Γράφει η Ελένη Κονιαρέλλη – Σιακή.
Στην Καινή Διαθήκη διαβάζουμε για τον Μαθητή του Χριστού και καλό Του φίλο, τον Λάζαρο, ο οποίος «αναστήθηκε από τους νεκρούς», προαναγγέλλοντας και την χαρμόσυνη είδηση της Ανάστασης του Κυρίου.
Το όνομά του ήταν Ελεάζαρ, και η εξελληνισμένη λέξη αυτού του ονόματος, ήταν Λάζαρος. Ζούσε στη Βηθανία (κοντά στα Ιεροσόλυμα), με τις δύο αδελφές του τη Μάρθα και τη Μαρία. Η Μαρία ήταν η γυναίκα που άλειψε με μύρο τα πόδια του Χριστού και τα στέγνωσε με τα μαλλιά της, λίγες ημέρες πριν από τη Σταύρωσή Του.
Ο Χριστός, είχε φιλοξενηθεί στο σπίτι τους πολλές φορές όταν περνούσε από τη περιοχή για να πάει προς την Ιερουσαλήμ.
Στην Καινή Διαθήκη (Ιωάννου ια, 1-44 ) διαβάζουμε, ότι μια ημέρα ο Λάζαρος αρρώστησε πολύ βαριά, και οι αδερφές του ειδοποίησαν τον Ιησού να πάει να τον δει. Όμως Εκείνος καθυστέρησε τέσσερις ημέρες και όταν ξεκίνησε να πάει να δει τον Λάζαρο είπε στους Μαθητές Του, ότι φίλος του «κοιμήθηκε», και τώρα πηγαίνει στη Βηθανία για να τον ξυπνήσει. Έτσι και έκανε, αλλά όταν έφτασε στο σπίτι του Λαζάρου μαζί με τους Μαθητές Του, έμαθε ότι ο Λάζαρος είχε πεθάνει, και η αδελφή του η Μαρία του παραπονέθηκε με κλάματα ότι «αν ερχόταν εγκαίρως, ο αδελφός της δεν θα πέθαινε…» Τότε ο Ιησούς δάκρυσε, και όταν έφτασε μπροστά στον Τάφο του Λάζαρου, ζήτησε ν΄ανοίξουν την μαρμάρινη πλάκα του Τάφου, και όταν την έβγαλαν, με δυνατή φωνή κραύγασε: «ΛΑΖΑΡΕ, ΔΕΥΡΟ ΕΞΩ! » Έτσι είπε και ανέστησε τον Λάζαρο, τέσσερις ημέρες μετά τον θάνατό του! Αυτό το γεγονός ενθουσίασε τους παρισταμένους, αλλά προκάλεσε οργή και θανάσιμο μίσος στους Φαρισαίους εχθρούς Του (Ιωάννου ια, 45-57).
Σύμφωνα με την Παράδοση, ο Λάζαρος ήταν τότε 30 ετών και έζησε άλλα 30 χρόνια. Έγινε Επίσκοπος του Κιτίου στην Κύπρο και πέθανε σε ηλικία 60 ετών. Τον Οκτώβριο του 890, ο Αυτοκράτορας του Βυζαντίου Λέων ο ΣΤ’ ο Σοφός, βρήκε στην Κύπρο το λείψανο του Λαζάρου και το μετάφερε στην Κωνσταντινούπολη. Εκεί το τοποθέτησε σε αργυρή θήκη στον ομώνυμο ναό που κτίστηκε στην Βασιλεύουσα. Ο Τάφος του Λαζάρου είχε βρεθεί μέσα σε βράχο διαστάσεων 3Χ3 μ. στην Ιερουσαλήμ, στο Όρος των Ελαιών.
Το Θαύμα της Ανάστασης του Λαζάρου, γιορτάζεται από την Ορθόδοξη Χριστιανική Εκκλησία το Σάββατο της πέμπτης εβδομάδας – την οποία λέμε και « κουφή » – της Μεγάλης Σαρακοστής.
Σήμερα την προσωνυμία «Λάζαρος », τη χρησιμοποιούμε πολύ συχνά και σε παροιμίες που λέμε, όπως: «Ξαναζωντάνεψε σαν τον Λάζαρο », ή «Μαζί με τη φωνή να κι ο Λάζαρος…», ή «Ήταν χλωμός σαν τον Λάζαρο », και άλλα. Ακόμα τη χρησιμοποιούμε στον λόγο μας και μεταφορικά, σε άτομα που σώθηκαν από βέβαιο θάνατο αν και δεν είχαν καμία ελπίδα ζωής. Σε άτομα που θεωρούνταν χαμένα και ξαφνικά βρέθηκαν, αλλά και σε ανθρώπους καχεκτικούς, κ.λ.π.
ΤΑ ΕΘΙΜΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΛΑΖΑΡΟΥ
Σε πολλά μέρη της Ελλάδας το Λαζαροσάββατο οι νοικοκυρές ζυμώνουν ειδικά ψωμάκια, στα οποία δίνουν το σχήμα του σαβανωμένου ανθρώπου. Έτσι παριστάνεται ο Λάζαρος στη Βυζαντινή Εικονογραφία. Τα ψωμάκια αυτά τα λένε με διάφορα ονόματα, όπως : Λάζαροι, Λαζαράκια, Λαζόνια, Λαζαρούδια, κ.ά. Επίσης, την ίδια ημέρα, τα παιδιά (κυρίως τα κορίτσια), γυρίζουν τα σπίτια και τραγουδούν ιδιαίτερα Κάλαντα που λέγονται ΛΑΖΑΡΙΚΑ, και με διάφορες παραλλαγές εξιστορούν την «εκ νεκρών έγερση του Λαζάρου». Μάλιστα, σε ορισμένα χωριά της Κοζάνης, ομάδες κοριτσιών και γυναικών οι «Λαζαρίνες» ή «Λαζαρίτσες», φορώντας χρωματιστές παραδοσιακές φορεσιές, επισκέπτονται τις γειτονιές στα χωριά, τραγουδώντας τα «Λαζαράτικα» τραγούδια και χορεύουν έναν χορό με την ονομασία «Τσιντσιρό ». Επίσης, πολλά άλλα έθιμα που ζωντανεύουν την ημέρα του Λαζάρου, θα συναντήσουμε στην Κέρκυρα, στη Ρόδο, και σε πολλές πόλεις της Ελλάδας.
Ακόμα, θα δούμε τα έθιμα της Μυτιλήνης και τη Μυτιληνιά παροιμία για τα «Λαζαρέλια», που μας λέει: «Λαζαρέ(λ) άμα δε πλάς(ις), ψουμί δε θα χουρτάς(ις).»
Τα «Λαζαρέλια» της Μυτιλήνης είναι ειδικά κουλούρια, στα οποία δίνουν το σχήμα σαβανωμένου ανθρώπου, όπως ακριβώς είναι ο Λάζαρος στις αγιογραφίες. Έχει τα μάτια κλειστά, και στα χέρια προσθέτουν σκουρόχρωμες σταφίδες, σημάδια του θανάτου που νίκησε ο Χριστός με την Ανάσταση του μαθητή Του. Όμως, εδώ και χρόνια, τα «Λαζαρέλια» δεν φτιάχνονται στη Μυτιλήνη από τις νοικοκυρές, όπως γινόταν παλιά, αλλά ευτυχώς αυτό το ωραίο έθιμο τηρείται από τους πολλούς φούρνους που βρίσκονται στο νησί της Λέσβου.
Το Σάββατο του Λαζάρου, έχει χαρούμενο και γιορταστικό χαρακτήρα, καθώς η Ανάσταση του Λαζάρου προαναγγέλλει την Ανάσταση του Ιησού.
Τέλος, στα ΚΑΛΑΝΤΑ που ακούγονται το Σάββατο του Λαζάρου, βρίσκουμε πολλές παραλλαγές στους στίχους.
Έτσι διαβάζουμε:
■ ■ ■
Ήρθε ο Λάζαρος, ήρθαν τα Βάγια / ήρθε των Βαγιών η εβδομάδα. Ξύπνα Λάζαρε και μην κοιμάσαι / ήρθε η μέρα σου και η χαρά σου/… Και σε άλλους στίχους διαβάζουμε:
■ ■ ■
…Τότε κι ο Χριστός δακρύζει /και τον Άδη φοβερίζει. / – Άδη, Τάρταρε και Χάρο. /Λάζαρον θα σου τον πάρω. / – Δεύρο έξω Λάζαρέ μου, /φίλε και αγαπητέ μου. / Παρευθύς από τον Άδη / ως εξαίσιο σημάδι. / ΛΑΖΑΡΟΣ ΑΠΕΝΕΚΡΩΘΗ / ΑΝΕΣΤΗΘΗ ΚΑΙ ΣΗΚΩΘΗ!
