Η αυτοκτονικότητα είναι ένα από τα πιο δύσκολα και επώδυνα θέματα που απασχολούν τη σύγχρονη κοινωνία. Συνδέεται με βαθιά συναισθηματική και ψυχολογική δυσφορία και συχνά αποτελεί αποτέλεσμα συνδυασμένων παραγόντων όπως η κατάθλιψη, η κοινωνική απομόνωση, η απώλεια ή η αίσθηση αδιεξόδου. Όταν κάποιος σκέφτεται την αυτοκτονία, μπορεί να αισθάνεται ότι δεν υπάρχει διέξοδος από τον πόνο που βιώνει και πως οι γύρω του δε μπορούν ή δε θέλουν να τον καταλάβουν.
Τα τελευταία χρόνια, η ημέρα της 10ης Σεπτεμβρίου έχει θεσπιστεί σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ) ως η ημέρα πρόληψης της αυτοκτονίας. Μέσα από την ημέρα αυτή, γίνονται προσπάθειες να γνωστοποιηθούν όλες οι απαραίτητες πληροφορίες ώστε τόσο να αποστιγματιστεί ο όρος της αυτοκτονίας αλλά και να υπάρξει η σωστή ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πληθυσμών γύρω από αυτόν. Βασικό όμως μέλημα, είναι η ψυχική υγεία, η οποία συχνά παραμελείται, να αναγνωριστεί ως εξίσου σημαντική με τη σωματική υγεία και η κοινωνία να καταφέρει να δείξει μεγαλύτερη ευαισθησία και κατανόηση.
Με την καθιέρωση της ημέρας πρόληψης της αυτοκτονίας, υπενθυμίζεται πως η αυτοκτονία αποτελεί μια υπαρκτή κατάσταση, μείζονος σημασίας, που μας αφορά όλους αλλά μπορεί και να προληφθεί.
Η πρόληψη επιτυγχάνεται μέσα από την έγκαιρη διάγνωση, παρέμβαση και θεραπεία αυτής, πρώτού η αυτοκτονία αποτελέσει την έσχατη λύση ενός ανθρώπου στον ψυχικό πόνο που βιώνει, με όλες τις αμετάβλητες συνέπειες που αυτή συνεπάγεται.
Τι εννοούμε όμως με τον όρο «αυτοκτονία»;
Η αυτοκτονία, αποτελεί ένα πολύπλοκο και πολυπαραγοντικό φαινόμενο. Πρόκειται για την τέλεση μιας πράξης – ενέργειας η οποία πραγματοποιείται από το ίδιο το άτομο με στόχο να βλάψει τον εαυτό του. Συνηθέστερα, εξηγείται από τη σταθερή παρουσία έντονα αρνητικών συναισθημάτων και αφόρητου ψυχικού πόνου που βιώνουν εσωτερικά τα άτομα, σε συνδυασμό με τα αισθήματα της απελπισίας και του αβοήθητου από τα οποία προσπαθούν να απεγκλωβιστούν.
Στα πλαίσια αυτά, η αυτοκτονία λειτουργεί για τον άνθρωπο, ως λυτρωτική διαδικασία μέσα από την οποία θα αποδοθεί μια μόνιμη και οριστική λύση που φαινομενικά θα το βοηθήσει να απαλλαγεί από το ψυχικό στρες που καλείται να αντιμετωπίσει μάταια, καθημερινά.
Είναι γεγονός, πως η αυτοκτονία αποτελεί ένα συνονθύλευμα βιολογικών, κοινωνικών, ψυχολογικών, περιβαλλοντικών και πολιτιστικών παραγόντων. Ωστόσο, δε μπορούμε να παραβλέψουμε πως το μεγαλύτερο μέρος των ανθρώπων που την επιλέγουν ως μέσω επίλυσης των ψυχικών κυρίως προβλημάτων τους, είναι άνθρωποι που κατ’ αυτό το χρονικό διάστημα έχρηζαν ψυχολογικής ή και ψυχιατρικής παρακολούθησης.
Πιο συγκεκριμένα, στην Ευρώπη σημαντικός παράγοντας κινδύνου για τις αυτοκτονίες αποτελεί η παρουσία ενεργών ψυχιατρικών διαταραχών, πολλές φορές αδιάγνωστων, μεταξύ των οποίων επικρατέστερη είναι η κατάθλιψη.
Το γεγονός αυτό, εξηγείται καλύτερα εάν λάβει κανείς υπόψιν του τα συναισθήματα έντονου και παρατεταμένου ψυχικού αλλά και σωματικού πολλές φορές πόνου, που μοιάζουν απροσπέλαστα από μεριάς του πάσχοντα, κάνοντας τον να αισθάνεται «παγιδευμένος» σε αυτά χωρίς καμία έξοδο διαφυγής. Ταυτοχρόνως, η παρουσία έντονου θυμού και απογοήτευσης από μεριάς του ατόμου προς τον εαυτό του, που μοιάζει αδύναμος να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά αυτό τον ψυχικό πόνο, αποτελούν τις κύριες αιτίες που το κάνουν να αναζητά πιο άμεσες και αποτελεσματικές λύσεις στο πρόβλημα.
Λαμβάνοντας υπόψιν όσα προαναφέρθηκαν, είναι σημαντικό κανείς να γνωρίζει τη σύνθετη φύση της αυτοκτονικότητας προκειμένου να συμβάλει στην επιτυχημένη αντιμετώπισή της. Μια επιτυχημένη παρέμβαση, προϋποθέτει και μια συνδυασμένη παρέμβαση με στόχο την έγκαιρη πλαισίωση του ανθρώπου που χρήζει υποστήριξης.
Ο ενεργός ρόλος των μονάδων ψυχικής υγείας μέσα από την ψυχοθεραπευτική και φαρμακευτική παρέμβαση κρίνεται απαραίτητος τόσο ως προς την υποστήριξη του ίδιου του πάσχοντα όσο και για την υποστήριξη της οικογενείας του κατά τη διάρκεια αυτής της κατατ’άλλα επίπονης και πολλές φορές ματαιωτικής προσπάθειας να βοηθήσουν τον άνθρωπό τους.
Η Ε.Π.Α.Ψ.Υ αποτελεί έναν τέτοιο φορέα, ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης αποτελούμενη από 29 μονάδες Ψυχικής Υγείας και 2 δομές καταπολέμησης της φτώχιας. Μια από αυτές, είναι και ο Ξενώνας «Αριάδνη» ο οποίος φιλοξενεί άτομα με ψυχικές διαταραχές. Παράλληλα, εποπτεύει τη λειτουργία ενός προστατευόμενου Διαμερίσματος παρέχοντας ολοκληρωμένες και εξατομικευμένες υπηρεσίες όπου θα μπορούσε κανείς να απευθυνθεί προς υποστήριξη σε ζητήματα ψυχικής υγείας.
Η αυτοκτονία δεν έχει ηλικία και μας αφορά όλους. Είναι ουσιαστικό, ο καθένας ξεχωριστά και όλοι μαζί μαζί να έχουμε ενεργό ρόλο για να επιτευχθεί η έγκαιρη πρόληψή της, πρώτα μέσα από τη σωστή ενημέρωση και έπειτα από την ατομική κινητοποίηση του καθενός ως προς τη διαχείριση της. Η έκκληση για βοήθεια από τα άτομα που σκέφτονται να κάνουν κακό στον εαυτό τους καταφθάνει είτε άμεσα είτε έμμεσα με πολλαπλούς τρόπους στους αποδέκτες. Η ενεργητική ακρόαση και υποστήριξη, σε συνδυασμό με την παρότρυνση για υποστήριξη του ίδιου του ατόμου από τους αρμόδιους επαγγελματίες ψυχικής υγείας είναι εξίσου σημαντική, ώστε να αποφευχθούν οι συνέπειες μιας φαινομενικής λύσης μέσω της αυτοκτονίας.
Παπαγεωργίου Παρασκευή
Ψυχολόγος
Ξενώνας «Αριάδνη» ΕΠΑΨΥ
