Ο καθηγητής Γιώργος Κατρούγκαλος, πρώην υπουργός Εξωτερικών, στις 5 Απριλίου 2024 εκλέχθηκε από το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ στη θέση του «Ανεξάρτητου Εμπειρογνώμονα για μια Δημοκρατική και Δίκαιη διεθνή Τάξη».
Η θέση αυτή αποτελεί μία από τις λεγόμενες «Ειδικές Διαδικασίες» του Συμβουλίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, οι οποίες στελεχώνονται από ανεξάρτητους ειδικούς παγκόσμιας φήμης (Ανεξάρτητοι Εμπειρογνώμονες και Ειδικοί Εισηγητές) μετά από μια ιδιαίτερα ανταγωνιστική και αδιάβλητη διαδικασία επιλογής. Το έργο τους είναι να διερευνούν την κατάσταση των ανθρώπινων δικαιωμάτων, να προβαίνουν σε επιτόπιες επισκέψεις στις χώρες που επιλέγουν, να συντάσσουν εκθέσεις και γενικά να συμβουλεύουν τον γενικό γραμματέα και τα άλλα όργανα του ΟΗΕ σχετικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα, είτε σε συγκεκριμένη θεματική (π.χ. Δικαίωμα στο περιβάλλον, Ελευθερία των συγκεντρώσεων) ή με επικέντρωση σε μία χώρα ιδιαίτερου ενδιαφέροντος, όπως η Παλαιστίνη ή το Ιράκ. Ο ανεξάρτητος εμπειρογνώμονας για το δημόσιο χρέος, για παράδειγμα, είχε επισκεφθεί και ασχοληθεί συστηματικά με την Ελλάδα την περίοδο της οικονομικής κρίσης, καταγγέλλοντας διάφορες πλευρές των μνημονίων ως αντίθετες σε θεμελιώδη ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα.
Οι εισηγητές και ανεξάρτητοι εμπειρογνώμονες εκλέγονται για θητεία 3 ετών, που μπορεί να ανανεωθεί για άλλα τρία χρόνια. Η συγκεκριμένη θεματική (Δίκαιη και Δημοκρατική Διεθνής Τάξη) είναι η ευρύτερη των Ειδικών Διαδικασιών, και επιτρέπει την εξέταση σχεδόν όλων των μεγάλων προβλημάτων της παγκόσμιας κοινότητας. Οι Εκθέσεις του ανεξάρτητου εμπειρογνώμονα υποβάλλονται και ψηφίζονται όχι μόνον στο Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων αλλά και στην Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, κατά την ετήσια σύνοδο της.
