Τρίτη, 18 Μαρτίου, 2025

Το νερό, στον κινηματογράφο

Γράφει ο Άγγελος Πολύδωρος

Κάθε χρόνο στις 22 Μαρτίου γιορτάζεται η Παγκόσμια Ημέρα Νερού (World Water Day) όπως αυτή καθιερώθηκε από τον ΟΗΕ στη Συνδιάσκεψη Σχετικά με το Περιβάλλον για την Ανάπτυξη το 1992, στο Ρίο ντε Τζανέιρο της Βραζιλίας. Στόχος του εορτασμού αυτού είναι η ενημέρωση για την τεράστια σημασία του νερού στην ανάπτυξη και ευημερία της σύγχρονης, καθώς και της μελλοντικής κοινωνίας, αλλά και η ευαισθητοποίηση και δράση για την προστασία του πόσιμου νερού, του πολυτιμότερου αγαθού της φύσης, που όμως δεν είναι δεδομένο για όλους, καθώς εκατομμύρια συνανθρώπων μας εξακολουθούν να μην έχουν πρόσβαση σε καθαρό και πόσιμο νερό, ενώ παγκοσμίως οι συγκρούσεις για το νερό αποτελούν μια πραγματικότητα.

Με αφορμή αυτό το τελευταίο, θυμήθηκα ότι και ο κινηματογράφος με τον τρόπο του -εκτός από τα εξειδικευμένα ντοκιμαντέρ- έχει συμβάλλει κι αυτός στην ευαισθητοποίηση γύρω από το πόσιμο νερό και το μέλλον του, ενώ η πρώτη ταινία που μου ήρθε στο νου, για να γράψω αυτό το σημείωμα, ήταν η «Ακόμα και η βροχή» (Even the rain / También la lluvia, 2010). Μια ισπανο-μεξικανο-γαλλική συμπαραγωγή σε σκηνοθεσία της Ισιάρ Μπολέιν, με πρωταγωνιστή τον Γκαμπριέλ Γκαρσία Μπερνάρ, κατά την οποία, ένας σκηνοθέτης με το συνεργείο του πηγαίνουν στην Βολιβία για να γυρίσουν μια ταινία για τον Χριστόφορο Κολόμβο, τον εξερευνητή, που δεν ήθελε απλά να εκχριστιανίσει τους Ινδιάνους, αλλά να τους εκμεταλλευτεί εξαιτίας των κοιτασμάτων χρυσού που υπήρχαν εκεί.

Όμως, στην Κοχαμπάμπα όπου πραγματοποιούνται τα γυρίσματα, τα αποθέματα νερού πωλούνται σε μια πολυεθνική και οι ιθαγενείς -500 χρόνια μετά  από την έλευση του Κολόμβου- καλούνται να πληρώνουν το νερό και τους απαγορεύεται να μαζεύουν «ακόμα και τη βροχή».

Είναι φανερό ότι η ταινία (που βασίζεται σε γεγονότα του 2000) αντιπαραβάλλει τη βεβήλωση των φυσικών πόρων κατά την κολομβιανή αποικιοκρατική περίοδο, με τις σύγχρονες νεοφιλελεύθερες πολιτικές που στερούν από τον λαό βασικά αγαθά, τονίζοντας την κοινωνική ανισότητα και την εκμετάλλευση των φτωχότερων πληθυσμών από τις μεγάλες εταιρείες, για τις οποίες και το πιο βασικό αγαθό -το νερό- γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης.

Λίγα χρόνια νωρίτερα, η ταινία «Έριν Μπρόκοβιτς» (Erin Brockovich, 2000) σε σκηνοθεσία Στίβεν Σόντερμπεργκ, αναδείκνυε την αληθινή ιστορία για τη ρύπανση του νερού σε μια μικρή κοινότητα και τη νομική μάχη που ακολούθησε. Η Έριν Μπρόκοβιτς (που την υποδύεται η Τζούλια Ρόμπερτς) είναι μια άνεργη, διαζευγμένη μητέρα τριών παιδιών, η οποία όταν χάνει τη δίκη εναντίον ενός γιατρού που την τράκαρε, ζητά από το δικηγόρο της αν μπορεί να της βρει δουλειά. Εκείνος την προσλαμβάνει στο δικηγορικό του γραφείο και η Μπρόγκοβιτς τυχαία ανακαλύπτει μια συγκάλυψη βιομηχανικής δηλητηρίασης στο νερό της πόλης Χίνκλεϊ, που απειλεί την υγεία των κατοίκων. Βρίσκει ότι η PG&E είναι υπεύθυνη για τα μακροχρόνια προβλήματα υγείας που παρουσιάζουν οι κάτοικοι του Χίνκλεϊ και αποφασίζει να φέρει την υπόθεση στα δικαστήρια, μπήγοντας -όπως λένε- το μαχαίρι μέχρι το κόκκαλο.

Η ταινία, εκτός από το γεγονός του ρόλου ορισμένων πολυεθνικών στη μόλυνση του νερού και την καταστροφή του περιβάλλοντος, αναδεικνύει και τη σημασία του ακτιβισμού και των αγώνων των ενεργών πολιτών για την υπεράσπισή του.

Μια άλλη ταινία που στηρίζεται σε πραγματικά γεγονότα είναι και η αμερικανική παραγωγή «Σκοτεινά νερά» (Dark waters, 2019) σε σκηνοθεσία Τοντ Χέινς, στη οποία ο Μαρκ Ράφαλο (φωτογραφία) υποδύεται έναν μεγαλοδικηγόρο με ειδίκευση σε  θέματα περιβάλλοντος, ο οποίος εκπροσωπεί μεγάλες φαρμακευτικές εταιρίες και τον οποίο επισκέπτονται δυο αγρότες που  ισχυρίζονται ότι ένα παράρτημα της εταιρίας DuPont αποβάλλει τοξικά απόβλητα σε ένα τοπικό ποτάμι με αποτέλεσμα  την καταστροφή των γεωργικών εκτάσεων και τον θάνατο εκατοντάδων ζώων. Με σκοπό να τους βοηθήσει και να ανακαλύψει την αλήθεια, συντάσσει μια επιστολή διαμαρτυρίας που σηματοδοτεί την έναρξη μιας 15ετούς διαμάχης με την εταιρεία, που θα θέσει σε δοκιμασία όχι μόνο την καριέρα του, αλλά και την υγεία του και  τις οικογενειακές του σχέσεις.

Σ’ αυτή την ταινία, γίνεται φανερό, το πώς μεγάλες πολυεθνικές μη σεβόμενες αυτό το κοινό αγαθό, το νερό, το μολύνουν αφήνοντας πίσω τους φτώχεια και οικολογικές καταστροφές.

Θα κλείσω δε με την πιο παλιά ταινία -σε σχέση με τις προηγούμενες- που αν και είναι χαρακτηρισμένη ως neo-noir ψυχολογικό θρίλερ, το φόντο στο οποίο διαδραματίζεται, είναι αποκλειστικά το νερό και η εκμετάλλευσή του. Πρόκειται για την ταινία «Chinatown» (1974), την τελευταία σκηνοθετική δουλειά του Ρομάν Πολάνσκι στις ΗΠΑ. Σ’ αυτήν, η εκμετάλλευση του νερού, είναι κεντρικό θέμα της πλοκής και συνδέεται με ένα σκάνδαλο εμπνευσμένο από ιστορικά γεγονότα. Διαδραματίζεται στο Λος Άντζελες της δεκαετίας του 1930, όπου ισχυροί παράγοντες της πόλης εκμεταλλεύονται την έλλειψη νερού για να αποκομίσουν κέρδη. Ο κεντρικός ήρωας, ο ιδιωτικός ντετέκτιβ Τζέικ Γκίτις (Τζακ Νίκολσον), ερευνά μια υπόθεση φαινομενικής απιστίας που τον οδηγεί σε μια συνωμοσία τεράστιων διαστάσεων: ένας μεγιστάνας και πρώην συνεταίρος του επικεφαλής του Συμβουλίου Ύδρευσης, εμπλέκεται σε ένα τεράστιο κόλπο: μια ομάδα ισχυρών επιχειρηματιών αποκτά τεράστιες εκτάσεις στην Κοιλάδα Σαν Φερνάντο, γνωρίζοντας εκ των προτέρων ότι θα αποκτήσουν πρόσβαση σε νερό. Σαμποτάρουν την ύδρευση της πόλης, ώστε η γη να χάσει την αξία της και να αγοραστεί φτηνά και το νερό που προορίζεται για τη δημόσια ύδρευση εκτρέπεται μυστικά στις εκτάσεις των επενδυτών, αυξάνοντας την αξία τους μόλις εγκριθεί η κατασκευή αρδευτικών έργων. Το κόλπο αποκαλύφθηκε και έμεινε γνωστό ως «California Water Wars» από τις διαμάχες των αρχών του 20ού αιώνα, όταν ο Γουίλιαμ Μάλχολαντ και άλλοι αξιωματούχοι οργάνωσαν τη μεταφορά νερού από την Κοιλάδα Όουενς προς το Λος Άντζελες, οδηγώντας στη χρεοκοπία μικρούς αγρότες και κτηνοτρόφους.

Ο επίλογός μου, μοιάζει με τον πρόλογο και δυστυχώς δεν έχει happy end. Όπως εκτιμούν οι ειδικοί επιστήμονες, με την εξέλιξη της κλιματικής αλλαγής, οι επόμενοι πόλεμοι στην ανθρωπότητα θα γίνονται για το νερό.

Ο κινηματογράφος ανέδειξε με το δικό του τρόπο το θέμα και συνεχίζει ακόμα. Με ταινίες μυθοπλασίας, τεκμηρίωσης (ντοκιμαντέρ), ακόμα και επιστημονικής φαντασίας (μη ξεχνάμε τα κλασικά: Mad Max και Dune και το άνυδρο φόντο τους). Αρκεί το κοινό, να λαβαίνει το μήνυμα…

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

spot_img
spot_img

ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣ