Επιμέλεια Λία Βαλάτα – Τσιάμα, Ιστορικός – Ερευνήτρια
Δύο από τις αρχαιότερες εστίες του Ελληνισμού, οι οποίες παρά τη συρρίκνωσή τους εξακολουθούν να διατηρούν κάποια ποσοστά ελληνοφωνίας, είναι οι περιοχές της Καλαβρίας και της Απουλίας (Νότιος Ιταλία). Οι ελληνόφωνες περιοχές της Ιταλίας ήταν πολύ περισσότερες, πριν 5 και 6 αιώνες. Κάτω όμως από συνεχή πλήγματα, η ελληνοφωνία υπεχώρησε σε βαθμό τραγικό, τόσο στην Καλαβρία όσο και στην Απουλία.
Μια από τις δράσεις του Oργανισμού για τη Διάδοση της Ελληνικής Γλώσσας είναι η προσπάθεια διατήρησης της προγονικής γλώσσας των ελληνοφώνων της Νότιας Ιταλίας μέσω της συνεχούς επικοινωνίας μαζί τους αλλά και της ενίσχυσης των δικών τους προσπαθειών. Έμβλημά μας για αυτόν τον στόχο είναι το ποίημα του Καβάφη «Ποσειδωνιάται».
Τὴν γλῶσσα τὴν ἑλληνικὴ οἱ Ποσειδωνιᾶται
ἐξέχασαν τόσους αἰῶνας ἀνακατευμένοι
μὲ Τυρρηνούς, καὶ μὲ Λατίνους, κι ἄλλους ξένους.
Τὸ μόνο ποὺ τοὺς ἔμενε προγονικὸ
ἦταν μιὰ ἑλληνικὴ γιορτή, μὲ τελετὲς ὡραῖες,
μὲ λύρες καὶ μὲ αὐλούς, μὲ ἀγῶνας καὶ στεφάνους.
Κ᾿ εἶχαν συνήθειο πρὸς τὸ τέλος τῆς γιορτῆς
τὰ παλαιά τους ἔθιμα νὰ διηγοῦνται,
καὶ τὰ ἑλληνικὰ ὀνόματα νὰ ξαναλένε,
ποὺ μόλις πιὰ τὰ καταλάμβαναν ὀλίγοι.
Καὶ πάντα μελαγχολικὰ τελείων᾿ ἡ γιορτή τους.
Γιατί θυμοῦνταν ποὺ κι αὐτοὶ ἦσαν Ἕλληνες –
Ἰταλιῶται ἕναν καιρὸ κι αὐτοί·
καὶ τώρα πῶς ἐξέπεσαν, πῶς ἔγιναν,
νὰ ζοῦν καὶ νὰ ὁμιλοῦν βαρβαρικὰ
βγαλμένοι – ὢ συμφορά! – ἀπ᾿ τὸν Ἑλληνισμό.
Αγωνιστήκαμε μαζί με αγαπητούς και αδελφικούς ελληνόφωνους φίλους να αναγνωριστεί επισήμως η προγονική τους γλώσσα προβάλλοντας το αίτημα στις ελληνικές και διεθνείς αρχές, σε συνέδρια και πολιτιστικές εκδηλώσεις, τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Γκραιτσία Σαλεντίνα. Τελικά το 1999 (νόμος 482/1999) η Ιταλική Βουλή αναγνώρισε τη Γκραικάνικη Κοινότητα του Σαλέντο και της Καλαβρίας ως «ελληνική γλωσσική μειονότητα» και ευτυχώς η γκρήκο άρχισε να διδάσκεται στα σχολεία των δύο περιοχών και πάλι.
Αξίζει να αναφέρουμε ότι το Υπουργείο Παιδείας, στο πλαίσιο της απόσπασης εκπαιδευτικών στα ελληνικά και ελληνόφωνα σχολεία του εξωτερικού το 1995 απέσπασε επτά εκπαιδευτικούς για να διδάξουν Νέα Ελληνικά στα εννέα χωριά της Απουλίας. Και ενώ η ανταπόκριση των μαθητών σχολικής και μεγαλύτερης ηλικίας ήταν συγκινητική, δυστυχώς το πρόγραμμα αυτό έλαβε τέλος το 2012, όταν η χώρα μας βρέθηκε σε μεγάλη οικονομική κρίση.
Το 1997 ο Ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού οργάνωσε το 1ο Φεστιβάλ Ελλήνων και Ελληνοφώνων καλλιτεχνών της Διασποράς στο Ηρώδειο, όπου συμμετείχαν καλλιτέχνες από την Βουλγαρία, την Αγγλία, την Ουκρανία, τη Γερμανία, τη Γεωργία, την Ρωσία, την Αλβανία, τη Σουηδία, τη Φινλανδία, την Αμερική, την Καλαβρία.
Εμείς, τα μέλη του Οργανισμού για τη Διάδοση της Ελληνικής Γλώσσας σεβόμαστε τις κοινές ρίζες με τους ελληνόφωνους του Σαλέντο και διατηρούμε αδελφικούς δεσμούς αγάπης μεταξύ μας. Για την προώθηση αυτής της πολύτιμης φιλίας πραγματοποιήσαμε συγκεκριμένες δράσεις:
•Ο ΟΔΕΓ στήριξε την έκδοση του Λεξικού του Ελληνικού Ιδιώματος της Στερνατίας από τους συγγραφείς Carmine Greco-Γεωργία Λαμπρογιώργου το 2001.
•Ο ΟΔΕΓ εξέδωσε το 1996 το βιβλίο: «Ανθολογία Σύγχρονων Ελλήνων και Ιταλών Ποιητών» και βοήθησε στο να εκδοθεί το βιβλίο «La Poesia Grica» μια ποιητική συλλογή σε τέσσερις γλώσσες (ιταλικά, αγγλικά, ελληνικά και γκρεκάνικα) που αποτελεί μαρτυρία του τεράστιου ελληνο-σαλεντινού πολιτιστικού κεφαλαίου.
•Παρουσιάσαμε το 2017 σε εκδήλωση στο Χίλτον το βιβλίο της «Eufemia Attanasi» και του Αθανασίου Κόρμαλη με τίτλο: «Στον οίστρο της Παράδοσης – Ήθη και έθιμα του Σαλέντο και της Σαλεντινής Ελλάδας».
•Βραβεύσαμε τον αείμνηστο «Antonio Ancora» (ως πρεσβευτή του Ελληνισμού) 2001.
•Διοργανώσαμε τον Οκτώβριο του 2005 στο Κοριλιάνο ένα σημαντικό γλωσσολογικό συνέδριο με θέμα: «Οι διαλεκτικές μορφές της ελληνικής γλώσσας από την αρχαία εποχή μέχρι σήμερα».
•Υποστηρίξαμε ποικιλοτρόπως (το 2013) την εκτέλεση του Ευρωπαϊκού Προγράμματος «Pos matome griko», το οποίο εμπνεύστηκε και συντόνισε ο πρ. πρόεδρός μας Κ. Καρκανιάς.
•Έχουμε φιλοξενήσει περισσότερους από 700 μαθητές, 300 ηλικιωμένους και αρκετές οικογένειες. Οι μαθητές επιλέχτηκαν μέσω ενός ετήσιου διαγωνισμού έκθεσης, τον οποίο διοργανώναμε και φιλοξενήθηκαν από το 1996 έως και το 2008.
Τα τελευταία δύο χρόνια προσπαθούμε να ξαναζωντανέψουμε τη διδασκαλία της Γκρήκο με βραβείο τη φιλοξενία των μαθητών στην Ελλάδα.
