Δευτέρα, 14 Οκτωβρίου, 2024

Μικρασιατική καταστροφή: Γεγονότα και απολογισμός

Γράφει ο
Άγγελος ΧΡΙΣΤΟΥΛΗΣ

Πριν λίγες μέρες συμπληρώθηκαν 102 έτη από τη Μικρασιατική Καταστροφή. Η Μικρασιατική Καταστροφή δεν αποτελεί απλώς μια νίκη του τουρκικού στρατού έναντι του ελληνικού. Καθόρισε με καίριο τρόπο ζητήματα όπως τα σύνορα και την εθνική κυριαρχία της Ελλάδος, την εθνική ομοιογένεια και τη θρησκευτική σχέση μεταξύ τους. Παρόλα αυτά, οι αλλαγές αυτές έγιναν με τεράστιες απώλειες και σκληρότητα, βάζοντας τα θεμέλια για τη διαμόρφωση των σύγχρονων ελληνοτουρκικών σχέσεων. Τι ήταν αυτό όμως που οδήγησε την ήττα των Ελλήνων στα χαρακώματα της Ανατολίας; Στον ξεριζωμό περίπου 1,5 εκατομμυρίου Ελλήνων από τη Μικρασία με παρουσία 3.000 ετών, στη Συνθήκη της Λωζάνης και τη δίκη των έξι; 

Για να κατανοήσει κάποιος πως φτάσαμε στη χειρότερη καταστροφή της ελληνικής ιστορίας, οφείλει να κάνει αναδρομή στα πρώτα 100 χρόνια του ελληνικού κράτους από την ίδρυσή του μέχρι το 1922. 

3 Φεβρουαρίου 1830, υπογράφεται μεταξύ Ελλάδος, μεγάλων δυνάμεων αφενός, οθωμανικής αυτοκρατορίας αφετέρου το Πρωτόκολλο του Λονδίνου, όπου η Ελλάδα αναγνωρίζεται ως ανεξάρτητο κράτος. Τα σύνορα του κράτους ορίζονται μέχρι τη γραμμή Αμβρακικού – Παγασητικού. Η πρώτη διεύρυνση των συνόρων πραγματοποιήθηκε το 1864, η δεύτερη διεύρυνση των συνόρων πραγματοποιήθηκε το 1881 με την απόκτηση της Θεσσαλίας. 

Στην Ελλάδα τα πρώτα 100 χρόνια στην εξωτερική πολιτική επικρατούσε η άποψη για τη Μεγάλη Ιδέα. Η Μεγάλη Ιδέα υποστήριζε ότι το υπάρχον βασιλείο αποτελεί το θεμέλιο, τη βάση για κάτι μεγαλύτερο το οποίο βρίσκεται εκτός συνόρων, εννοώντας την εδαφική διεύρυνση των εδαφών του ελληνικού κράτους στις περιοχές όπου ζούσαν Έλληνες. Μετά τον ατυχή πόλεμο του 1897 και τη χρεοκοπία τρία χρόνια πριν, η ελληνική πολιτική σκηνή βρίσκεται σε κρίση. Ωστόσο στις 15 Αυγούστου 1909 συντελείται μια πολιτική κίνηση που αλλάζει την κατάσταση στην Ελλάδα. Πραγματοποιείται το στρατιωτικό κίνημα στο Γουδί. Τότε στα πολιτικά δρώμενα εμφανίζεται ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ο οποίος κλήθηκε να αναλάβει την πρωθυπουργία. Στις εκλογές του Νοεμβρίου του 1910 ο Βενιζέλος με το κόμμα των Φιλελευθέρων εκλέγει 307 από τις 362 βουλευτικές έδρες. 

Μέχρι το 1912, η οθωμανική αυτοκρατορία αποτελεί ένα τεράστιο τμήμα των Βαλκανίων, όπου πολλές εθνότητες βρίσκονταν έρμαια των Οθωμανών. Τότε άρχισαν οι βαλκανικοί πόλεμοι 1912-13. Η τελική έκβαση των πολέμων ήταν η Βουλγαρία, η Σερβία και το Μαυροβούνιο να διευρύνουν τα σύνορά τους. Ταυτόχρονα η Ελλάδα κατάφερε να διπλασιάσει την έκταση και τον πληθυσμό της φτάνοντας μέχρι τη Θράκη.Στο μεταξύ η Κρήτη ενώνεται με την Ελλάδα. 

Οι βαλκανικοί πόλεμοι ήταν τεράστιο πλήγμα για την οθωμανική αυτοκρατορία, καθώς έχασε όλες κτίσεις την Ευρώπη. Παράλληλα από το 1908 είχε αρχίσει το κίνημα των Νεοτούρκων όπου οι Νεότουρκοι διεκδικούσαν Σύνταγμα από τον σουλτάνο Αμπντούλ Χαμίτ Β. Την ηγεσία της οθωμανικής αυτοκρατορίας de facto αναλαμβάνει το καθεστώς των τριών πασάδων. 

Το 1914 ξεσπά ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος η οθωμανική αυτοκρατορία συντάσσεται με τις κεντρικές δυνάμεις, ενώ συγχρόνως οι τρεις πασάδες εφαρμόζουν ένα σχέδιο εξόντωσης των χριστιανικών πληθυσμών της αυτοκρατορίας καθώς κατείχαν τον πλούτο της αυτοκρατορίας. Οι μειονότητες αυτές ήταν οι Έλληνες, οι Αρμένιοι και οι Ασσύριοι. 

Στην Ελλάδα η πολιτική κατάσταση είναι κρίσιμη, καθώς ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος θέλει να συνταχθεί με το πλευρό της Αντάντ, ενώ ο γερμανόφιλος Βασιλιάς Κωνσταντίνος επιθυμεί την ουδετερότητα, καθώς φοβάται για την ισχύ του γερμανικού στρατού. Τότε στην Ελλάδα σημειώνονται τα γεγονότα του εθνικού διχασμού, με συνέπεια το κίνημα της Εθνικής Αμύνης και τη δημιουργία δύο κρατών, της Θεσσαλονίκης και της Αθήνας. Το 1917 η Ελλάδα η ενώνεται ξανά και υπό την ηγεσία του Βενιζέλου οδηγείται στον πόλεμο στο πλευρό της Αντάντ. Το 1918 σηματοδοτεί τη λήξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο Βενιζέλος δικαιώνεται για την πεποίθησή του ότι η Αγγλογάλλοι θα κερδίσουν τον πόλεμο και Ελλάδα βρίσκεται στο πλευρό των νικητών. Μια από τις συνθήκες του πολέμου αποτέλεσε η Συνθήκη των Σεβρών, όπου η Ελλάδα διεκδικεί τη Σμύρνη την Ανατολική και Δυτική Θράκη τα νησιά του Αιγαίου πλην των Δωδεκανήσων, την Ίμβρο και την Τένεδο, ενώ οι σύμμαχοι επιτρέπουν να ξεκινήσει εκστρατεία των Ελλήνων στα βάθη της Ανατολίας. Ο Κεμάλ Ατατούρκ αρνείται τη Συνθήκη των Σεβρών και αρχίζει ένοπλο αγώνα κατά των Ελλήνων και του ελληνικού στρατού θεωρώντας τον πόλεμο ως ιμπεριαλιστικό, ενώ συγκρούεται με το παλάτι.

Τον Μάιο του 1919 ο ελληνικός στρατός αποβιβάζεται στη Σμύρνη. Ωστόσο στις εκλογές του 1920 ο Βενιζέλος χάνει την πρωθυπουργία. Ο ελληνικός στρατός σημειώνει εξαίρετες νίκες στα πεδία των μαχών της Τουρκίας καταλαμβάνοντας την Προύσα, το Ουσάκ, το Εσκισεχίρ, την Κιουτάχεια και το Αφιόν Καραχισάρ. Παράλληλα, ο Κεμάλ Ατατούρκ καθοδηγεί τους Τούρκους αντάρτες σε σφαγή των χριστιανικών πληθυσμών. Στις 8 Αυγούστου, ο ελληνικός στρατός διαβαίνει τον Σαγγάριο ποταμό, ενώ στις 11 Αυγούστου φτάνει προ των πυλών της Άγκυρας. Τότε ο ελληνικός στρατός καθηλώνεται έξω από την Άγκυρα για έναν ολόκληρο χρόνο, πράττοντας βιαιότητες κατά των μουσουλμάνων και των τουρκόφωνών Ελλήνων. 

Τον Μάιο του 1922 ο αρχιστράτηγος Παπούλας έρχεται σε ρήξη με τον ύπατο αρμοστή της Σμύρνης Στεργιάδη. Η πάροδος ενός έτους πλήρους αδράνειας των ελληνικών στρατευμάτων, είχε ως συνέπεια να δυναμωθεί ο Κεμάλ περισσότερο, ήλθε δε σε μυστική συμφωνία με τους Γάλλους. Η υπερέκταση των γραμμών του ελληνικού στρατού ήταν αδύνατο να καλυφθεί. Έτσι αρχίζει η αντεπίθεση των Τούρκων. Ο Βρετανός στρατηγός Τιμ Χάρινγκτον αναφέρει ότι «τα ελληνικά στρατεύματα λόγω της υπερέκτασης και των ελλειμμάτων που προέκυπταν θα κατέρρεαν σαν τραπουλόχαρτα». 

13 Αυγούστου 1922, ο Κεμάλ πραγματοποιεί επίθεση στο Αφιόν Καραχισάρ, ωστόσο το μέτωπο κατέρρευσε. Οι Τούρκοι στις 24 Αυγούστου καταλαμβάνουν την Προύσα, το Εσκισεχίρ, την Κιουτάχεια και το Ουσάκ. Στις 5 Σεπτεμβρίου τα ελληνικά στρατεύματα αποχωρούν από τη Μικρασία, ενώ 8 Σεπτεμβρίου 1922 τα τουρκικά στρατεύματα εισβάλλουν στη Σμύρνη. 

Η Σμύρνη παρέμεινε απροστάτευτη από τον ελληνικό στρατό. Οι Τούρκοι πυρπολούν την ελληνική και αρμενική συνοικία της Σμύρνης και διαπράττουν θηριωδίες κατά των χριστιανικών πληθυσμών. Οι σύμμαχοι αρνούνται να βοηθήσουν τους χριστιανικούς πληθυσμούς στη Σμύρνη, απαγορεύοντας μάλιστα την είσοδο στα πλοία τους, εκτός των βρετανικών. Αξίζει να αναφέρουμε ότι ο Αμερικανός προτεστάντης ιερέας Asa Jennings έσωσε τη ζωή 350.000 Ελλήνων, διαθέτοντας τεράστια ποσά από την περιουσία του για τους Έλληνες πρόσφυγες. 

Οι θάνατοι των χριστιανών της Σμύρνης εκτιμώνται σε 100.000 ανθρώπους, μέχρι τον Δεκέμβριο του 1922. 900.000 πρόσφυγες ήρθαν στην Ελλάδα, περί τις 300.000 θα έρχονταν με την ανταλλαγή πληθυσμών. Σύμφωνα με στοιχεία που παραθέτει ο Βενιζέλος, στην οθωμανική αυτοκρατορία ζούσαν 1.850.000 Έλληνες, δηλαδή αποτελούσαν το 20% του πληθυσμού της αυτοκρατορίας. Κατά την περίοδο της εξόντωσης του ελληνικού πληθυσμού της αυτοκρατορίας θανατώθηκαν είτε με σφαγές είτε στα τάγματα εργασίας Αμελέ Ταμπουλού περί τις 500.000 με 700.000 Έλληνες, ενώ στην Ελλάδα έφτασαν 1.250.000 πρόσφυγες.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

spot_img
spot_img

ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣ