Ο εκλεκτός δημοσιογράφος και φίλος Γιάννης Ζουμπουλάκης έχοντας κάνει έθιμο να δημιουργεί, στο πιο δημοφιλές μέσο κοινωνικής δικτύωσης, αναρτήσεις που δίνουν τροφή για σκέψη και ελεύθερη έκφραση, ανέβασε μια μέρα την εξής ανάρτηση-ερώτημα: «Ποια είναι για εσάς η ΜΙΑ πιο αντιπροσωπευτική ταινία για την Ελληνική Αριστερά (την οποιασδήποτε μορφής Αριστερά); Μετρούν και τα ντοκιμαντέρ, όπως επίσης (αν για εσάς ταιριάζει), κάποια ξένη παραγωγή».
Χωρίς να σταθώ στην παρένθεσή του, περί «οποιασδήποτε μορφής Αριστερά», που αποτελεί για μένα ένα επίκαιρο πολιτικό σχόλιο των ημερών το οποίο αποτέλεσε αφορμή ώστε να ετοιμάσω αυτό το αφιέρωμα, κάθισα και μέτρησα όσες αναρτήσεις και σχόλια ακολούθησαν ως απάντηση στο ερώτημα. Υπήρξε μεγάλη ανταπόκριση. Μέτρησα 270 απαντήσεις, από τις οποίες δημιουργήθηκε ένας κατάλογος 52 ταινιών, οι οποίες εξιδανικεύουν -κυρίως- την Ελληνική Αριστερά και σπανίως την κατακρίνουν ή και σατιρίζουν, ενώ κάποιοι από τους 270 που απάντησαν, αναφέρθηκαν σε ξένες παραγωγές, που αναφέρονται κι αυτές στη συνέχεια.
Πιο αντιπροσωπευτική ταινία για την Ελληνική Αριστερά κρίθηκε η ταινία του Παντελή Βούλγαρη «Πέτρινα χρόνια» (προτάθηκε 17 φορές) και ακολουθούν άλλες 11 που προτάθηκαν πάνω από μια φορά, από τις οποίες τρεις έχουν σκηνοθετηθεί από το Θόδωρο Αγγελόπουλο, δύο από τον Αλέκο Σακελλάριο και άλλη μια του Παντελή Βούλγαρη («Ψυχή βαθιά»).
Αναλυτικά, οι 12 ταινίες που προτάθηκαν πάνω από μια φορά ως «αντιπροσωπευτικές της Ελληνικής Αριστεράς» είναι οι ακόλουθες:
1. Πέτρινα Χρόνια (17 φορές). Παραγωγής 1985, σε σκηνοθεσία Παντελή Βούλγαρη, με πλοκή που ακολουθεί τη ζωή ενός ζευγαριού κομμουνιστών, της Ελένης και του Μπάμπη τη χρονική περίοδο 1954-1974 και είναι εμπνευσμένη από αληθινά γεγονότα (φωτό 1).
2. Ο Θίασος (14 φορές). Παραγωγής 1975 σε σκηνοθεσία του Θόδωρου Αγγελόπουλου. Κατατάσσεται στις σημαντικότερες δημιουργίες του ελληνικού κινηματογράφου και επικεντρώνεται στα ιστορικά γεγονότα μεταξύ 1939-1952, καθώς βιώνονται από έναν περιπλανώμενο θίασο και το πώς επηρεάζουν τις κοινότητες που επισκέπτονται: ο τελευταίος χρόνος της δικτατορίας του Μεταξά, ο πόλεμος με τους Ιταλούς, η Κατοχή, η Απελευθέρωση, ο Εμφύλιος καθώς και η βρετανική και η αμερικανική παρέμβαση στα ελληνικά εσωτερικά θέματα. Μια ταινία, η οποία είχε περιπέτειες με τη λογοκρισία, παρότι γυριζόταν μετά την πτώση της χούντας επί κυβερνήσεως Κων. Καραμανλή (φωτο 2).
3. Ο Άνθρωπος με το Γαρύφαλλο (13 φορές). Παραγωγής 1980 σε σκηνοθεσία Νίκου Τζίμα. Περιστρέφεται γύρω από τη δράση και την εκτέλεση του Νίκου Μπελογιάννη, δίνοντας έμφαση στη γνωστή απολογία του. Τοποθετείται μετά το τέλος του Εμφύλιου Πόλεμου, και εξιστορεί τη δράση όχι μόνο του Μπελογιάννη αλλά και των υπόλοιπων συντρόφων του, ενώ σχολιάζει και το πολιτικό κλίμα που επικρατούσε τότε στην Ελλάδα, γι’ αυτό και από την επιτροπή ελέγχου επιβλήθηκαν περικοπές πριν την προβολή της (φωτό 3).
4. Ελένη (4 φορές). Παραγωγής 1985 σε σκηνοθεσία Peter Yates. Η ταινία αφηγείται την πραγματική ιστορία του δημοσιογράφου Νίκου Γκατζογιάννη, που επιστρέφει από τις ΗΠΑ στην Ελλάδα για να λύσει το μυστήριο του θανάτου της μητέρας του όταν ήταν παιδί και οι κομμουνιστές αντάρτες του Δημοκρατικού Στρατού της Ελλάδας (ΔΣΕ) εισέβαλαν στο χωριό όπου μεγάλωσε -τον Λιά στη Θεσπρωτία.
5. Ζ (4 φορές). Γαλλο-αλγερινής παραγωγής 1969. Η διεθνώς αναγνωρισμένη ταινία του Κώστα Γαβρά, βασισμένη στο βιβλίο του Βασίλη Βασιλικού, που το έγραψε εμπνευσμένος από τη δολοφονία του βουλευτή Γρηγόρη Λαμπράκη στη Θεσσαλονίκη.
6. Ψυχή Βαθιά (4 φορές). Παραγωγής 2009 σε σκηνοθεσία Παντελή Βούλγαρη, που αναφέρεται στην ιστορία δυο αδερφών, του Ανέστη και του Βλάσση, οι οποίοι κατά τη διάρκεια του Ελληνικού Εμφύλιου (1945 – 1949) βρέθηκαν σε αντίπαλα στρατόπεδα. Ο Ανέστης ήταν καταταγμένος στον Εθνικό Στρατό, ενώ ο Βλάσσης ήταν στρατιώτης στο Δημοκρατικό Στρατό.
7. Συνοικία το Όνειρο (3 φορές). Παραγωγής 1961 σε σκηνοθεσία Αλέκου Αλεξανδράκη, η οποία πραγματεύεται με πρωτοφανή, για την εποχή της, ρεαλισμό (ακολουθώντας το στυλ του ιταλικού νεορεαλισμού) τη φτώχεια και τα προβλήματα των ανθρώπων αμέσως μετά τον πόλεμο στη χώρα μας, στον Ασύρματο μια φτωχογειτονιά της Αθήνας. Μια ταινία που προκάλεσε αντιδράσεις στην εποχή της, χαρακτηρίστηκε από την κυβέρνηση Κωνσταντίνου Καραμανλή «δυσφημιστική για την ευημερούσα Ελλάδα» και είχε τρομερές δυσκολίες από τη λογοκρισία της εποχής, αλλά τελικά σημείωσε μεγάλη επιτυχία και σήμερα θεωρείται κλασική.
8. Ξύπνα Βασίλη (3 φορές). Παραγωγής 1969 σε σκηνοθεσία Γιάννη Δαλιανίδη. Μια ταινία που σατιρίζει τις ακραίες πολιτικές πεποιθήσεις (αριστερές και δεξιές) μέσα από δυο χαρακτήρες του έργου, που ήταν προηγουμένως θεατρικό (του Δημήτρη Ψαθά), τον εθνικόφρονα και συντηρητικό υπάλληλο Βασίλη από τη μια, και από την άλλη τον κομμουνιστή Μάνο, τους οποίους επηρεάζει με διαφορετικό τρόπο η οικονομική ανάπτυξη της δεκαετίας του ’60.
9. Οι Κυνηγοί (2 φορές). Παραγωγής 1977 σε σκηνοθεσία Θόδωρου Αγγελόπουλου η ταινία, συνδυάζει στοιχεία πολιτικά, σουρεαλιστικά και συμβολικά (τον Μπρεχτ, την κομμουνιστική πολιτική λογική και τον Μπουνιουέλ). Σε μια ομάδα κυνηγών, που ενσαρκώνουν τον βίο και την πολιτεία των Ελλήνων Δεξιών, εισβάλλει με τη μορφή του σώματος ενός παγωμένου στα χιόνια αντάρτη του 1949, το πτώμα της ιστορίας, κατακρεουργημένο από την αντίδραση, το οποίο τελικά απωθείται από τον φόβο των τύψεων και της αναζωπύρωσης, της νεκρανάστασης της επανάστασης. Μια ακόμα ταινία του Έλληνα που προκάλεσε σάλο τόσο κατά τα γυρίσματα, όσο και κατά την πρώτη προβολή της, αλλά όπως και οι προηγούμενες της τριλογίας του (Μέρες του ’36, Ο Θίασος) είχε μεγάλη επιτυχία.
10. Ταξίδι στα Κύθηρα (2 φορές). Παραγωγής 1984 επίσης του Θόδωρου Αγγελόπουλου. Μια ταινία που πραγματεύεται τον τόπο και τον τρόπο επιστροφής του ξεριζωμένου ανθρώπου που αναζητά την ταυτότητα και τις προοπτικές του, που εξακολουθεί να πιστεύει στην Ουτοπία και να διερωτάται γι’ αυτήν, μέσα από την ιστορία ενός πρώην κομμουνιστή, εξόριστου στην Τασκένδη, που έχει επιστρέψει στην πατρίδα μετά από 32 χρόνια εξορίας και δεν μπορεί να συμπλεύσει με την πραγματικότητα που συναντά και εν τέλει απομονώνεται.
11. Θα σε Κάνω Βασίλισσα (2 φορές). Παραγωγής 1964, σε σκηνοθεσία Αλέκου Σακελλάριου, στην οποία ο κεντρικός χαρακτήρας είναι ένας συντηρητικός πλούσιος έμπορος υλικών και εργολάβος οικοδομών, εξαιρετικά άπληστος και μίζερος, που έχει υπάλληλο έναν κομμουνιστή χωρίς να το γνωρίζει και όταν το μαθαίνει, θεωρεί ότι «έβγαλε λαυράκι».
12. Η Κόρη μου η Σοσιαλίστρια (2 φορές). Παραγωγής 1966 σε σκηνοθεσία επίσης Αλέκου Σακελλάριου, στην οποία ακροθιγώς αναφέρεται το «φακέλωμα» των εργατών ενός εργοστασίου, οι οποίοι συμμετέχουν σε πορεία Ειρήνης.
===
Αξίζει να αναφερθούν όμως και οι υπόλοιπες 40 ταινίες αυτής της άτυπης δημοσκόπησης (με τη σειρά που απαντήθηκαν στο μέσω κοινωνικής δικτύωσης) στις οποίες περιλαμβάνονται και κάποιες ξένες, καθώς και μερικές σατιρικές:
Ουρανός του Τ. Κανελλόπουλου / Τα Χρόνια Της Θύελλας, του Γ. Τζίμα / Δεξιότερα της Δεξιάς, του Ν. Αντωνάκου / Αντίο Λένιν (Good Bye, Lenin, του Μπ. Βόλφγκαγκ / Στα Δίχτυα Της Αράχνης, του Μ. Ρετσίλα / Ο θάνατος του Στάλιν (Death of Stalin, του Α. Ιανούτσι) / Αγαπητοί Σύντροφοι (Dear Comrades, του Α. Κοντσαλόφσκι) / Ψεύτης Ήλιος (Τριλογία Utomlennye solntsem), του Ν. Μιχάλκοφ) / Ο Μπαμπάς Μου Ο Λένιν (μικρού μήκους, της Ρ. Δραγασάκη) / Στα Σύνορα Της Προδοσίας, του Δ. Δαδήρα / Η Μεγάλη Ουτοπία, του Φ. Λαμπρινού (ντοκ.) / Η Κόμισσα Της Φάμπρικας, του Ντ. Δαδήρα / Οι Κυρίες Της Αυλής, του Ντ. Δημόπουλου / Μάθε Παιδί Μου Γράμματα, του Θ. Μαραγκού / Κιέριον, του Δ. Θέου / Το Μοντέλο, του Κ. Σφήκα / Το Τελευταίο Σημείωμα, του Π. Βούλγαρη / Ενήλικοι Στην Αίθουσα (Adults in the Room, του Κ. Γαβρά) / Happy Day, του Π. Βούλγαρη / Μνήμες (ντοκιμαντέρ) του Νίκου Καβουκίδη / Ας Περιμένουν Οι Γυναίκες, του Σταύρου Τσιώλη / Υπόθεση Πολκ, του Άγγελου Μάλιαρη / Οι Κόκκινοι (Reds) του Γουόρεν Μπίτι / Τι Έκανες Στον Πόλεμο Θανάση; του Ντίνου Κατσουρίδη / Ένας Προφήτης Μα Τι Προφήτης (The Life of Brian) των Monty Pythons) / Τα Καλύτερά Μας Χρόνια (Τhe way we were) του Σίντνεϊ Πόλακ / Όνειρο Αριστερής Νύχτας, των Ντίνου Κατσουρίδη & Νίκου Καλογερόπουλου / Ο Θόδωρος Και Το Δίκαννο, του Ντίνου Δημόπουλου / Η Ζωή Στους Βράχους (ντοκιμαντέρ), της Αλίντας Δημητρίου / Άγρια Νιάτα (The Young Savages) του Τζον Φρανκενχάιμερ / Το Βαρύ Πεπόνι, του Παύλου Τάσιου / Η Κάθοδος Των 9, του Χρήστου Σιοπάχα / Αγέλαστος Πέτρα (ντοκιμαντέρ), του Φίλιππου Κουτσαφτή / Το Τελευταίο Σημείωμα, του Παντελή Βούλγαρη / Ο Ελληνικός Εμφύλιος Πόλεμος, του Ροβήρου Μανθούλη / Οι Γερμανοί Ξανάρχονται, του Αλέκου Σακελλάριου / Τα Παιδιά Της Χελιδόνας, του Κώστα Βρεττάκου / Το Χώμα Βάφτηκε Κόκκινο, του Βασίλη Γεωργιάδη / Το Μπλόκο, του Άδωνι Κύρου / Καλή Πατρίδα Σύντροφε, του Λευτέρη Ξανθόπουλου.
Άγγελος Πολύδωρος
