Γράφει η Δρ. Μαρία Γιαλλούση
Συγγραφέας του βιβλίου Shopping for Love,
Για τον Έρωτα στην εποχή της Τεχνητής Νοημοσύνης
(2021, εκδ. ΚΨΜ)
Ο Μεταμοντερνισμός (Harvey 1990, Jameson 1991) γιορτάζει την ετερογένεια, την έλλειψη βάθους, το απρόβλεπτο, τον κίνδυνο, τη μη αυθεντικότητα και τις τεχνολογικές προόδους στην επικοινωνία, τα μέσα και την καταναλωτική κουλτούρα, εξ ου και η εύκολη χρήση όρων όπως «αυτο-πραγματοποίηση» και «ταυτότητα». Η σύγχρονη νεανική κουλτούρα αποδεικνύει αυτές τις πολιτιστικές τάσεις περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη. Στο πλαίσιο αυτής εντάσσονται εκείνες οι μορφές νεανικού παραπτώματος που διαπράττονται συχνά εντός αστικών περιοχών ως μια προσπάθεια των νέων να πετύχουν έναν φαινομενικό έλεγχο σε οντολογικά ανασφαλείς κοινωνικούς κόσμους. Οι επικίνδυνες δραστηριότητες προσφέρουν έναν τρόπο ύπαρξης στον οποίο οι νέοι παίρνουν τον έλεγχο μέσω μιας υπολογισμένης πράξης με την οποία αίρουν τους περιορισμούς. Η σαγηνευτικότητα του παραπτώματος δεν συνδέεται μόνο με τον εγγενή ενθουσιασμό των πράξεων που εμπλέκονται, αλλά και με τα γενικότερα συναισθήματα αυτο-πραγμάτωσης και αυτο-έκφρασης που προκαλούν. [Πηγή: Youth Justice: Critical Readings (2002), edited by Muncie, J., Hughes, G., and McLaughlin, E., (London: Sage)].
Τα τελευταία χρόνια, ο εταιρικός καπιταλισμός βασίζεται όλο και περισσότερο στις εικόνες του παραπτώματος ως μέσο πώλησης προϊόντων στη νεανική αγορά. Το νεανικό παράπτωμα συσκευάζεται και διατίθεται στο εμπόριο ως ένα ρομαντικό, συναρπαστικό, δροσερό και μοδάτο πολιτιστικό σύμβολο. Μέσα στην καταναλωτική κουλτούρα, η εμπειρία όλων μας από το παράπτωμα είναι πρωτίστως αισθητική, καθώς η συλλογική μας εμπειρία για το παράπτωμα δίνεται και μέσω των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης. Σε αυτό το πολιτισμικό πλαίσιο, η παράβαση γίνεται μια επιθυμητή επιλογή των νέων καταναλωτών. Από τη δεκαετία του 1980, πολλά πολιτιστικά σύμβολα της «γκάγκστερ» ραπ μουσικής, όπως επώνυμα αθλητικά ρούχα, έχουν χρησιμοποιηθεί από συμμορίες του δρόμου σαν «σημαία» των συμμοριών. Στις ταινίες, το βίαιο έγκλημα και η εμπορία ναρκωτικών εξιδανικεύονται από επιτήδειες «αξίες» παραγωγής και προσεκτικά επιλεγμένα soundtrack. Στην τηλεόραση, το έγκλημα συσκευάζεται ως ψυχαγωγία (Baudrillard 1983).
Οι αστυνομικές εκπομπές που έχουν να κάνουν με το παράπτωμα στην καθημερινότητα των νέων στοχεύουν να προσφέρουν στο κοινό μια αντιπροσωπευτική τηλεοπτική φτηνή συγκίνηση. Στον κόσμο των βιντεοπαιχνιδιών οι βίαιες εικόνες έπαιζαν πάντα σημαντικό ρόλο, κυρίως στα παιχνίδια ρόλων και «shoot em up». Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, οι προγραμματιστές παιχνιδιών άρχισαν να παράγουν παιχνίδια στα οποία χρησιμοποιούν τις παράνομες δραστηριότητες ως κεντρικό τους θέμα. Για παράδειγμα, το Grand Theft Auto, στο οποίο οι παίκτες διασχίζουν αστικά τοπία πηδώντας από το ένα αυτοκίνητο στο άλλο, ενώ κερδίζουν επιπλέον πόντους αν καταφέρουν να ξεφύγουν από την αστυνομία. Αυτές οι περιπτώσεις παιχνιδιών παρέχουν, στο κατά κύριο λόγο νεανικό κοινό τους, αντικαθεστωτικό ενθουσιασμό.
Επισημαίνονται, ως εκ τούτου, οι διαφορετικές προσεγγίσεις του νεανικού παραπτώματος από το κράτος και την αγορά. Το κράτος, ανταποκρίνεται στις αναδιαμορφώσεις και τους μετασχηματισμούς που συνδέονται με την ύστερη σύγχρονη κατάσταση, επιβάλλοντας στους νέους αυτά που πιστεύει ως τις πιο «ορθολογικές» μορφές ελέγχου και εξουσίας. Η αγορά, με τη συνδρομή των ΜΜΕ, επιλέγει να μην περιορίσει τον ενθουσιασμό και τη συναισθηματικότητα που, για πολλούς νέους, είναι το αντίδοτο που προτιμούν στην οντολογική επισφάλειά τους. Έτσι, η αγορά επιλέγει να γιορτάσει και, πολύ σημαντικό, να εμπορευματοποιήσει αυτές τις ίδιες τις αισθήσεις.
