Γράφει ο Αριστοτέλης Ράπτης Ομότιμος Καθηγητής του ΕΚΠΑ
Στη ζωή μου είχα την τιμητική ευκαιρία να αναπτύξω φιλία με τη μοναδική μορφή του ελληνικού τραγουδιού, τον Μάνο Χατζιδάκι.
Ο Μάνος δεν ήταν απλά ένας μεγάλος συνθέτης της αυθεντικής ελληνικής μουσικής παράδοσης, αλλά μια προσωπικότητα με μια πολυπραγμοσύνη και μια εφηβική ωριμότητα, που έσμιγαν σε μια ενιαία σφαιρική αντίληψη και δομή, πολύ πιο μπροστά από την εποχή του.
Βαθιά πολιτικοποιημένος, με πολιτιστικά οράματα, που οι αντιδραστικοί φελλοί της εποχής εκείνης που αναδύονταν μέσα από τα «δήθεν» αριστερά κομματικά φυτώρια, μαζί με μια μερίδα του άξεστου ΠΑΣΟΚικού τύπου, είχαν ανοίξει έναν πόλεμο εναντίον του και του φέρονταν με τρόπο χυδαίο, επειδή ο σπουδαίος αυτός άνδρας αντιδρούσε έντονα στους λαϊκισμούς και τους αριστερισμούς των κομμάτων ή καλύτερα, στην ανωριμότητά τους. Διέβλεπε ότι η Ελλάδα πήγαινε προς το χειρότερο, αφού δεν εννοούσε να επενδύσει στην παιδεία και στον αυθεντικό πολιτισμό, αλλά στις απομιμήσεις, στο αναμάσημα του φολκλόρ και στην υποκρισία του «κουλτουριάρη».
Σε μια από τις δηλώσεις του είπε: «Είμαι δημοκράτης αστός, ουμανιστής και αναθεωρητής της Δεξιάς. Ποτέ δεν υπήρξα αντικομμουνιστής. Εγώ περιέχω και τον “αριστερό”. Ο “αριστερός” όμως δεν με περιέχει».
Σε μια συζήτηση που είχα μαζί του τον ρώτησα τι εννοούσε με τη δήλωσή του αυτή. Αρχίσαμε τη συζήτηση αλλά δεν προλάβαμε να την ολοκληρώσουμε. Δυστυχώς ήρθε το τέλος…
Παραθέτω στη συνέχεια τη συνέντευξη, στην οποία ερμηνεύω τι θα απαντούσε ο Μάνος…
Τέλης: Κύριε Χατζιδάκι, κάνατε μια πολιτική δήλωση πρόσφατα, ότι είστε δημοκράτης αστός, ουμανιστής και αναθεωρητής της Δεξιάς, ουδέποτε υπήρξατε «αντικομουνιστής» και ότι εσείς περιέχετε τον «αριστερό» ενώ ο «αριστερός» δεν σας περιέχει. Πώς συνδέετε αυτή την προσέγγιση με την τρέχουσα κατάσταση της ελληνικής Αριστεράς και την ιστορική εξέλιξη του σοσιαλισμού;
Μάνος: Κατ’ αρχάς, είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι η Αριστερά, όπως και κάθε πολιτικό ρεύμα, δεν πρέπει να είναι μονολιθική. Η εμμονή στις αρχές του υπαρκτού σοσιαλισμού, ο οποίος κατέρρευσε στο τέλος της δεκαετίας του ’80, αποτελεί ένδειξη μιας ιδεολογικής αδιέξοδης στάσης. Πιστεύω στην ανάγκη για διάλογο και συνέργειες μεταξύ διαφορετικών πολιτικών οπτικών. Αυτό ενισχύει τη δημοκρατία και αποτρέπει την εκτροπή προς ακραίες μορφές διακυβέρνησης.
Τέλης: Σχολιάζοντας τις δικές σας απόψεις, μιλήσατε για την ιδέα ότι «περιέχετε και τον αριστερό» αλλά «ο αριστερός δεν σας περιέχει». Μπορείτε να εξηγήσετε περισσότερο αυτή την άποψη και πώς πιστεύετε ότι επηρεάζει την πολιτική διαλεκτική;
Μάνος: Φυσικά. Αυτή η δήλωση αντικατοπτρίζει την πεποίθησή μου στην πολυμορφία της σκέψης και τη σημασία της αποδοχής διαφορετικών πολιτικών οπτικών. Ενώ έχω τη δυνατότητα να κατανοήσω και να ενσωματώσω στοιχεία από την Αριστερά στη δική μου ιδεολογία, παρατηρώ μια αδυναμία από κάποιες πτέρυγες της Αριστεράς να αποδεχθούν και να ενσωματώσουν αντίθετες ιδέες ή απόψεις. Αυτό δημιουργεί ένα είδος πολιτικού μονολογισμού που απειλεί την πολυφωνία και τη δημοκρατική διαδικασία. Η αληθινή πρόοδος και εξέλιξη είναι δυνατή μόνο μέσω της ανοιχτής συζήτησης και της συνεργασίας.
Τέλης: Πιστεύετε ότι υπάρχει ένας δρόμος για την ελληνική Αριστερά, ή γενικότερα για την πολιτική Αριστερά, να εξελιχθεί με τρόπο που να συμπεριλαμβάνει πιο ευρύ φάσμα ιδεών και απόψεων;
Μάνος: Αναμφίβολα. Το κλειδί για μια τέτοια εξέλιξη βρίσκεται στην παιδεία και στην κριτική σκέψη. Είναι ζωτικής σημασίας να ενθαρρύνουμε την ανάπτυξη ενός περιβάλλοντος όπου η πολυφωνία και οι διάφορες ιδεολογικές προσεγγίσεις συνυπάρχουν και αλληλεπιδρούν με σεβασμό. Η ελληνική Αριστερά, όπως και κάθε άλλη πολιτική κοινότητα, πρέπει να ανοίξει διαύλους επικοινωνίας που θα επιτρέπουν την ανταλλαγή ιδεών και θα προάγουν την κατανόηση μεταξύ διαφορετικών πολιτικών φιλοσοφιών.
Επιπλέον, είναι σημαντικό να υπάρχει ένας συνεχής διάλογος με την κοινωνία, κατανοώντας τις ανάγκες και τις ανησυχίες των πολιτών. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να υπάρξει μια προσπάθεια για περισσότερη εκπαίδευση σε θέματα πολιτικής και κοινωνιολογίας, έτσι ώστε οι πολίτες να είναι καλύτερα εξοπλισμένοι για να συμμετέχουν ενεργά και ουσιαστικά στον δημοκρατικό διάλογο.
Τέλος, η αποδοχή της ανάγκης για εξέλιξη και αλλαγή είναι θεμελιώδης. Η Αριστερά πρέπει να είναι πρόθυμη να αναθεωρήσει και να εξελιχθεί, υιοθετώντας νέες ιδέες που μπορούν να αντικατοπτρίζουν τις σύγχρονες κοινωνικές προκλήσεις. Η πρόκληση είναι να διατηρηθεί η ιδεολογική της ταυτότητα ενώ παράλληλα να ενσωματώνει πιο ευρύ και ποικίλο φάσμα απόψεων και προσεγγίσεων. Μόνο μέσα από αυτή την ανοιχτή και ευέλικτη στάση μπορεί η πολιτική Αριστερά να ανταποκριθεί αποτελεσματικά στις αλλαγές και στις προκλήσεις του σύγχρονου κόσμου. Η δυναμική προσαρμογή και η ενσωμάτωση της κριτικής σκέψης και του δημιουργικού διαλόγου στην καρδιά της πολιτικής της φιλοσοφίας θα ενισχύσει τη συνοχή της και την ικανότητά της να συνεισφέρει στην κοινωνική πρόοδο.
Είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι ο διάλογος και η αλληλεπίδραση δεν πρέπει να περιορίζονται μόνο στα όρια του πολιτικού φάσματος. Η συμμετοχή του πολιτιστικού, του επιστημονικού και του επιχειρηματικού κόσμου είναι εξίσου σημαντική για τη διαμόρφωση μιας πιο ολοκληρωμένης και αποτελεσματικής προσέγγισης στις πολιτικές και κοινωνικές προκλήσεις.
Η επιδίωξη της δικαιοσύνης, είναι μια συνεχής πάλη που απαιτεί ανοικτό μυαλό, ευελιξία και διαρκή προσπάθεια για κατανόηση και συνεργασία. Μέσα από αυτή τη διαδικασία, η Αριστερά -και όχι μόνο- μπορεί να επιτύχει μια πιο δίκαιη και αειφόρο κοινωνία για όλους.
Σε αυτό το πλαίσιο, η σημασία της διαφάνειας και της ευθύνης γίνεται πιο επιτακτική από ποτέ. Η δέσμευση στην ακεραιότητα, την ειλικρίνεια και τη δικαιοσύνη θα πρέπει να είναι ο κύριος οδηγός στη λήψη αποφάσεων και στην πολιτική θέσμιση. Αναγνωρίζοντας ότι καμία κοινωνική ή πολιτική προσέγγιση δεν είναι αλάνθαστη, η ανοιχτή και δημόσια εξέταση των αποφάσεων και των πολιτικών προτάσεων παρέχει μια πολύτιμη ευκαιρία για βελτίωση και προσαρμογή.
Τέλος, η δέσμευση στην πολιτική εκπαίδευση και στην καλλιέργεια της κοινωνικής συνείδησης από νεαρή ηλικία είναι κρίσιμη για την ανάπτυξη ενεργών και ενημερωμένων πολιτών. Μέσα από την εκπαίδευση, τα άτομα μπορούν να εξοπλιστούν με τα εργαλεία και τις γνώσεις που χρειάζονται για να συμμετέχουν ενεργά στη δημοκρατία και να συνεισφέρουν στη συλλογική διαμόρφωση και εφαρμογή των πολιτικών. Η εκπαίδευση σε κρίσιμη σκέψη, πολιτική θεωρία, και ηθική διακυβέρνηση, καθώς και η κατανόηση της παγκόσμιας ιστορίας και των σύγχρονων κοινωνικών ζητημάτων, μπορούν να προάγουν μια βαθύτερη συμμετοχή στο δημοκρατικό σύστημα και να ενθαρρύνουν την ενεργή αναζήτηση λύσεων για τις κοινωνικές προκλήσεις.
Συνοψίζοντας, η προοπτική για την Αριστερά, και για κάθε πολιτική κίνηση, θα πρέπει να περιλαμβάνει την ανάπτυξη ενός περιβάλλοντος όπου η ενσυναίσθηση, η κριτική σκέψη, η εκπαίδευση και η ενεργή συμμετοχή στον δημοκρατικό διάλογο αποτελούν κεντρικούς πυλώνες. Μέσω της συνεργασίας, της καινοτομίας και της δέσμευσης στις δημοκρατικές αξίες, μπορεί να επιτευχθεί μια κοινωνία που όχι μόνο ανταποκρίνεται στις τρέχουσες προκλήσεις αλλά και προετοιμάζεται δυναμικά για το μέλλον. Η ενσωμάτωση της νεότερης γενιάς στην πολιτική διαδικασία, η ενθάρρυνση της δημιουργικής και κριτικής σκέψης, καθώς και η ανάπτυξη τεχνολογικών λύσεων που προάγουν τη διαφάνεια και την αποτελεσματικότητα, αποτελούν βασικούς άξονες για την επίτευξη αυτού του στόχου.
Η πολιτική Αριστερά, αλλά και όλες οι πολιτικές ιδεολογίες, πρέπει να αναζητήσουν τρόπους προσαρμογής στην εποχή της πληροφορίας και της ταχύτατα αλλασσόμενης κοινωνικής δομής, χωρίς να χάσουν την ουσία των ιδεολογικών τους αρχών. Η ισορροπία μεταξύ της διατήρησης της ιδεολογικής ταυτότητας και της ευελιξίας στην αντιμετώπιση νέων προκλήσεων είναι κρίσιμη.
Τέλης: Επίσης κύριε Χατζιδάκι αναφέρεστε στον εαυτό σας ως «αναθεωρητή της Δεξιάς». Τι εννοείτε με αυτό;
Μάνος: Με τη φράση «αναθεωρητής της Δεξιάς» εκφράζω μια σύνθετη και πολυδιάστατη πολιτική τοποθέτηση.
Αναγνωρίζω την αξία της δημοκρατίας, του ανθρωπισμού και της ευρύτερης κοινωνικής συμμετοχής, ενώ παράλληλα δηλώνω ότι δεν αντιλαμβάνομαι τον εαυτό μου ως αντίθετο στην Αριστερά.
Όταν αναφέρομαι στον εαυτό μου ως «αναθεωρητή της Δεξιάς» εννοώ ότι η Δεξιά πρέπει να επαναπροσδιορίσει και να εμπλουτίσει τις πολιτικές αντιλήψεις και τις στρατηγικές της με νέες ιδέες, που να ξεπερνούν τις παραδοσιακές διαχωριστικές γραμμές μεταξύ «Αριστεράς» και «Δεξιάς», ίσως ενσωματώνοντας στοιχεία της κοινωνικής δικαιοσύνης, του ανθρωπισμού και της δημοκρατίας που συνήθως συνδέονται με την Αριστερά.
