Γράφει η Μιλένα Αποστολάκη, Δικηγόρος Βουλευτής ΠΑΣΟΚ-Κίνημα Αλλαγής στον Βόρειο Τομέα Αθηνών.
Η Εταιρική κοινωνική ευθύνη απαντά στη βιβλιογραφία πλήθος ορισμών, αναλόγως της κουλτούρας, του βαθμού ανάπτυξης και των προτεραιοτήτων των κοινωνιών. Διαχρονικά, ο όρος εξελίσσεται, ακολουθώντας την εξέλιξη των κοινωνικο-οικονομικών συνθηκών κάθε χώρας. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία, το 2001, μέσω της Πράσινης Βίβλου, όρισε την ΕΚΕ ως «έννοια σύμφωνα με την οποία οι εταιρείες ενσωματώνουν σε εθελοντική βάση κοινωνικές και περιβαλλοντικές ανησυχίες στις επιχειρηματικές τους δραστηριότητες και στις επαφές τους με τα άλλα ενδιαφερόμενα μέρη», το 2011 αναθεώρησε, ορίζοντάς την ως την «ευθύνη των επιχειρήσεων για την επίδραση που έχουν στην κοινωνία».
Σε κάθε περίπτωση, η ΕΚΕ αφορά στην υπεύθυνη επιχειρηματική/επιχειρησιακή συμπεριφορά και εμπεριέχει ως έννοια τη διαρκή, οικειοθελή δέσμευση επιχειρήσεων και δημόσιων φορέων, να εντάξουν στις επιχειρηματικές/επιχειρησιακές πρακτικές τους κοινωνικές, περιβαλλοντικές και πολιτισμικές δράσεις, πέραν αυτών που επιτάσσει η νομοθεσία, εστιάζοντας:
• Στις συνθήκες απασχόλησης, τα πρότυπα εργασίας και την ευεξία στην εργασία
• Στην ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι
• Στην απαγόρευση διακρίσεων και την ισόρροπη εκπροσώπηση αν- δρών και γυναικών
• Στην εμπλοκή των ενδιαφερόμενων μερών (stakeholders)
• Στα ανθρώπινα δικαιώματα
• Στην πρόληψη των βλαβών στο περιβάλλον, περιλαμβανομένης της μείωσης των εκπομπών ρύπων και της ρύπανσης των υδάτινων πόρων
• Στην εξάλειψη της δωροδοκίας και της διαφθοράς.
Τα παραπάνω, ακολουθούν τις Αρχές του Οικουμενικού Συμφώνου του ΟΗΕ και εμπεριέχονται διεξοδικά στους στόχους της Ατζέντας 2030 των Ηνωμένων Εθνών για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη. Παρότι η ΕΚΕ έχει εθελοντική έννοια, οι νομοθετικές ρυθμίσεις παρέχουν τις κατευθύνσεις και το πλαίσιο ανάπτυξης των δράσεων ΕΚΕ μιας επιχείρησης, η οποία μπορεί να θέσει και υψηλότερους στόχους εφόσον το επιθυμεί. Ρυθμίσεις οι οποίες αφορούν στην προστασία ανθρώπινων δικαιωμάτων, διασφαλίζουν το ηθικά ελάχιστο προαπαιτούμενο για την αξιοπρεπή διαβίωση των πολιτών και την υπεύθυνη δράση επιχειρήσεων και Οργανισμών. Σημαντική είναι και η Οδηγία 2014/95/ΕΕ για τη δημοσιοποίηση μη χρηματοοικονομικών πληροφοριών από μεγάλες επιχειρήσεις και ομίλους, των δράσεων ΕΚΕ που αναλαμβάνουν σε θέματα βιωσιμότητας, σεβασμού των κοινωνικών και περιβαλλοντικών προσδοκιών και αύξησης της εμπιστοσύνης επενδυτών και καταναλωτών προς αυτές.
Για τις επιχειρήσεις η ΕΚΕ αποτελεί παράγοντα βελτίωσης της ανταγωνιστικότητάς τους, καθώς αποφέρει οφέλη στη διαχείριση κινδύνων, την πρόσβαση σε κεφάλαια, τις σχέσεις με τρίτους, τη διαχείριση και εξοικονόμηση πόρων και την ανάπτυξη καινοτομιών, ιδίως όταν λειτουργούν σε ευμετάβλητο περιβάλλον. Ώς αποτέλεσμα, συμβάλλει στη βελτίωση της βιωσιμότητας της οικονομίας, ενώ για την κοινωνία, όταν ασκείται με ουσιαστικό περιεχόμενο και αντανακλά την αληθή κοινωνική ευθύνη της επιχείρησης, αποτελεί παράγοντα ενδυνάμωσης της συνεκτικότητάς της, με την εγκαθίδρυση ενός ανανεωμένου πλαισίου αξιών.
Καθώς η ευαισθητοποίηση των πολιτών σε θέματα ΕΚΕ αυξάνει, αυξάνουν και οι δράσεις ΕΚΕ από πλευράς των επιχειρήσεων, για την ενίσχυση της καλής φήμης και της ανάπτυξής τους. Ο τρόπος κατανόησης του όρου ΕΚΕ όμως διαφέρει μεταξύ των επιχειρήσεων και έχει ομαδοποιηθεί από την CSR Hellas σε 3 επίπεδα:
• Στο «αρχικό επίπεδο», η ΕΚΕ ταυτίζεται με δημιουργία θέσεων εργασίας, καταβολή φόρων και γενικότερα με τη συμμόρφωση στους νόμους της χώρας, άσκησης της επιχειρηματικής δραστηριότητας.
• Σε «υψηλότερο επίπεδο», ταυτίζεται με δράσεις ευεργεσίας και την αποφυγή των αρνητικών επιπτώσεων της δράσης της επιχείρησης, δηλ. δεν μολύνει το περιβάλλον, δεν παράγει επιβλαβή προϊόντα κ.λπ.
• Στο «ανώτερο επίπεδο», μόνο η ΕΚΕ ταυτίζεται με «θετικές ενέργειες», όπως η ένταξη στη δομή της επιχείρησης κοινωνικών και περιβαλλοντικών θεμάτων, π.χ. απασχόληση ΑμεΑ, κ.ά. Σε έρευνα της ICAP, για τον βαθμό εφαρμογής δράσεων ΕΚΕ από τις επιχειρήσεις, διαπιστώνεται ότι: «Παρότι η ΕΚΕ θεωρείται σημαντική, ο βαθμός διείσδυσής της στην αγορά παραμένει σε μέτρια επίπεδα». Το 1/3 των επιχειρήσεων δίνουν υψηλή βαρύτητα σε δράσεις ΕΚΕ, αλλά οι δαπάνες ΕΚΕ στην πλειοψηφία των επιχειρήσεων δεν ξεπερνούν τις 200 χιλ.€ ετησίως, και αφορούν δράσεις: α) για το Κοινωνικό Σύνολο, δωρεές και χορηγίες, και β) για τους εργαζόμενους, παροχή ίσων ευκαιριών, εκπαίδευσης και πρόσθετης ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης.
Ανασταλτικούς παράγοντες ανάληψης δράσεων ΕΚΕ αποτελούν, κυρίως, το μέγεθος της επιχείρησης, η γραφειοκρατία, η δυσμενής οικονομική συγκυρία, η ελλιπής κατάρτιση των διοικήσεων, η ελλιπής ενημέρωση των πολιτών και η έλλειψη οικονομικών κινήτρων. Τα οικονομικά οφέλη από δράσεις ΕΚΕ αξιολογήθηκαν από τις επιχειρήσεις ως μη σημαντικά, οι φοροελαφρύνσεις αμελητέες, όπως και η συνεισφορά των δράσεων ΕΚΕ στην αύξηση των πωλήσεών τους, κριτήριο που συχνά υπερτερεί έναντι της κοινωνικής ευθύνης.
Η Πολιτεία οφείλει να αναλάβει συστηματικά πρωτοβουλίες για την ενθάρρυνση και ενίσχυση των δράσεων ΕΚΕ στον ιδιωτικό αλλά και στον δημόσιο τομέα, με:
• Την εκπόνηση ενός σύγχρονου Σχεδίου Εθνικής Στρατηγικής για την ΕΚΕ, το οποίο θα τύχει της ευρύτερης δυνατής συναίνεσης όλων των εμπλεκομένων.
• Την αποσαφήνιση των εννοιών και τον προσδιορισμό των δράσεων που συνιστούν υπεύθυνη επιχειρηματική συμπεριφορά, ώστε να καταστεί δυνατή η κατανόηση και επικοινωνία τους στους πολίτες και να παύσουν τυχόν παρανοήσεις.
• Την ένταξη δράσεων ΕΚΕ στο Δημόσιο και τη σύνταξη ετήσιων απολογισμών των δράσεων αυτών, δημοσιευόμενων στους διαδικτυακούς τόπους των φορέων, στο πλαίσιο της διαφάνειας και της χρηστής διοίκησης.
• Την εκπαίδευση των δημοσίων υπαλλήλων προκειμένου να συμβάλλουν στην υλοποίηση καλών πρακτικών ΕΚΕ των φορέων τους και στην υποστήριξη των δράσεων ΕΚΕ των επιχειρήσεων.
