Γράφει οΧΡΗΣΤΟΣ ΣΤΡΥΦΤΟΣ
ΙστορικόςΟ Δεκέμβρης του 1944 ήταν εκείνη η χρονική περίοδος όπου γράφτηκαν ίσως οι πιο μελανές σελίδες της ιστορίας των Αθηνών. Σχεδόν αμέσως μετά την απελευθέρωση της Αθήνας ξεκίνησε το δεύτερο ημίχρονο του εμφυλίου μεταξύ των Ελλήνων διαδεχόμενο τον πρώτο κατοχικό εμφύλιο του 1943. Δίχως καμία αμφιβολία ο ΕΛΑΣ ήταν η μεγαλύτερη σε δυναμικό ελληνική στρατιωτική αντιστασιακή οργάνωση με πολλές σημαντικές νίκες έναντι των Ναζί κατακτητών, ώστε η φήμη, το κύρος και ο εθνικός αγωνιστικός χαρακτήρας του κατά την Εθνική Αντίσταση να τον οδηγήσουν εύλογα στην εξουσία μετά την απελευθέρωση. Όμως ο κομουνιστικός προσανατολισμός του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ ήταν αντίθετος με τις φιλελεύθερες και αστικές πολιτικές αξιώσεις των Βρετανών οι οποίοι μετά την Γιάλτα είχαν κατοχυρώσει την επιρροή τους στην Ελλάδα και πίεζαν ολοένα για την διάλυση αυτών των κομμουνιστικών ομάδων φοβούμενοι την επικράτηση των Σοβιετικών σε ολόκληρη την Βαλκανική.Έτσι τον Δεκέμβρη του 1944 ξεσπά η μάχη της Αθήνας με τους ΕΑΜ-ΕΛΑΣ -ΚΚΕ από την μια πλευρά και τον Εθνικό Στρατό, τις βρετανικές ταξιαρχίες και τις εθνικιστικές παραστρατιωτικές ομάδες από την άλλη. Μέσα σε αυτό το κλίμα ενδιαφέρον θα έχει να δούμε λοιπόν στα τότε απομακρυσμένα βόρεια προάστια της Αττικής τι αντίκτυπο είχαν τα Δεκεμβριανά και συγκεκριμένα τι συνέβαινε στην Κηφισιά και στην Νέα Ερυθραία ακριβώς 80 χρόνια πριν.Εκείνο το διάστημα το δυναμικό της βρετανικής πολεμικής αεροπορίας RAF είχε εγκατασταθεί στην Κηφισιά χρησιμοποιώντας ως έδρες τους τα διάσημα ξενοδοχεία στο Κεφαλάρι «Απέργη», «Cecil» και «Πεντελικόν». Οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ αποφασίζουν να επιτεθούν στις 17 Δεκεμβρίου 1944 στα ξενοδοχεία. Πρώτος στόχος το αρχηγείο της RAF ξενοδοχείο «Cecil» όπου υπήρχαν 150 Βρετανοί οπλίτες και δυο αντιαεροπορικά πολυβόλα. Μετά από δυο μέρες σφοδρών επιθέσεων οι αμυνόμενοι Βρετανοί ξεμένουν από πυρομαχικά καθώς ο ΕΛΑΣ είχε κλείσει με οδοφράγματα όλους τους δρόμους από την Κηφισίας στα σύνορα με το Μαρούσι και από το ΚΑΤ μέχρι τη Φιλοθέη. Ο ΕΛΑΣ εφοδιάζονταν από το στρατηγείο του βουνού της Πεντέλης μέσω των Μελισσίων. Έτσι οι Ελασίτες καταλαμβάνουν το ξενοδοχείο στις 6 το πρωί την 19η Δεκεμβρίου ενώ μια ώρα νωρίτερα είχαν καταλάβει και το «Πεντελικόν». Οι Ελασίτες μετρούσαν 80 νεκρούς και 300 τραυματίες, οι Βρετανοί 25 νεκρούς και 500 αιχμαλώτους ενώ σκοτώθηκαν 8 άμαχοι Κηφισιώτες. Άντρες του ΕΛΑΣ συλλαμβάνουν πολλούς Κηφισιώτες οι οποίοι εκτελούνται στις 22- 27 Δεκεμβρίου 1944. Την ίδια τύχη είχαν ο τότε δήμαρχος Κηφισιάς και ο γιατρός του Δήμου. Οι μεταπολεμικές μαρτυρίες των επιζώντων της «Μάχης του Κεφαλαρίου» συγκλονίζουν, καθώς συνειδητοποιούμε την επίδραση του εμφυλίου στην κηφισιώτικη κοινωνία. Κηφισιώτες μέλη του ΕΔΕΣ στην προσπάθεια τους να διασωθούν μετά την ήττα των Βρετανών συμμάχων τους, πέφτουν θύματα από τους επίσης Κηφισιώτες αντιπάλους τους μέλη του ΕΛΑΣ. Εκατό περίπου κάτοικοι της Κηφισιάς σκοτώθηκαν καθ΄ όλη την διάρκεια των Δεκεμβριανών.Κοντά στη Κηφισιά στην γειτονική Νέα Ερυθραία των Μικρασιατών κατά τη Διάρκεια των Δεκεμβριανών οι βόμβες, τα όπλα και οι σφαίρες είχαν τρομοκρατήσει τις φιλήσυχες συνοικίες των Ερυθραιωτών. Σύμφωνα με μαρτυρίες ντόπιων οι άντρες του ΕΛΑΣ είχαν εντολή να συγκεντρώσουν έναν σεβαστό αριθμό στρατιωτών για την επίθεση στο Κεφαλάρι. Κατά την προσπάθεια τους αυτή επέλεξαν αρκετούς νεαρούς Ερυθραιώτες. Δυστυχώς πολλά φτωχά παιδιά των ταλαιπωρημένων Μικρασιατών της Νέας Ερυθραίας βρήκαν μοιραίο θάνατο στην «Μάχη του Κεφαλαρίου». Ενώ άλλες μαρτυρίες Ερυθραιωτών καταγγέλλουν την στάση των Άγγλων κατά τα Δεκεμβριανά για ανελέητο βομβαρδισμό σε συνωστισμούς στην Ν.Ερυθραία με πολλά θύματα και αγνοούμενους. Χαρακτηριστική είναι η περιγραφή της σύλληψης και εκτέλεσης του Ερυθραιώτη δικηγόρου Ιωακειμίδη από τους Άγγλους ο οποίος πιθανόν ήταν ενταγμένος στον ΕΛΑΣ αλλά και αυτή με τους ομήρους Ερυθραιώτες που οδηγήθηκαν εκτός Αττικής από Ελασίτες με σκοπό την διαπραγμάτευση των τελευταίων με τους Άγγλους.
ΙστορικόςΟ Δεκέμβρης του 1944 ήταν εκείνη η χρονική περίοδος όπου γράφτηκαν ίσως οι πιο μελανές σελίδες της ιστορίας των Αθηνών. Σχεδόν αμέσως μετά την απελευθέρωση της Αθήνας ξεκίνησε το δεύτερο ημίχρονο του εμφυλίου μεταξύ των Ελλήνων διαδεχόμενο τον πρώτο κατοχικό εμφύλιο του 1943. Δίχως καμία αμφιβολία ο ΕΛΑΣ ήταν η μεγαλύτερη σε δυναμικό ελληνική στρατιωτική αντιστασιακή οργάνωση με πολλές σημαντικές νίκες έναντι των Ναζί κατακτητών, ώστε η φήμη, το κύρος και ο εθνικός αγωνιστικός χαρακτήρας του κατά την Εθνική Αντίσταση να τον οδηγήσουν εύλογα στην εξουσία μετά την απελευθέρωση. Όμως ο κομουνιστικός προσανατολισμός του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ ήταν αντίθετος με τις φιλελεύθερες και αστικές πολιτικές αξιώσεις των Βρετανών οι οποίοι μετά την Γιάλτα είχαν κατοχυρώσει την επιρροή τους στην Ελλάδα και πίεζαν ολοένα για την διάλυση αυτών των κομμουνιστικών ομάδων φοβούμενοι την επικράτηση των Σοβιετικών σε ολόκληρη την Βαλκανική.Έτσι τον Δεκέμβρη του 1944 ξεσπά η μάχη της Αθήνας με τους ΕΑΜ-ΕΛΑΣ -ΚΚΕ από την μια πλευρά και τον Εθνικό Στρατό, τις βρετανικές ταξιαρχίες και τις εθνικιστικές παραστρατιωτικές ομάδες από την άλλη. Μέσα σε αυτό το κλίμα ενδιαφέρον θα έχει να δούμε λοιπόν στα τότε απομακρυσμένα βόρεια προάστια της Αττικής τι αντίκτυπο είχαν τα Δεκεμβριανά και συγκεκριμένα τι συνέβαινε στην Κηφισιά και στην Νέα Ερυθραία ακριβώς 80 χρόνια πριν.Εκείνο το διάστημα το δυναμικό της βρετανικής πολεμικής αεροπορίας RAF είχε εγκατασταθεί στην Κηφισιά χρησιμοποιώντας ως έδρες τους τα διάσημα ξενοδοχεία στο Κεφαλάρι «Απέργη», «Cecil» και «Πεντελικόν». Οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ αποφασίζουν να επιτεθούν στις 17 Δεκεμβρίου 1944 στα ξενοδοχεία. Πρώτος στόχος το αρχηγείο της RAF ξενοδοχείο «Cecil» όπου υπήρχαν 150 Βρετανοί οπλίτες και δυο αντιαεροπορικά πολυβόλα. Μετά από δυο μέρες σφοδρών επιθέσεων οι αμυνόμενοι Βρετανοί ξεμένουν από πυρομαχικά καθώς ο ΕΛΑΣ είχε κλείσει με οδοφράγματα όλους τους δρόμους από την Κηφισίας στα σύνορα με το Μαρούσι και από το ΚΑΤ μέχρι τη Φιλοθέη. Ο ΕΛΑΣ εφοδιάζονταν από το στρατηγείο του βουνού της Πεντέλης μέσω των Μελισσίων. Έτσι οι Ελασίτες καταλαμβάνουν το ξενοδοχείο στις 6 το πρωί την 19η Δεκεμβρίου ενώ μια ώρα νωρίτερα είχαν καταλάβει και το «Πεντελικόν». Οι Ελασίτες μετρούσαν 80 νεκρούς και 300 τραυματίες, οι Βρετανοί 25 νεκρούς και 500 αιχμαλώτους ενώ σκοτώθηκαν 8 άμαχοι Κηφισιώτες. Άντρες του ΕΛΑΣ συλλαμβάνουν πολλούς Κηφισιώτες οι οποίοι εκτελούνται στις 22- 27 Δεκεμβρίου 1944. Την ίδια τύχη είχαν ο τότε δήμαρχος Κηφισιάς και ο γιατρός του Δήμου. Οι μεταπολεμικές μαρτυρίες των επιζώντων της «Μάχης του Κεφαλαρίου» συγκλονίζουν, καθώς συνειδητοποιούμε την επίδραση του εμφυλίου στην κηφισιώτικη κοινωνία. Κηφισιώτες μέλη του ΕΔΕΣ στην προσπάθεια τους να διασωθούν μετά την ήττα των Βρετανών συμμάχων τους, πέφτουν θύματα από τους επίσης Κηφισιώτες αντιπάλους τους μέλη του ΕΛΑΣ. Εκατό περίπου κάτοικοι της Κηφισιάς σκοτώθηκαν καθ΄ όλη την διάρκεια των Δεκεμβριανών.Κοντά στη Κηφισιά στην γειτονική Νέα Ερυθραία των Μικρασιατών κατά τη Διάρκεια των Δεκεμβριανών οι βόμβες, τα όπλα και οι σφαίρες είχαν τρομοκρατήσει τις φιλήσυχες συνοικίες των Ερυθραιωτών. Σύμφωνα με μαρτυρίες ντόπιων οι άντρες του ΕΛΑΣ είχαν εντολή να συγκεντρώσουν έναν σεβαστό αριθμό στρατιωτών για την επίθεση στο Κεφαλάρι. Κατά την προσπάθεια τους αυτή επέλεξαν αρκετούς νεαρούς Ερυθραιώτες. Δυστυχώς πολλά φτωχά παιδιά των ταλαιπωρημένων Μικρασιατών της Νέας Ερυθραίας βρήκαν μοιραίο θάνατο στην «Μάχη του Κεφαλαρίου». Ενώ άλλες μαρτυρίες Ερυθραιωτών καταγγέλλουν την στάση των Άγγλων κατά τα Δεκεμβριανά για ανελέητο βομβαρδισμό σε συνωστισμούς στην Ν.Ερυθραία με πολλά θύματα και αγνοούμενους. Χαρακτηριστική είναι η περιγραφή της σύλληψης και εκτέλεσης του Ερυθραιώτη δικηγόρου Ιωακειμίδη από τους Άγγλους ο οποίος πιθανόν ήταν ενταγμένος στον ΕΛΑΣ αλλά και αυτή με τους ομήρους Ερυθραιώτες που οδηγήθηκαν εκτός Αττικής από Ελασίτες με σκοπό την διαπραγμάτευση των τελευταίων με τους Άγγλους.
Το τέλος των Δεκεμβριανών βρίσκει τους κατοίκους της Νέας Ερυθραίας εξαθλιωμένους κυρίως από έλλειψη τροφής, ενώ η Κηφισιά πέρα από αμέτρητες φθορές των υποδομών της μετρά και 352 ορφανά που πρέπει να περιθάλψει και να αντιμετωπίσει την έλλειψη πόσιμου νερού.
Πηγές:
• Αρχείο Δήμου Κηφισιάς
• Αρχείο Δημοτικής Κοινότητας Νέας
Ερυθραίας
