Ειρήνη Χαϊδή
Υποψήφια Διδάκτωρ Ειδικής Αγωγής
Πανεπιστημίου Θεσσαλίας,
Επιστημονικός Συνεργάτης
ΕΚΕΦΕ Demokritos-Net Media Lab
Dr. Αθανάσιος Δρίγκας
Διευθυντής Έρευνας στο Net Media Lab Mind-Brain R&D
IIT NCSR
Διευθυντής ερευνών
στο Εθνικό Κέντρο Επιστημονικής
Έρευνας Δημόκριτος
Το εργαστήριο Net Media Lab του ΙΤΠ E.K.E.Φ.E Δημόκριτος μέσα από προγράμματα και project προβάλλει την Πράσινη Εκπαίδευση, ευαισθητοποιώντας μαθητές και άτομα ευαίσθητων κοινωνικών ομάδων, ΑμεΑ, μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες, προβλήματα ακοής, σχετικά με το περιβάλλον, την αειφορία, την κλιματική αλλαγή, τις περιβαλλοντικές προκλήσεις, με στόχο να καλλιεργήσει στους μαθητές περιβαλλοντική συνείδηση, να κατανοήσουν τη σημασία του περιβάλλοντος, τις επιπτώσεις των ανθρώπινων δραστηριοτήτων και να τους ενθαρρύνει να ενεργούν ως υπεύθυνοι πολίτες. Επίσης, τους βοηθά να αποκτήσουν, να αναπτύξουν και να βελτιώσουν ικανότητες, όπως η κριτική σκέψη, η επίλυση προβλημάτων, η συνεργασία και η δημιουργικότητα.
Αναμφισβήτητα, η υπερβολική και ανεξέλεγκτη ανθρώπινη δραστηριότητα έχει προκαλέσει σημαντικές και συχνά μη αναστρέψιμες περιβαλλοντικές επιπτώσεις στη σύγχρονη περίοδο. Με την έλευση της βιομηχανικής επανάστασης και τον διαχωρισμό του ανθρώπου από τη φύση, η σχέση πολιτισμού και περιβάλλοντος υπέστη μια βαθιά αλλαγή, που είχε ως αποτέλεσμα την αλόγιστη εκμετάλλευση των φυσικών του πόρων και την επακόλουθη περιβαλλοντική υποβάθμιση (Τσαμπούκου – Σκαναβή, 2004).
Στα περιβαλλοντικά προβλήματα συγκαταλέγονται:
• η περιβαλλοντική ρύπανση,
• η κλιματική αλλαγή,
• η τρύπα του όζοντος,
• η αποδάσωση ή αποψίλωση
• η ερημοποίηση,
• η εξαφάνιση βιολογικών ειδών,
• η όξινη βροχή κ.λπ.
Είναι ευρέως γνωστό ότι η κλιματική αλλαγή είναι ένα από τα πιο χαρακτηριστικά φαινόμενα του σύγχρονου κόσμου. Είναι υποπροϊόν του φαινομένου του θερμοκηπίου, που είναι φυσικό φαινόμενο απαραίτητο για τη διατήρηση της ζωής στον πλανήτη. Ωστόσο, οι ανθρώπινες δραστηριότητες έχουν σε μεγάλο βαθμό συμβάλει στην αύξηση μιας μη ισορροπημένης ποσότητας αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα, προκαλώντας την ανθρωπογενή πτυχή της κλιματικής αλλαγής. Παρά τις αμφιβολίες σχετικά με την ανθρώπινη επίδραση στην κλιματική αλλαγή, υπάρχει αδιαμφισβήτητη επιστημονική απόδειξη. Οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής φαίνονται πολύ σοβαρές, τόσο για το περιβάλλον όσο και για τον ίδιο τον άνθρωπο, ενώ αναμένεται να κλιμακωθούν στο μέλλον όπως αναφέρεται στο άρθρο: Climate Change 101: How Everyday Activities Contribute to the Ever-Growing Issue, (Driga, & Drigas, 2019).
Η παγκοσμιοποίηση των περιβαλλοντικών ζητημάτων καθιστά ζωτικής σημασίας την Περιβαλλοντική – Πράσινη Εκπαίδευση για τη διαμόρφωση στάσεων, τον επηρεασμό των αντιλήψεων και την ενθάρρυνση της φιλικής προς το περιβάλλον συμπεριφοράς, προκειμένου να ευαισθητοποιηθούν οι πολίτες για περιβαλλοντικά ζητήματα, να λάβουν προληπτικά μέτρα για την αντιμετώπισή τους και να συμμετέχουν ενεργά σε τοπικό, εθνικό και διεθνές επίπεδο.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση και ο ΟΑΣΑ έχουν θέσει σημαντικούς άξονες – στόχους για την προστασία του περιβάλλοντος και την προώθηση της αειφορίας, που περιλαμβάνουν την κλιματική αλλαγή, την κυκλική οικονομία, την ανακύκλωση, την εξοικονόμηση ενέργειας, τη βιοποικιλότητα κ.λπ. Η Πράσινη Εκπαίδευση αποτελεί ένα σημαντικό εργαλείο για την επίτευξη αυτών των στόχων με μακροπρόθεσμα αποτελέσματα τη δημιουργία μιας βιώσιμης κοινωνίας, τη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος και την αλλαγή συμπεριφορών.
Ο ΟΑΣΑ προτείνει την προώθηση της πράσινης εκπαίδευσης με διάφορους τρόπους, όπως:
Εκπαιδευτικά προγράμματα: Οργάνωση εκπαιδευτικών προγραμμάτων για μαθητές, με στόχο την ευαισθητοποίηση για τη βιώσιμη κινητικότητα.
Συνεργασία με σχολεία: Συνεργασία με σχολεία για την υλοποίηση δράσεων που προωθούν τη χρήση των δημόσιων μέσων μεταφοράς και την ποδηλασία.
Δημιουργία υποδομών: Δημιουργία υποδομών φιλικών προς το ποδήλατο και τους πεζούς, προκειμένου να ενθαρρυνθεί η χρήση πιο βιώσιμων μέσων μεταφοράς.
Οι βασικοί άξονες της Πράσινης Εκπαίδευσης είναι:
α) Κατανόηση των περιβαλλοντικών προβλημάτων: Οι μαθητές μαθαίνουν για την κλιματική αλλαγή, τη ρύπανση, την απώλεια της βιοποικιλότητας και άλλα σημαντικά ζητήματα.
β) Ανάπτυξη δεξιοτήτων για την επίλυση περιβαλλοντικών προβλημάτων: Οι μαθητές αποκτούν δεξιότητες όπως η ανάλυση δεδομένων, η λήψη αποφάσεων και η συνεργασία για την αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών προκλήσεων.
γ) Προώθηση της αειφόρου ανάπτυξης: Οι μαθητές μαθαίνουν για τις έννοιες της αειφορίας και πώς μπορούν να συμβάλουν σε έναν πιο βιώσιμο κόσμο.
δ) Ενθάρρυνση της συμμετοχής σε δράσεις για το περιβάλλον: Οι μαθητές συμμετέχουν σε εθελοντικές δράσεις, όπως καθαρισμοί παραλιών, φύτευση δέντρων και άλλες δράσεις που συμβάλλουν στην προστασία του περιβάλλοντος.
Οι παραπάνω βασικοί άξονες οδηγούν στη:
• Δημιουργία μιας βιώσιμης κοινωνίας
• Μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος, μακροπρόθεσμοι στόχοι
• Προστασία της βιοποικιλότητας
• Αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής
• Ανάπτυξη περιβαλλοντικής συνείδησης
• Αλλαγή συμπεριφορών
• Ενθάρρυνση της συμμετοχής σε δράσεις για επίτευξη βραχυπρόθεσμων περιβαλλοντικών στόχων.
Ο ρόλος των εκπαιδευτικών είναι καθοριστικός στην επιτυχία της Πράσινης Εκπαίδευσης καθώς μπορούν: να αποτελέσουν πρότυπο με το παράδειγμά τους για τη σημασία της περιβαλλοντικής ευθύνης, να ενθαρρύνουν την κριτική σκέψη, να δημιουργήσουν ένα θετικό μαθησιακό περιβάλλον, να συνεργαστούν με την κοινότητα για την υλοποίηση δράσεων για το περιβάλλον.
Ο ρόλος των γονέων, επίσης, είναι σημαντικός στην υποστήριξη της Πράσινης Εκπαίδευσης των παιδιών τους, υιοθετώντας βιώσιμες συνήθειες στο σπίτι και να τις μοιραστούν με τα παιδιά τους, να ενθαρρύνουν τα παιδιά να εξερευνούν τη φύση και να θέτουν ερωτήματα, να συμμετέχουν σε δράσεις για το περιβάλλον, όπως καθαρισμοί παραλιών, φύτευση δέντρων, να συνεργαστούν με το σχολείο για την υλοποίηση δράσεων Πράσινης Εκπαίδευσης.
Η Πράσινη Εκπαίδευση με την άμεση πρόσβαση στη φύση δραστηριοτήτων (κηπουρική, πεζοπορία και παρατήρηση πουλιών), την αισθητηριακή εμπειρία, την πρακτική μάθηση, την κοινωνική αλληλεπίδραση, το αίσθημα επιτυχίας σε δραστηριότητες σημαντικές για την αειφορία, και τις προσαρμοσμένες δραστηριότητες σύμφωνα με στις ανάγκες και τις δυνατότητες κάθε ατόμου, ώστε να συμμετέχουν όλοι ανεξαρτήτως των περιορισμών τους προσφέρει οφέλη όπως:
• Βελτίωση της ψυχικής υγείας: Mείωση του άγχους, της κατάθλιψης, της επιθετικότητας.
• Αύξηση της συγκέντρωσης και της προσοχής.
• Βελτίωση των κινητικών δεξιοτήτων.
• Ανάπτυξη της δημιουργικότητας και της φαντασίας.
• Ενίσχυση της περιβαλλοντικής συνείδησης.
• Αύξηση της αυτοεκτίμησης και της αυτονομίας.
Η Πράσινη Εκπαίδευση, ως ένα πεδίο που στοχεύει στην ευαισθητοποίηση και την ενεργή συμμετοχή όλων των πολιτών, οφείλει να είναι προσβάσιμη σε όλους, ανεξαρτήτως των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών τους. Οι ευάλωτες εκπαιδευτικές ομάδες, όπως τα Άτομα με Αναπηρία (ΑμεΑ) και οι μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες, απαιτούν ιδιαίτερη προσοχή και προσαρμογή των εκπαιδευτικών δράσεων. Η πράσινη εκπαίδευση, που ενσωματώνει περιβαλλοντικές αρχές και πρακτικές στην εκπαιδευτική διαδικασία, μπορεί να προσφέρει σημαντικά οφέλη σε άτομα με αναπηρία και μαθησιακές δυσκολίες. Αυτή η προσέγγιση όχι μόνο προωθεί την περιβαλλοντική συνείδηση αλλά συμβάλλει και στην προσωπική ανάπτυξη και βελτίωση της ποιότητας ζωής, στην ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων και την κοινωνική ένταξη, την αύξηση της αυτοπεποίθησης και τη βελτίωση των μαθησιακών δεξιοτήτων αυτών των ατόμων.
Το εργαστήριο Net Media Lab του ΙΤΠ E.K.E.Φ.E Δημόκριτος συμμετέχει και αναπτύσσει προγράμματα πράσινης εκπαίδευσης όπως το: GreenSIGNS
Το έργο GreenSIGNS θα δημιουργήσει και θα εισαγάγει ένα Πρόγραμμα ΠΡΑΣΙΝΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ για κωφούς και βαρήκοους ανθρώπους στην εργασία για νέους. Το έργο GreenSIGNS πρωτοπορεί στον σχεδιασμό της Πράσινης Νοηματικής Γλώσσας στην Ελληνική, Ιταλική, Κυπριακή, Ισπανική και Ρουμανική Νοηματική Γλώσσα.
Το έργο GreenSIGNS αναγνωρίζει την ανάγκη αναβάθμισης της ποιότητας, της καινοτομίας και της επικύρωσης των πρακτικών εργασίας για νέους που σχετίζονται με την πράσινη μετάβαση και τον ψηφιακό μετασχηματισμό, διασφαλίζοντας παράλληλα περιεκτικές και προσβάσιμες ευκαιρίες μάθησης για όλους τους νέους, ανεξάρτητα από τις ικανότητές τους. Αντιμετωπίζει τις αναδυόμενες ανάγκες κωφών ή βαρήκοων νέων (DHH) να αποκτήσουν πράσινες δεξιότητες απασχολησιμότητας και να κατανοήσουν ζητήματα που σχετίζονται με την πράσινη μετάβαση, προωθώντας την ένταξη και την ποικιλομορφία στην εργασία των νέων.
Στο παρελθόν το εργαστήριο έχει αναπτύξει δραστηριότητες μέσω άλλων προγραμμάτων που ολοκληρώθηκαν μέσα στην τελευταία τριετία, με μεγάλη επιτυχία, στην υλοποίηση των εκπαιδευτικών τους στόχων.
Ο ευρύτερος στόχος αυτών των έργων ήταν η ευαισθητοποίηση του κοινού για τις καθημερινές δραστηριότητες που επηρεάζουν αρνητικά το περιβάλλον, αλλά και η δημιουργία καταρτισμένων επιστημόνων που θα συμβάλουν στην ανάπτυξη μιας φιλικής προς το περιβάλλον και βιώσιμης γεωργίας και θα απορροφηθούν άμεσα από την αγορά εργασίας. Ο πρωτογενής τομέας, η φυτική και ζωική παραγωγή, εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τις κλιματικές συνθήκες και αναμένεται να φέρουν το μεγαλύτερο βάρος αυτής της αλλαγής. Ως εκ τούτου, απαιτούνται προσαρμογές στον τρόπο με τον οποίο ασκούμε τη γεωργία, προσαρμογές που θα επιτρέψουν τη συνέχιση της παραγωγής ποιοτικών τροφίμων ζωικής και φυτικής προέλευσης και που θα εξασφαλίσουν την επιβίωση του ανθρώπινου γένους.
