Γράφει ο Σάββας Ιακωβίδης*
Μετά τα πρόσφατα ανοίγματα προς το Ισραήλ και αραβικές χώρες, η Άγκυρα θα επιχειρήσει να εμφανιστεί ως χρήσιμος διαμεσολαβητής μεταξύ των εμπολέμων, ειδικά στο ανθρωπιστικό θέμα των ομήρων. Ελλάδα και Κύπρος να αναμένουν νέο, ίσως, μεταναστευτικό κύμα και, κυρίως, έξαρση τουρκικών αξιώσεων στα Eλληνοτουρκικά και στο Κυπριακό από μια επιτήδεια Τουρκία, που πάλι θα θωπεύεται και θα χειροκροτείται για τις ειρηνευτικές διαμεσολαβήσεις της…
Ο νέος πόλεμος στη Μέση Ανατολή αναδεικνύει ξανά, με τον πιο απαίσιο και βάρβαρο τρόπο, μια διπλή σύγκρουση: Πολιτισμών και θρησκειών. Ο Γάλλος Yπουργός Πολιτισμού στην κυβέρνηση Ντε Γκωλ, Αντρέ Μαλρώ, είχε υποστηρίξει, τη δεκαετία του ’60, ότι ο επόμενος πόλεμος θα ήταν σύγκρουση θρησκειών. Τη δεκαετία του ’90, ο Αμερικανός καθηγητής Σάμιουελ Χάντινγκτον είχε ισχυριστεί ότι οδηγούμαστε σε μια σύγκρουση πολιτισμών. Αυτά συμβαίνουν τώρα στη φλεγόμενη ξανά Μέση Ανατολή, μετά την επίθεση της τζιχαντιστικής-ισλαμιστικής οργάνωσης Χαμάς εναντίον του Ισραήλ.
Πέρα από τις βαρβαρότητες, ο νέος πόλεμος θα σηματοδοτήσει μία δραστική αναδιάταξη δυνάμεων και συμφερόντων διαφόρων δρώντων στη Μέση Ανατολή. Εξ αρχής να επισημανθούν μερικά κρίσιμα δεδομένα, τα οποία καλούνται να λάβουν σοβαρά υπόψη οι σχεδιαστές της εξωτερικής πολιτικής στη Λευκωσία και στην Αθήνα, επειδή οι δραματικές εξελίξεις στην περιοχή μας δεν θα αφήσουν ανεπηρέαστα τα ελληνοτουρκικά και το Κυπριακό. Πρώτα απ’ όλα, η αιφνιδιαστική επίθεση της Χαμάς, η κατάληψη πόλεων, χωριών και στρατοπέδων συνιστά τη μεγαλύτερη ήττα του Ισραήλ από το 1973 (πόλεμος του Γιομ Κιπούρ): Ήττα για τις μυστικές υπηρεσίες της χώρας που θεωρούνται ίσως οι καλύτερες στον κόσμο. Ήττα για τον πανίσχυρο ισραηλινό στρατό. Και ήττα για τον Πρωθυπουργό Νετανιάχου. Πρόκειται για ένα ισραηλινό Περλ Χάρμπορ και μια 11η Σεπτεμβρίου.
Η Χαμάς προετοιμαζόταν για ένα χρόνο. Η πανίσχυρη, άκρως αποτελεσματική Μοσάντ, που εκτελούσε αντιπάλους με ακρίβεια και είχε πράκτορές της ακόμα και μέσα σε παλαιστινιακές οργανώσεις, πώς πιάστηκε στον ύπνο; Γιατί ο ισραηλινός στρατός δεν είχε αντιληφθεί τις προετοιμασίες της Χαμάς; Υπάρχουν εξηγήσεις, τουλάχιστον όπως τις παραδέχονται και Ισραηλινοί αναλυτές και εφημερίδες. Πρώτον, μια «αμαρτωλή υπεροψία της δύναμης» του Ισραήλ και το δήθεν αήττητο του στρατού και των υπηρεσιών του. Δεύτερον, η προσπάθεια του Νετανιάχου να τροποποιήσει το δικαστικό σύστημα για να γλιτώσει ποινική δίωξη για διαφθορά, δίχασε βαθύτατα την ισραηλινή κοινωνία. Τρίτον, έφεδροι στρατιώτες και αεροπόροι αρνήθηκαν να υπηρετήσουν διαμαρτυρόμενοι κατά του Πρωθυπουργού. Τέταρτον, η παρούσα κυβέρνηση είναι η πιο ακραία της χώρας, με προκλήσεις προς Χριστιανούς και μουσουλμάνους.
Πέμπτον, τα τελευταία χρόνια το αφήγημα του ισραηλινού στρατού έναντι της Χαμάς άλλαξε. Ο Πρωθυπουργός και η ηγεσία του στρατού εξαπατήθηκαν από τη Χαμάς, που τους έδωσε την εντύπωση ότι νοιαζόταν για την ευημερία των 2,5 εκ. κατοίκων της Γάζας και όχι για έναν νέο πόλεμο. Έκτον, η Χαμάς δεν σταμάτησε να προετοιμάζεται και να εξοπλίζεται, κυρίως από το Ιράν και την Τουρκία και να αιμοδοτείται με δισεκατομμύρια από το Κατάρ, τη Σαουδική Αραβία και άλλες χώρες. Έβδομον, καταρρίφθηκε ξανά ο βολικός μύθος και δικών μας ηγετών, ότι οι μικροί είναι αδύναμοι, και επιβεβαιώθηκε πως, ακόμα κι ένα ποντίκι μπορεί να δαγκώσει μια γάτα! Μετά την επίθεση της Χαμάς, ο Νετανιάχου κήρυξε ανηλεή πόλεμο «μέχρι θανάτου». Η Γάζα περικυκλώθηκε και διακόπηκαν όλες οι υπηρεσίες. Ετοιμάζεται πιθανή χερσαία επιχείρηση. Ο Ισραηλινός Πρωθυπουργός δήλωσε ότι μετά τον πόλεμο η Μέση Ανατολή δεν θα είναι όπως την γνωρίζουμε.
Γιατί η Χαμάς επιτέθηκε τώρα στο Ισραήλ; Πρώτον, διότι οι συνομιλίες για εξομάλυνση σχέσεων μεταξύ Ισραήλ και Σαουδικής Αραβίας προχωρούσαν θετικά, με την υποστήριξη των ΗΠΑ και την υπόσχεση παροχής στρατιωτικής βοήθειας στη Ριάντ. Δεύτερον, μετά την Ιορδανία και την Αίγυπτο, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Μπαχρέιν, το Μαρόκο και το Σουδάν εξομάλυναν τις σχέσεις τους με το Ισραήλ, στο πλαίσιο των «Συμφωνιών του Αβραάμ» (15/9/2020). Τρίτον, το Ιράν είναι ο ορκισμένος εχθρός της Σαουδικής Αραβίας στο πλαίσιο γεωπολιτικής αναμέτρησής τους στην περιοχή του Κόλπου και στη Μέση Ανατολή. Τέταρτον, η επίσημη πολιτική του Ιράν είναι η καταστροφή του κράτους του Ισραήλ όπως την κωδικοποίησε ο μεγάλος Αγιατολάχ Χαμενέι, σε εκ 476 σελίδων βιβλίο (κυκλοφόρησε 31/7/2015): «Το Ισραήλ δεν έχει δικαίωμα να υπάρχει ως κράτος». Και ένα κράτος, λέγει, θα υπάρχει στην Παλαιστίνη, μουσουλμανικό, με ανοχή κάποιων Εβραίων ως μειονότητα.
Ποιοι ωφελούνται από την επίθεση της Χαμάς κατά του Ισραήλ; Πρώτον, το Ιράν, επειδή οι συνομιλίες Ισραήλ-Σ. Αραβίας τώρα παγώνουν. Δεύτερον, η Ρωσία, η οποία θεωρεί τον πόλεμο ότι αποπροσανατολίζει από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, κατευθύνει το διεθνές ενδιαφέρον προς τη Μέση Ανατολή, αποδυναμώνει ενδεχομένως στρατιωτική βοήθεια προς το Κίεβο και δημιουργεί προβλήματα στην εμπλοκή των ΗΠΑ στα Μεσανατολικά. Τρίτον, η Τουρκία, η οποία επιχειρεί ξανά να επενδύσει στην επίθεση της Χαμάς για να αναδειχθεί σε… προστάτη των μουσουλμάνων και υποστηρικτή των Παλαιστινίων. Ο Ερντογάν κατηγορεί τις ΗΠΑ ότι τροφοδοτούν την τρομοκρατία αλλ’ είναι γνωστό ότι ο ίδιος διατηρεί άριστες σχέσεις με τη Χαμάς, υποδέχτηκε με θερμούς εναγκαλισμούς τον αρχηγό της οργάνωσης, φιλοξενεί χιλιάδες τρομοκράτες και τους ενισχύει με πολεμικό υλικό. Τώρα επιχειρεί να διαμεσολαβήσει για τους ομήρους, προσπαθώντας να διατηρεί εύθραυστη ισορροπία μεταξύ της Χαμάς και του Ισραήλ.
Ο νέος πόλεμος στη Μέση Ανατολή επιβεβαιώνει και τη γεωπολιτική ανυπαρξία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία δεν έχει αποτελεσματική πολιτική επιρροή στους διάφορους δρώντες. Αραβικές χώρες και το Ιράν τηρούν προς το παρόν αποστάσεις αλλ’ επικροτούν την επιχείρηση της Χαμάς. Είναι αναμενόμενο ότι η νέα σύγκρουση θα επηρεάσει ή και θα αναδιατάξει συμμαχίες, συνεργασίες, συμφέροντα ενεργειακά, οικονομικά και αμυντικά με καταλυτικές επιπτώσεις στο Ισραήλ και στην περιοχή μας. Όμως, δεν μπορεί να υπάρξει ειρήνη αν δεν ληφθούν υπόψη η ασφάλεια, τα δικαιώματα και δικαιοσύνη για τους Παλαιστινίους.
Ο τουρκικός γκρίζος λύκος επιχειρεί να επωφεληθεί από τη μεσανατολική αναμπουμπούλα, ενώ συνεχίζει να χτυπά κουρδικές θέσεις. Η πολιτική αναταραχή στις ΗΠΑ και η προσωρινή αποχώρηση του γερουσιαστή Μενέντεζ από την πανίσχυρη Επιτροπή Εξωτερικών Σχέσεων ενδέχεται να ξεκλειδώσει την παροχή των F-16 στην Τουρκία, με το πρόσχημα της αστάθειας στη Μέση Ανατολή. Μετά τα πρόσφατα ανοίγματα προς το Ισραήλ και αραβικές χώρες, η Άγκυρα θα επιχειρήσει να εμφανιστεί ως χρήσιμος διαμεσολαβητής μεταξύ των εμπολέμων, ειδικά στο ανθρωπιστικό θέμα των ομήρων, όντας ακόμα μέλος του ΝΑΤΟ αλλά και στενός συνεργάτης του Πούτιν και των Ιρανών αγιατολλάδων. Ελλάδα και Κύπρος να αναμένουν νέο, ίσως, μεταναστευτικό κύμα και, κυρίως, έξαρση τουρκικών αξιώσεων στα Ελληνοτουρκικά και στο Κυπριακό από μια επιτήδεια Τουρκία, που πάλι θα θωπεύεται και θα χειροκροτείται για τις ειρηνευτικές διαμεσολαβήσεις της…
* Πρώην Αρχισυντάκτης – Διευθυντής –
Αρθρογράφος – Aναλυτής στην κυπριακή εφημερίδα «Η Σημερινή»
• ΜΑ στις Διεθνείς Σχέσεις και Ευρωπαϊκές
Σπουδές του Πανεπιστημίου Λευκωσίας • Πτυχιούχος της Ανωτάτης Σχολής
Δημοσιογραφίας της Lille – Université Catholique de Lille – France.
