Παραμονή Χριστουγέννων και στον ηλεκτρονικό Τύπο διαβάζουμε: «Μαρούσι: 15χρονοι δέχτηκαν μαχαιριές όταν ζήτησαν από παρέα 50 λεπτά. Οι δράστες τούς κυνήγη σαν και μαχαίρωσαν τους δύο από αυτούς, ενώ, τον τρίτο τον χτύπησαν με γροθιές. Μεταφέρθηκαν στο νοσοκομείο με τραύματα από αιχμηρό αντικείμενο».
Συνειρμικά σκέφτεται κανείς: «Αν συναναστρέφεσαι με καλούς ανθρώπους, θα κάνεις καλό. Αν συναναστρέφεσαι με βρωμιά, θα πέσεις μέσα». Μια φράση που αντικατοπτρίζει τις αντιλήψεις μιας άλλης εποχής, όταν οι παραβατικές συμπεριφορές συνδέονταν κυρίως, με τα παιδιά που είχαν μεγαλώσει σε περιβάλλοντα παραμέλησης ή κακοποίησης. Σήμερα, ωστόσο, η νεανική παραβατικότητα έχει εξελιχθεί σε ένα ανησυχητικό κοινωνικό φαινόμενο, με τους εφήβους να εμπλέκονται σε δραστηριότητες που πριν συναντούσαμε μόνο σε μεγαλύτερες ηλικίες, όπως η χρήση ναρκωτικών, η συμμετοχή σε συμμορίες και η ένοπλη βία.
Πολλοί νέοι, όχι μόνο καταναλώνουν ναρκωτικά και γνωρίζουν σε βάθος τους διάφορους τύπους τους, αλλά ξέρουν πού γίνονται τα «νταραβέρια», έχουν ομάδες κρούσης για όποιον τους πειράξει και φέρουν μαχαίρια ως αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητάς τους. Αυτές οι αποκλίνουσες συμπεριφορές, όμως, δεν περιορίζονται στην προσωπική τους ζωή. Σήμερα, οι έφηβοι τις κοινοποιούν με καμάρι στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, προσπαθώντας να αποσπάσουν την αποδοχή και την εκτίμηση των συνομηλίκων τους και να αποδείξουν την ισχύ τους. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν μετατραπεί σε έναν νέο κόσμο, όπου η εικόνα και η δημόσια αποδοχή αποκτούν πρωταγωνιστικό ρόλο.
Η επιθυμία για αποδοχή, η μίμηση και η αναζήτηση ταυτότητας φαίνεται να είναι τα βασικά κίνητρα για τις επιθετικές συμπεριφορές των νέων. Επιπλέον, το αίσθημα απογοήτευσης και αβεβαιότητας για το παρόν και το μέλλον, που βιώνουν ορισμένοι έφηβοι, σε συνδυασμό με τον κοινωνικό αποκλεισμό, εντείνει το πρόβλημα. Στην προσπάθειά τους να βρουν ταυτότητα και κοινότητα, πολλοί νέοι καταφεύγουν σε συμμορίες ή αποκλίνουσες ομάδες, οι οποίες, αντί για αλληλεγγύη, προσφέρουν μόνο βία και φόβο.
Η στροφή προς τη βία και η συμμετοχή σε παράνομες δραστηριότητες αποκαλύπτει τις κοινωνικές πιέσεις και τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ανήλικοι σήμερα. Η ανάγκη για σεβασμό, αποδοχή και δύναμη συχνά οδηγεί στην εξύμνηση της παραβατικότητας και της επιθετικότητας.
Η αντιμετώπιση αυτής της τάσης απαιτεί συλλογική προσπάθεια, από το σχολείο και τις οικογένειες μέχρι την ευρύτερη κοινωνία. Ο εκσυγχρονισμός της εκπαίδευσης, η καλλιέργεια θετικών αξιών και η δημιουργία ασφαλών κοινωνικών δικτύων, είναι τα πρώτα βήματα για μια κοινωνία, όπου οι νέοι δεν θα χρειάζεται να επιλέξουν τον δρόμο της βίας για να βρουν την ταυτότητά τους.
Η καταπολέμηση της βίας και της παραβατικότητας στους νέους προϋποθέτει πολιτικές που θα προάγουν την κοινωνική ισότητα, καθώς και την ενίσχυση των υποστηρικτικών δομών για τα παιδιά και τους νέους. Χρειάζεται ένας χώρος, που κοινωνικά, να εμπεριέξει τους εφήβους και όχι να τους κουνήσει το δάχτυλο απειλητικά ή διδακτικά. Μεγάλωσαν μέσα σε αλλεπάλληλες κρίσεις, οικονομική, κλιματική, προσφυγική, ενεργειακή, γεωπολιτική, και το μόνο δίκαιο που βλέπουν να ισχύει γύρω είναι το δίκαιο του ισχυρού. Με το μαχαίρι έχουν την ψευδαίσθηση της δύναμης και του ελέγχου, της κυριαρχίας σε μια ζούγκλα γεμάτη κινδύνους, αβεβαιότητα και απειλές.
Χαράλαμπος Παπαγιαννόπουλος
Κοινωνικός Λειτουργός, MSc
Πρόγραμμα «It’s Up to Youth» – Ψυχοκοινωνικές Παρεμβάσεις σε Εφήβους της Ε.Π.Α.Ψ.Υ.
