Γράφουν:
Ειρήνη Χαϊδή Ειδική Παιδαγωγός, Υποψήφια Διδάκτορας, PHD Πανεπιστημίου ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Επιστημονικός συνεργάτης ΕΚΕΦΕ δημοκριτος
Λιζέτα N. Mπακόλα Φιλόλογος Ειδική Παιδαγωγός M. SC. Υποψήφια Διδάκτορας, PHD Πανεπιστημίου Αιγαίου Επιστημονικός Συνεργάτης Προέδρου Ε.Ι.Ε. Επιστημονικός Συνεργάτης Α.Π.Θ. Επιστημονικός Συνεργάτης Ινστιτούτου Πληροφορικής & Τηλεπικοινωνιών Ε.Κ.Φ.Ε. Δημόκριτος
Ένα σχολείο για όλους, ανοιχτό στη μάθηση, σύμφωνα με τις ικανότητες, τα ενδιαφέροντα και τις ιδιαιτερότητες των μαθητών με παιδαγωγικές μεθόδους τέτοιες ώστε οι μαθητές να προσεγγίζουν τη γνώση με τον δικό τους τρόπο. Μια τέτοια παιδαγωγική προσέγγιση επιτυγχάνεται μέσω της διαφοροποιημένης διδασκαλίας
Διαφοροποιημένη διδασκαλία ορίζεται «η διδασκαλία που αντιμετωπίζει τον μαθητή ως αναπόσπαστη οντότητα εντός και εκτός της σχολικής δομής με σκοπό την κατανόηση των εννοιών, την απόκτηση θεμελιωδών δεξιοτήτων, καθώς και την ενεργό συμμετοχή του μαθητή στη μαθησιακή διαδικασία προσεγγίζοντας τη γνώση».
Στόχος της διαφοροποιημένης διδασκαλίας είναι να αναδείξει την αξία κάθε μαθητή, να τον ενσωματώσει στο μαθησιακό περιβάλλον μέσω εργασιών διαφοροποίησης, χρήσης μεθόδων διδασκαλίας και στρατηγικών ευχαρίστησης και δημιουργίας τροποποιώντας το περιεχόμενο του ακαδημαϊκού υλικού, σύμφωνα με τις βασικές συνιστώσες της διαφοροποιημένης διδασκαλίας: την ετοιμότητα του μαθητή, τα ενδιαφέροντά του και το μαθησιακό προφίλ του μαθητή.
Η διαφοροποιημένη διδασκαλία θεωρείται τρόπος συνεκπαίδευσης, με προτεραιότητα στην ανταπόκριση στις μαθησιακές ανάγκες όλων των μαθητών και του καθενός ξεχωριστά ανάλογα με τη διαφορετικότητά του, καθώς διδάσκει σε όλους τους μαθητές πώς να μαθαίνουν και τους δίνει τη δυνατότητα να συμμετέχουν ισότιμα, σε ένα συνεργατικό και υψηλής ποιότητας μαθησιακό περιβάλλον με ίση συμμετοχή και πλήρη πρόσβαση στη γνώση, χωρίς να τίθενται χαμηλότεροι στόχοι για ορισμένους μαθητές, αλλά παρέχοντας τέτοιες συνθήκες μάθησης που επιτρέπουν σε όλους τους μαθητές να φτάσουν στην κατάκτηση της γνώσης.
Η διαφοροποιημένη διδασκαλία είναι ένας συνδυασμός διδασκαλίας σε μικρές ομάδες, εξατομικευμένης παρέμβασης και κλασικής διδασκαλίας ολόκληρης της τάξης, σε αντίθεση με την παραδοσιακή διδασκαλία, η οποία απευθύνεται σε έναν «μέσο» μαθητή με την ίδια ύλη και μέθοδο αξιολόγησης χρησιμοποιώντας υλικό. Η διαφοροποιημένη διδασκαλία διαβαθμισμένης δυσκολίας στοιχειοθετείται σύμφωνα με τη θεωρία της πολλαπλής νοημοσύνη του Gardner.
Στο πλαίσιο μιας διαφοροποιημένης τάξης, η αξιολόγηση είναι διαμορφωτική, μια συνεχής διαδικασία που παρακολουθεί την πρόοδο των μαθητών και διερευνά το στυλ μάθησης κάθε ατόμου για να δημιουργήσει την πιο αποτελεσματική διδασκαλία, στοχεύοντας στην τόνωση της αυτοπεποίθησης και της αυτοεκτίμησης του μαθητή τους παρά την απόδοσή του.
Σύμφωνα με τον Tomlinson, υπάρχουν τέσσερις τομείς όπου οι δάσκαλοι μπορούν να διαφοροποιήσουν τη διδασκαλία:
- Περιεχόμενο: Κατανόηση στο τι χρειάζεται να μάθει ένας μαθητής και ποιοι πόροι θα βοηθήσουν.
- Διαδικασία: Δραστηριότητες που βοηθούν τους μαθητές να κατανοήσουν τι μαθαίνουν.
- Έργα: Τρόποι για να «δείξουν οι μαθητές τι ξέρουν».
- Μαθησιακό περιβάλλον: Πώς «αισθάνεται» η τάξη και πώς συνεργάζεται η τάξη.
Η διαφοροποιημένη διδασκαλία επιδιώκει να παρέχει σε κάθε μαθητή αποτελεσματική διδασκαλία και μάθηση σε όλους τους μαθητές ίδιας χρονολογικής ηλικίας αλλά με αρκετά διαφορετικούς βαθμούς γλωσσικής επάρκειας, ικανοτήτων, κινήτρων και απαιτήσεων, εφαρμόζοντας στρατηγικές διδασκαλίας σχεδίασης και οργάνωσης μαθημάτων γύρω από ένα κεντρικό θέμα που επικεντρώνεται στη διδασκαλία των μαθητών και όχι στο υλικό του μαθήματος:
| ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ
Ο προηγμένος σχεδιασμός της διδασκαλίας ανταποκρίνεται στις διαφορετικές μαθησιακές ανάγκες των παιδιών. |
||||
| Α) ΜΕ ΚΑΘΟΔΗΓΗΣΗ ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗΣ | ||||
| ΑΠΟΔΟΧΗ ΤΗΣ ΜΑΘΗΤΙΚΗΣ
ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΤΗΤΑΣ Η ικανότητα των μαθητών να επιλέγουν τι και πώς θα μάθουν |
ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΕΣ
ΜΑΘΗΣΙΑΚΕΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ Επικοινωνία και αλληλεπίδραση στο στόχο |
ΣΥΝΔΕΣΗ ΝΕΩΝ ΓΝΩΣΕΩΝ ΜΕ ΕΜΠΕΙΡΙΕΣ
ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ Μαθαίνω πώς να μαθαίνω |
ΠΟΛΛΑΠΛΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΣΤΗ ΜΑΘΗΣΗ
Ειλικρίνεια/ Ερευνα Συλλογικότητα |
ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΑΞΗΣ ΜΕ ΕΥΕΛΙΚΤΕΣ ΡΟΥΤΙΝΕΣ
Ποικιλία μεθόδων αξιολόγησης |
| Β) ΟΙ ΔΑΣΚΑΛΟΙ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΟΥΝ | ||||
| ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ
Οι πληροφορίες και οι ιδέες παρέχονται στους μαθητές για την επίτευξη των μαθησιακών στόχων |
ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ
Οι δραστηριότητες στις οποίες συμμετέχει ο μαθητής για να κατανοήσει ή να κατακτήσει τις πληροφορίες |
ΠΡΟΪΟΝΤΑ
Εργασίες διαβαθμισμένης δυσκολίας στις οποίες ο μαθητής δείχνει τι ξέρει ότι έχει καταλάβει και τι μπορεί να κάνει |
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΕΚΜΑΘΗΣΗΣ
Κλίμα και οργάνωση της τάξης |
|
| Γ) ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟΥΣ ΜΑΘΗΤΕΣ | ||||
| ΕΤΟΙΜΟΤΗΤΑ
Η γνώση και η ικανότητα του μαθητή να ανταποκρίνεται σε συγκεκριμένους μαθησιακούς στόχους |
ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΑ
Η έλξη, η περιέργεια, το πάθος, οι προτιμήσεις ενός μαθητή για ένα συγκεκριμένο θέμα ή η ευχέρεια σε μια δεξιότητα τον παρακινεί να μάθει |
ΠΡΟΦΙΛ ΜΑΘΗΣΗΣ
Ο τρόπος που μαθαίνει ένας μαθητής μπορεί να διαμορφωθεί ανάλογα με τον τύπο νοημοσύνης, το φύλο, το στυλ μάθησης, το πολιτιστικό περιβάλλον κ.λπ. |
||
| Δ) ΜΕΣΩ ΠΟΙΚΙΛΩΝ ΔΙΔΑΚΤΙΚΩΝ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ | ||||
| Cubing • Jigsaws • RAFT• KUD • TPRS • Graphic Organizers • Frayer Model
• Think – Pair – Share • Βρείτε κάποιον που • KWL • Βαθμολογημένα μαθήματα • Think Tac Toe • Κέντρα εκμάθησης |
Ψηφιακή Διαφοροποιημένη Διδασκαλία
Η χρήση των Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) επιτρέπει στους εκπαιδευτικούς να χρησιμοποιούν εργαλεία, τρόπους και μέσα για να τα προσαρμόσουν στα περιεχόμενα, τις δραστηριότητες και τις διαδικασίες μάθησης για να δημιουργήσουν το καλύτερο περιβάλλον μάθησης και να ενθαρρύνουν τους μαθητές να προσεγγίσουν τη γνώση με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Θεωρούνται δε τα κατάλληλα μέσα διαφοροποίησης της διδασκαλίας.
Οι ΤΠΕ στο πλαίσιο της διαφοροποιημένης διδασκαλίας είναι τα εργαλεία που βοηθούν στην προσαρμογή συγκεκριμένων στρατηγικών διδασκαλίας και μάθησης στο μαθησιακό προφίλ, το ενδιαφέρον ή/και το επίπεδο ετοιμότητας ενός μαθητή με βασική αρχή την ενσωμάτωσή τους στην επίτευξη των στόχων που έχουν τεθεί από τους εκπαιδευτικούς με βάση το μαθησιακό προφίλ των μαθητών τους εφαρμόζοντας την προσέγγιση TPACK (Τεχνολογική Παιδαγωγική Γνώση Περιεχομένου), των τριών συνιστωσών: περιεχόμενο (υλικό), παιδαγωγική και τεχνολογία.
Η συμβολή των ΤΠΕ που προάγουν τη διαφοροποιημένη εκπαίδευση συνοψίζεται στα έξι χαρακτηριστικά: • Απόρρητο • Συνεργατικές και επικοινωνιακές δεξιότητες • Οργάνωση • Υποστήριξη μορφών μάθησης και αισθητηριακής μάθησης • Παροχή επιλογών • Αυθεντική μάθηση.
| Διαστάσεις
διαφοροποιημένων συνιστωσών |
Στρατηγικές διαφοροποίησης της διδασκαλίας | Εργαλεία/εφαρμογές ΤΠΕ |
| Περιεχόμενο | Συμπύκνωση προγράμματος.
Συμβόλαια μάθησης. Χρησιμοποίηση ποικιλίας πηγών. Βαθμολογημένες δραστηριότητες. Εννοιολογική διδασκαλία. Διαφοροποιημένες ερωτήσεις. Σύνθετη διδασκαλία. |
Γνωστικά αντικείμενα, ανάγνωση οθόνης,
εννοιολογική χαρτογράφηση γενικού σκοπού. Ιστοσελίδες λογισμικού οπτικοποίησης. Βίντεο. Αρχεία ήχου και βίντεο. Ψηφιακά βιβλία. Ηλεκτρονικά Βιβλία. Ηχητικά βιβλία. Εικονικοί χειρισμοί. Προσομοιώσεις. Web εξερευνήσεις. |
| Διαδικασία | Ευέλικτη ομαδοποίηση.
Κέντρα Μάθησης & Ενδιαφέροντος. Βαθμολογημένες Δραστηριότητες. Πίνακες επιλογής. Καθημερινές ρυθμίσεις. Περιοδικά μαθησιακών αρχείων. Ομαδικές έρευνες. Ανεξάρτητες σπουδές. Χρήση οργανωτών γραφικών |
Διαδραστικοί ιστότοποι και λογισμικό.
Podcast, ηλεκτρονικά βιβλία, Blogs, Wiki και LMS, Κοινωνικά δίκτυα, φόρουμ, YouTube και άλλα εργαλεία. Web2.0. Web εξερευνήσεις. Προσομοιώσεις. Λογισμικό γενικού σκοπού, δημιουργίας και έκφρασης. Εννοιολογική χαρτογράφηση. Προγράμματα εγγραφής οθόνης. |
| Προϊόν/ αποτέλεσμα | Επιλογές τελικού προϊόντος.
Επιλογές παρουσίασης εργασιών. Πρωτότυπες δημιουργίες. Αρχική, διαμορφωτική και τελική αξιολόγηση. Ρουμπρίκες. Εναλλακτική αξιολόγηση (αυτοαξιολόγηση, αξιολόγηση από ομοτίμους, χαρτοφυλάκια). |
Ψηφιακά εργαλεία συνεργασίας για τη δημιουργία και την κοινή χρήση πληροφοριών (Publisher, Έγγραφα Google, Paint, Powerpoint, Slideshare, Prezi, Wikis, Blogs, Srorybird, Voicethread, εφαρμογές ηλεκτρονικών βιβλίων, Movie Maker, WebComics, Podcasts, Vodcasts, YouTube). Κοινωνικά δίκτυα (Twitter, Facebook). Υπηρεσίες σελιδοδείκτη κοινωνικής δικτύωσης μέσω Διαδικτύου (π.χ. Delicious). Λογισμικό γενικής χρήσης. Εργαλεία δημιουργίας ρουμπρικών. Hot Potatoes, Εφαρμογές Ψηφιακής Αφήγησης. |
Επισκόπηση στρατηγικών και εργαλείων ΤΠ για τη διαφοροποίηση της διδασκαλίαςΗ εφαρμογή διαφοροποιημένης διδασκαλίας εντάσσεται στη μεθοδολογία της συνεκπαίδευσης, η οποία αποτελεί σήμερα φιλοσοφία στα επίσημα εκπαιδευτικά ιδρύματα και ακολουθείται στις ακόλουθες κατηγορίες:
Α) μαθητές με ειδικές ανάγκες και αναπηρίες
Β) μαθητές από εθνικές μειονότητες
Γ) μαθητές που μιλούν την ελληνική ως δεύτερη γλώσσα
Δ) μαθητές των οποίων οι γονείς προέρχονται από φτωχό κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο.
