. Το θερμόμετρο θα κολλήσει για πολλές ημέρες σε πολύ υψηλές θερμοκρασίες. Ξεκινώντας από τους 37ο βαθμούς περίπου που έχουμε σήμερα, θα «τρέξει» στους 39ο και μετά στους 40ο…», «Ακούραστο μου φαίνεται αυτό το θερμόμετρο «δρομέας», πρόσθετε ο άλλος, γιατί συνεχίζει το τρέξιμο και μάλιστα σε ανηφόρα και μετ’εμποδίων: 41ο βαθμούς, 42ο, 43ο, 44ο,… και είναι άγνωστο πού θα φτάσει». Έτσι μας λένε οι Μετεωρολόγοι, με μικρές παραλλαγές στις λεπτομέρειες.
Και θα αναρωτηθεί κάποιος: «Εσείς φοβηθήκατε; Και τι κάνατε;» «Βέβαια και φοβηθήκαμε πολύ και αυτό φάνηκε αμέσως. Ουρές οι άνθρωποι έξω από τα μαγαζιά με ηλεκτρικά είδη για ν’ αγοράσουν τα πιο σύγχρονα κλιματιστικά και τους πιο δυνατούς ανεμιστήρες, αλλά και κάτι μικρά ανεμιστηράκια προσώπου, και πάντα με μια βεντάλια μέσα στην τσάντα (οι γυναίκες), μαζί μ’ ένα καπέλο, και σίγουρα πολύ παγωμένο νερό σ’ ένα μεγάλο μπουκάλι στο χέρι».
Αφού έχουμε αφουγκραστεί όλες τις ειδήσεις για τον αναμενόμενο καύσωνα, θα ήταν χρήσιμο να μάθουμε κάτι περισσότερο από τον πλέον αρμόδιο άνθρωπο για τις διαθέσεις του καιρού, και ειδικά για τον καύσωνα. Και αυτός είναι ο διευθυντής της Μετεωρολογικής Υπηρεσίας της Ελλάδας, Θοδωρής Κολυδάς, που μας τα είπε όλα. Έτσι μάθαμε ότι:
«ΚΑΥΣΩΝΑΣ ΕΙΝΑΙ ΠΑΡΑΤΕΤΑΜΕΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΠΟΛΥ ΖΕΣΤΟΥ ΚΑΙΡΟΥ, ΜΕ ΑΣΥΝΗΘΙΣΤΑ ΥΨΗΛΕΣ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΕΣ ΓΙΑ ΜΙΑ ΟΡΙΣΜΕΝΗ ΠΕΡΙΟΧΗ, ΚΑΙ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΣΥΝΟΔΕΥΕΤΑΙ ΑΠΟ ΥΨΗΛΗ ΥΓΡΑΣΙΑ, ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΣΤΙΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΚΟΝΤΑ ΣΕ ΘΑΛΑΣΣΕΣ ΚΑΙ ΩΚΕΑΝΟΥΣ».
Η λέξη «καύσων» είναι αρχαία, αν και όχι της κλασικής εποχής, αλλά της ελληνιστικής. Στην κλασική αρχαιότητα δεν έλεγαν «καύσων», έλεγαν «καύμα» και εννοούσαν εκείνη την περίοδο που ανέτειλε ο Σείριος, μαζί με τον Ήλιο. Στην αρχαιότητα, το χρονικό διάστημα μετά την 21η Ιουλίου, αναφέρεται και σαν «Κυνάδες Ημέρες». Σήμερα, οι επίσημες ημέρες έναρξης για τα «Κυνικά Καύματα» για το Βόρειο Ημισφαίριο, είναι από τις 3 Ιουλίου και διαρκούν περίπου μέχρι τα μέσα Αυγούστου. Η συγκεκριμένη περίοδος του καλοκαιριού, περιγράφεται στις αρχαίες πηγές με αρκετά μελανά χρώματα και σχεδόν όλοι οι συγγραφείς συμφωνούν ότι η ανατολή του Σείριου φέρνει μαζί της κακοτυχία, αρρώστιες, δυσκολίες, δυστυχίες, ακόμα και πυρετό στους ανθρώπους.
Ο ποιητής Αλκαίος, είχε γράψει: «Δροσίστε τα πνευμόνια σας με κρασί, γιατί το αστέρι του Κυνός ο Σείριος, έρχεται τριγύρω. Η εποχή είναι δύσκολη και όλα διψούν κάτω από τη ζέστη, και το τζιτζίκι τραγουδάει γλυκά κάτω από τα φύλλα… οι γυναίκες είναι κουρασμένες, και οι άνδρες είναι αδύναμοι, όσο ο Σείριος τσουρουφλίζει και κεφάλια τους και τα γόνατά τους».
Τα έργα αρχαίων συγγραφέων περιγράφουν ότι όταν ο Σείριος πλησίαζε σε τροχιά τις Κυκλάδες, τις κατέκαιγε με τη μορφή των Κυνικών Καυμάτων, με αποτέλεσμα να στερεύουν οι πηγές και να μη φυσά καθόλου δροσερός αέρας. Έτσι οι κάτοικοι των Κυκλάδων ζήτησαν τη βοήθεια του Θεού Απόλλωνα και του Μαντείου του στους Δελφούς. Ο Απόλλωνας τους έδωσε χρησμό να ζητήσουν βοήθεια από τον Αρισταίο που ήταν γιος του, ο οποίος είχε λάβει εξαιρετική ανατροφή και πολλές γνώσεις, όπως ιατρικής, μαντικής, καλλιέργειας της αμπέλου και της ελιάς, κ.λπ. Ο Απόλλων έδωσε εντολή στον γιο του Αρισταίο να εγκατασταθεί στην Κέα και εκεί έχτισε Ναό με βωμό επάνω στα βουνά προς τιμή του Ικμαίου Δία (ο Δίας της βροχής και της υγρασίας), και θυσίασε γι’ αυτόν και για τον Σείριο. Τότε ο Δίας έστειλε τους ετήσιους ανέμους ή τα γνωστά μας ΜΕΛΤΕΜΙΑ, που έπνεαν για 40 ημέρες. Αυτοί οι σωτήριοι άνεμοι, έσωσαν τους κατοίκους των νησιών. Και όλα αυτά με τη βοήθεια του Αρισταίου!
Όμως και η λέξη «καύμα» κρύβει μια παράξενη γλωσσική ιστορία. Στα Λατινικά ως «cauma», σημαίνει μεγάλη ζέστη. Όταν έπιαναν οι πολύ μεγάλες ζέστες, αυτοί που εργάζονταν στα χωράφια παρατούσαν τη δουλειά τους και κάθονταν για να ξαποστάσουν. Και αυτό στα Λατινικά λεγόταν «caumare». Και το ταξίδι του καύματος δεν τελειώνει εδώ, γιατί το λατινικό cauma περνάει και στη ναυτική ορολογία. Εδώ δεν σημαίνει μόνο τις μεγάλες ζέστες, αλλά και τη νηνεμία, και την άπνοια που επικρατεί στις μεγάλες ζέστες. Έτσι γεννιέται μια δεύτερη σημασία της νηνεμίας και της ηρεμίας, που το cauma γίνεται «calma», και περνά πολύ γρήγορα σε όλες τις ευρωπαϊκές γλώσσες.
O καύσωνας που ζούμε αυτές τις ημέρες έχει φοβίσει μικρούς και μεγάλους. Οι αρμόδιες Υπηρεσίες, Υπουργεία, Δήμοι και πολλοί άλλοι φορείς, δηλώνουν έτοιμοι – πανέτοιμοι για ν’ αντιμετωπίσουν τη μοιραία συνάντηση του Σείριου με τον Ήλιο, με αποτέλεσμα τα θερμόμετρα, όπως είπαμε, να τρέχουν ασυγκράτητα προς τα επάνω και εκεί πεισματικά να σταματούν και ο τόπος να βράζει. Και ο κόσμος να πανικοβάλλεται, ιδιαίτερα όταν φέρνει στο νου του τον μεγάλο καύσωνα της 20ής Ιουλίου του 1987 που έπληξε τη χώρα μας. Τότε ξεκίνησε στην Αθήνα ένα από τα πιο θανατηφόρα γεγονότα στη σύγχρονη ελληνική ιστορία. Το κύμα του καύσωνα είχε διάρκεια 11 ημέρες και συγκεκριμένα από τις 20/7 μέχρι τις 31/7 και κατά τη διάρκειά του έχασαν τη ζωή τους περισσότεροι από 1 .000 άνθρωποι μόνο στο νομό Αττικής.
Ο καύσωνας που τώρα ξεκινά, είναι και «ονοματισμένος». «ΚΛΕΩΝ» είναι το όνομα που του έδωσαν. Ο Κλεών της Ιστορίας μας, ήταν Αθηναίος πολιτικός, αντίπαλος του Περικλή και μεγάλος δημαγωγός, που πέθανε το 422 π.Χ, στην εκστρατεία της Αμφίπολης.
Η ΕΜΥ αυτές τις ημέρες με έκτακτα Δελτία Ειδήσεων, προειδοποιεί για θερμοκρασίες που θα φτάσουν και τους 44ο βαθμούς. Ο κρατικός μηχανισμός βρίσκεται σε κόκκινο συναγερμό. Στο Υπουργείο Πολιτικής Προστασίας πραγματοποιούνται διυπουργικές συσκέψεις, για την ενημέρωση του κόσμου. Ακόμα, στο επίκεντρο των συσκέψεων είναι και τα θέματα της πυροπροστασίας και η προστασία των ευπαθών ομάδων του πληθυσμού.
Τέλος, αφού ακούσαμε και μάθαμε αμέτρητες πληροφορίες για τον καύσωνα που μέρα με τη μέρα κάνει πιο αισθητή και ενοχλητική την παρουσία του, είπα να ρωτήσουμε και τη γνώμη του τζίτζικα, του ακούραστου μουσικού του καλοκαιριού, όπως έκαναν παλιά και οι αγρότες. Και αυτός πρόθυμα, μας είπε τα συμπεράσματά του:
Α ) «Άμα λαλούνε από τα χαράματα τα τζιτζίκια, θα έχουμε πολύ μεγάλη ζέστη!»
Β ) «Αμα λαλούνε από βραδύς, θα έχουμε… καύσωνα!»
Είναι περασμένα μεσάνυχτα και το δυνατό τζι-τζι-τζι των φτερωτών μουσικών που ξενυχτούν μαζί μου… δεν λέει να σταματήσει!
