Γράφει η Αδαμαντία Τριάρχη – Μακρυγιάννη Φιλόλογος.
«Δώσ’ μου τα χέρια σου
Να τα πλησιάσω στην καρδιά μου.
Για να νιώσεις τα χτυπήματά της.
Όταν κοιτάζω τα μάτια σου,
δώσ’ τα και μην τα παίρνεις πίσω.
Γιατί αν τα πάρεις πίσω,
όχι μόνο τα χέρια σου.
Θα έχεις πάρει το τελευταίο
Χτύπημα.
Και τη ζωή μου μαζί σου ».
Οι μαθήτριες Φάντα και Ειρήνη αφιέρωσαν το ποίημά τους στον Γιάννη Ρίτσο
Ο εμβληματικός Γιάννης Ρίτσος, αμέτρητες φορές και με όλους τους τρόπους έχει παρουσιαστεί. Ωστόσο, η ποιητική πορεία κατά τη διάρκεια του 9ου Διεθνούς Μαθητικού Συνεδρίου Λογοτεχνίας στην Κωνσταντινούπολη, 18-21 Απριλίου 2024, με τιμώμενο πρόσωπο τον ποιητή της Ρωμιοσύνης, έχει σημασία ξεχωριστή. Ο δημιουργός συμβάδιζε, όχι μόνο με συνοδοιπόρους από τον κόσμο των Γραμμάτων και της Τέχνης, αλλά κυρίως με διακόσιους περίπου εφήβους, μαθητές και μαθήτριες ελληνικών σχολείων, από την Πόλη, την Ίμβρο, την Ελλάδα, την Κύπρο, μέχρι το Γιοχάνεσμπουργκ. Οι νέοι και οι νέες του Συνεδρίου, με εξαιρετική συνεργασία, θέλησαν και κατόρθωσαν να προβάλουν την ποίηση του Γιάννη Ρίτσου και μέσα από τις προσωπικές τους εντυπώσεις, η δε προσπάθειά τους πρέπει να οδηγήσει σε σκέψεις, προβληματισμό και αποτελεσματικές αποφάσεις.
Σημειώνεται, ότι υπό την αιγίδα του Οικουμενικού Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίου και με την έμπνευση των Γιάννη Δερμιτζόγλου και Άσπας Χασιώτη, που διευθύνουν αντίστοιχα το Ζωγράφειο Λύκειο στην Κωνσταντινούπολη και τα Εκπαιδευτήρια Ε. Μαντουλίδη Θεσσαλονίκης, πραγματοποιήθηκαν εννέα Διεθνή Μαθητικά Συνέδρια Λογοτεχνίας στην Πόλη, με έναν Έλληνα λογοτέχνη να είναι το τιμώμενο πρόσωπο της ετήσιας λογοτεχνικής συνάντησης. Ο ωραίος θεσμός δεν λειτούργησε από το 2020 ως το 2023 λόγω πανδημίας, η δε πρόσφατη επιστροφή του προκάλεσε μεγάλη ικανοποίηση. Εμείς βέβαια, την αισθανθήκαμε μόνον με τη βοήθεια του Τύπου (1), μην έχοντας τη δυνατότητα να παρακολουθήσουμε από κοντά όσα προσέφεραν οι νέοι και οι νέες μας.
Νεαροί οι σύνεδροι, αρκετοί από αυτούς πλούσιοι σε δημιουργικές ιδέες, με νεανική θέρμη έστησαν στην Πόλη μια σκηνή ποιητικής ομορφιάς, έχοντας τη συμπαράσταση πλειάδας εκπαιδευτικών. Εμπνευσμένοι από το συνολικό έργο του ποιητή, έγραψαν ποιήματα, μελοποίησαν στίχους του, φιλοτέχνησαν εικόνες και videos, παράλληλα με εκθέσεις φωτογραφίας και συμμετείχαν σε συζητήσεις, οργανωμένες στο Ζωγράφειο Λύκειο, στη βάση του Συνεδρίου. Επίσης, το πλούσιο πρόγραμμα περιλάμβανε και άλλες εκδηλώσεις: Την ερμηνεία της «Σονάτας του Σεληνόφωτος» από την ηθοποιό Ρένη Πιττακή και σε μουσική Φώτη Σιώτα, μια περφόρμανς σύγχρονου χορού, με έμπνευση από τη «Σονάτα» υπό τον τίτλο «Η ανάμνηση ίσως είναι το μόνο σπίτι που έχουμε». Εξαιρετική ήταν η συναυλία των Γιώργου Νταλάρα, Βιολέτας Ίκαρη, Ασπασίας Στρατηγού, και ιδιαίτερα όταν ο τραγουδιστής μας και ο Τούρκος μουσικοσυνθέτης Ζουλφού Λιβανελί απέδωσαν μαζί το τραγούδι του δεύτερου «Σαν τον μετανάστη» στα ελληνικά και στα τουρκικά…(2)
Δυστυχώς όμως, στα λαλίστατα ελληνικά δελτία ειδήσεων δεν θεωρήθηκε είδηση η πραγματοποίηση του Διεθνούς Μαθητικού Συνεδρίου Λογοτεχνίας, ενώ ήταν πνευματικό γεγονός, που προσέδωσε εφηβικό φως στο έργο του μεγάλου ποιητή. Τα εξαιρετικά παιδιά αποχαιρέτησαν «την Βοσπορίτισσα, τη μία», με ισχυρότερους δεσμούς μεταξύ τους και με εντυπώσεις πάντοτε φωτεινές και ευεργετικές κατά την πορεία της ζωής τους. Ίσως κάποια από αυτά τα παιδιά να ταξιδέψουν και το 2025 στην Κωνσταντινούπολη, για να παρουσιάσουν με άλλους συναδέλφους τους την ποίηση της Κικής Δημουλά, που θα είναι η τιμώμενη μορφή του 10ου Μαθητικού Συνεδρίου.
Το Συνέδριο ως εκπαιδευτικό γεγονός
Αμέσως έρχεται η σκέψη, ότι η επιτυχία του Συνεδρίου δεν φέρει τον χαρακτηρισμό του ξαφνικού, του αποκομμένου γεγονότος. Σίγουρα αποτελεί τον ξεχωριστό σταθμό μιας προηγούμενης πορείας, αλλά με στόχο όχι μόνο την παρουσίαση του Γιάννη Ρίτσου. Η μεγάλη εφηβική ευαισθησία στην Κωνσταντινούπολη προϋποθέτει βαθιές ρίζες και εξαιρετικές αποσκευές, που απέκτησαν οι νέοι και οι νέες μας.
Ασφαλώς, δεν ήταν περιορισμένη η μαθητική τους ζωή στις αίθουσες διδασκαλίας. Πρέπει να είχαν και μια παράλληλη ζωή, με ενδιαφέροντα, που ενθάρρυναν οι καθηγητές και οι καθηγήτριές τους. Οπωσδήποτε θα διάβαζαν λογοτεχνικά βιβλία, θα ανέλαβαν κάποιο ρόλο σε σχολική θεατρική παράσταση, πρέπει να τραγούδησαν σε συναυλία, σίγουρα στο σχολείο μπορούσε κάθε μαθητής και μαθήτρια να αναδείξει κάποιο ταλέντο που διαθέτει. Αυτό το κλίμα δημιουργούσε δεσμούς συναδελφικούς, περιβάλλον ηρεμίας που ευνοεί τη μάθηση και έκανε το σχολείο ελκυστικό. Ενίσχυε τη δημιουργικότητα, όπως φάνηκε στην Κωνσταντινούπολη. Με λίγες λέξεις, οι νέοι και οι νέες του Συνεδρίου προέρχονταν από «τη σχολική ζωή» τους και όχι μόνο από τις μαθησιακές επιδόσεις τους. Γιατί σχολείο δεν σημαίνει αποκλειστικά διδασκαλία μαθημάτων, αλλά έναν κόσμο ευαισθησίας, που ενδιαφέρεται εξίσου για τις απαραίτητες γνώσεις και τις ψυχικές πτυχές κάθε παιδιού. Με αυτόν τον τρόπο το σχολείο αναπτύσσει αρμονικές προσωπικότητες και μελλοντικούς πολίτες, ικανούς να υπηρετήσουν σωστά τον εαυτό τους και την κοινωνία.
Η εικόνα του Συνεδρίου της Πόλης είναι εντελώς αντίθετη με τα συμβαίνοντα στη χώρα μας το τελευταίο χρονικό διάστημα. Μεγάλο τμήμα της νέας γενιάς διέρχεται μια ηθική κρίση, παρά τη μερική υποχώρηση που πρόσφατα παρουσιάζει. Στο ερώτημα ποια είναι τα αίτια της σύγχρονης εφηβικής παραβατικότητας, η περίπλοκη απάντηση πρέπει να αποτελέσει θέμα ενός άλλου κειμένου. Ωστόσο, εστιάζουμε προς το παρόν στη βία, που καθημερινά μεταδίδεται από τα πολεμικά μέτωπα αλλά και από γεγονότα της καθημερινότητας και επιφέρει επικίνδυνα αποτελέσματα ακόμη και σε παιδιά δεκατριών ετών… Με την ανωριμότητα της ηλικίας τους και επηρεασμένα από την αντικοινωνική πραγματικότητα που προσλαμβάνουν, όχι λίγοι από τους εφήβους μας και των δυο φύλων, καταλήγουν να βιαιοπραγούν εναντίον συνομηλίκων τους για ασήμαντες αφορμές ή και να εμπλέκονται σε ακόμη βαρύτερα ποινικά αδικήματα. Επομένως, θύματα της ανήλικης βίας δεν είναι μόνον όσοι και όσες πλήττονται, αλλά και εκείνοι-ες που την ασκούν.
Πρώτοι κατηγορούνται οι γονείς για παραμέληση εποπτείας των παιδιών τους, αλλά ας μην παραβλέπουμε ότι ο έφηβος και η έφηβη δεν έχουν σημείο αναφοράς την οικογένεια, αλλά την όποια παρέα τους. Οι εκπαιδευτικοί μπορούν να επιβάλλουν πειθαρχικές ποινές στους παραβάτες, όμως προέχει η κατά το δυνατόν πρόληψη του κακού.
Ίσως στα περισσότερα σχολεία μας, αντικειμενικές δυσκολίες δεν δίνουν τις δυνατότητες να δημιουργηθεί «σχολική ζωή», όπως εκείνη των μαθητών και μαθητριών του Συνεδρίου. Πολλά παιδιά μας αγνοούν τη χαρά που προσφέρει η οργάνωση μαθητικών θεατρικών παραστάσεων ή συναυλιών και οι λογοτεχνικές γνώσεις τους είναι περιορισμένες στις σελίδες των σχολικών εγχειριδίων. Στερούνται όσα απολαμβάνουν άλλοι και άλλες της ηλικίας τους, με αποτέλεσμα παιδιά μας, σε ανησυχητικό αριθμό, να διαχειρίζονται την προσωπική τους ζωή υιοθετώντας τρόπους επικίνδυνους ή και δραματικούς.
Κοινωνική επιταγή
Ύστερα από όσα προηγήθηκαν, είναι ορατό ότι αξίζει να έχουν οι εκπαιδευτικοί τον απαιτούμενο χρόνο, για να εμπνέουν σχολική ζωή, πάντοτε με παιδαγωγικούς όρους. Αξίζει να παρακολουθούν και να ενθαρρύνουν την έκφραση των ιδιαίτερων κλίσεων κάθε παιδιού. Είναι απαραίτητο να διδάσκονται, με επίμονο ενδιαφέρον, η ενσυναίσθηση και η αποδοχή του άλλου, παρά τις ενδιάμεσες διαφορές. Παράλληλα με τη μετάδοση γνώσεων, το σχολείο επιβάλλεται να λειτουργεί ως χώρος πρωτοβουλιών και νεανικής δημιουργικότητας, σε κλίμα γαλήνης. Και προ πάντων, την πρώτη επιδίωξη του σχολείου πρέπει να διακρίνουν οι συνεχείς προσπάθειες, με σκοπό την καλλιέργεια νεανικής ευαισθησίας. Υπό αυτές τις λειτουργικές συνθήκες, προκύπτουν η αυτοεκτίμηση, η αυτοπεποίθηση των νέων και η τόσο αναγκαία εφηβική συναδέλφωση. Η σχολική ζωή συνδέει… Δεν θα συγκρουστούν οι νέοι και οι νέες μας, αν κάποτε μαζί τραγούδησαν ή μοιράστηκαν τους ρόλους μιας θεατρικής παράστασης. Η σχολική ζωή δεν θα εξαφανίσει την αναλγησία της ανήλικης παραβατικότητας, σίγουρα όμως θα την περιορίσει, με το ειρηνικό όπλο της ευαισθησίας, που είναι δυνατόν να αποκτήσουν τα παιδιά κυρίως στο σχολείο τους.
Πάντοτε, βέβαια, οι εκπαιδευτικοί μας επιδίωκαν να διαπλάθουν ανθρώπους με συναισθηματική νοημοσύνη και ευγένεια, η δε διαφοροποίηση, η βελτίωση της σχολικής λειτουργίας θα τους δίνει ευκαιρίες να αναδειχθούν πολύ περισσότερο αποτελεσματικοί.
Εξάλλου, με ιδιαίτερη χαρά πληροφορηθήκαμε, ότι, πρόσφατα, τρία δημοτικά σχολεία της Λέσβου φιλοξένησαν Ευρωπαίους νέους μουσικούς, που βοήθησαν τα παιδιά να δώσουν συναυλία κλασικής μουσικής στο κάθε σχολείο, καθώς και την κεντρική συναυλία, δεκτή με ενθουσιασμό από το κοινό.(3) Άρα, παρά τα προβλήματα της νεολαίας και όχι μόνο στη χώρα μας, υπάρχει ελπίδα για καλύτερες μέρες.
Αυτήν την ελπίδα έχουμε καθήκον να την δούμε με τρυφερότητα, να την πάρουμε στα χέρια μας. Εκτός των άλλων, ας ακολουθήσουμε με τα παιδιά μας το δρόμο των νέων της Κωνσταντινούπολης και των εξαιρετικών σχολείων της Λέσβου. Είναι κοινωνική επιταγή!
Παραπομπές:
(1) Απόστολος Λακασάς, Ο «διάλογος» των μαθητών με τον ποιητή της Ρωμιοσύνης. Η Καθημερινή, 23 Απριλίου 2024.
(2)«Τιμώντας τον ποιητή της Ρωμιοσύνης στην Πόλη με ένα λαμπρό Συνέδριο», επιμέλεια Μαργαρίτας Πουρνάρα. Η Καθημερινή, 3 Μαΐου 2024.
(3) Αριστείδης Καλαργάλης, «Μουσική Άνοιξη στη Λέσβο», εφημερίδα των Συντακτών, 23 Απριλίου 2024.
