(σκέψεις πάνω σε ένα σήριαλ και μια ταινία)
Γράφει ο Άγγελος Πολύδωρος
Η Σοφία Κόπολα το είχε επισημάνει πρώτη το 2000 με την ταινία, «Αυτόχειρες παρθένοι», της οποίας η υπόθεση διαδραματίζεται τη δεκαετία του ’70. Μια πουριτανική εποχή εσωστρέφειας, κατά την οποία μέσα στη παιδαγώγηση «για τη διάπλαση χαρακτήρα», ήταν τα χαστούκια στα αγόρια και ο εγκλεισμός στο σπίτι για τα κορίτσια. Τι είχε επισημάνει;
Θα αναφερθώ εν συντομία στην ταινία, σύμφωνα με την οποία, μια ομάδα νεαρών φίλων θέλουν να «κατακτήσουν» πέντε αδερφές που ζουν με περιορισμούς από τους αυστηρούς, θρησκευόμενους γονείς τους σε προάστιο. Αυτοί, ελεύθεροι και «έτοιμοι για όλα» αποτελούν πειρασμό για αυτές. Εκείνες περιορισμένες. Πολύ περισσότερο από τις κόρες του Ορέστη Μακρή στη «Θεία απ’ το Σικάγο». Όλα, παιδιά στην εφηβεία. Τα αγόρια κάνουν ό,τι θέλουν. Τα κορίτσια; Α, όλα κι όλα. Ούτε Aerosmith δεν τους επιτρέπεται να ακούνε στο δωμάτιό τους. Κάποιες σχέσεις προσπαθούν να δημιουργηθούν υπό το αυστηρό βλέμμα των γονέων των κοριτσιών, που δυστυχώς είναι εξωφρενικά αυστηροί. Τόσο, που τα κορίτσια αυτοκτονούν. Πρώτα το ένα και τα υπόλοιπα τέσσερα, ομαδικά. Το 1970, δεν υπήρχαν και τα κοινωνικά δίκτυα για να διευκολύνουν τις «επαφές» των εφήβων. Ήταν άγνωστες οι συντομογραφίες με τα emoji και τις λέξεις που αποτελούνται μόνον από σύμφωνα.
Φέτος, 25 χρόνια μετά την ταινία της Κόπολα και 55 χρόνια από την εποχή κατά την οποία διαδραματίζεται η υπόθεσή της, κάνει την ίδια επισήμανση, η σειρά «Εφηβεία» των Στίβεν Γκράχαμ και Τζακ Θορν. Σε μια εποχή απελευθέρωσης και ισχύοντος του κανόνα «Μην περιορίζετε και μη χτυπάτε τα παιδιά γιατί τούς δημιουργείτε ψυχικά τραύματα» (σωστό), τα αγόρια συνεχίζουν να είναι ελεύθερα και κάνουν ό,τι θέλουν («τοξική αρρενωπότητα» το λένε τώρα) πλην όμως έχουν απελευθερωθεί και οι κοπέλες, οι οποίες (όταν δεν «πλακώνονται μεταξύ τους» όπως βλέπουμε στα τηλεοπτικά δελτία) βαθμολογούν με emoji και καρδούλες τα αγόρια στα social media, για την εμφάνισή τους και τις όποιες επιδόσεις τους.
Μερικά αγόρια δεν παίρνουν στα σοβαρά τη βαθμολογία. Κάποια άλλα αντεπιτίθενται ανεβάζοντας reels στα social media, με ιδιωτικές στιγμές των κοριτσιών και άλλα αγόρια το φέρουν βαρέως. Όπως ο 13χρονος Τζέιμι της σειράς «Εφηβεία» (Adolescence). Επτά μαχαιριές χρειάστηκαν για να αντιμετωπίσει την κακή κριτική μιας συμμαθήτριάς του. Λίγα λόγια και επτά μαχαιριές. Ψάχνει ύστερα η οικογένειά του, ο θεραπευτής και οι υπεύθυνοι ντετέκτιβ να βρουν τι και γιατί συνέβη.
Η σειρά «Εφηβεία» (των 4 ωρών), μου έφερε στο νου την κινηματογραφική ταινία της Κόπολα (των 97 λεπτών), επειδή και τα δυο αυτά έργα, επενδύουν στη δημιουργία μιας ατμόσφαιρας που παγιδεύει τους έφηβους χαρακτήρες σε έναν κόσμο, που νιώθουν πως δεν τους καταλαβαίνει. Επίσης, και τα δυο πραγματεύονται κοινές θεματικές: την αποξένωση της εφηβείας, την καταπιεστική κοινωνία, αλλά και τη μυστικοπάθεια γύρω από τη θηλυκότητα και τον ρομαντισμό της χαμένης αθωότητας, καθώς και την οργή από την μη αναγνώριση της αρρενωπότητας.
Και τα δύο έργα, καταγράφουν τον ψυχισμό των εφήβων με έναν τρόπο που ισορροπεί ανάμεσα στη γοητεία και τη θλίψη, προσφέροντας αφορμή για μια βαθιά κοινωνική και ψυχολογική κριτική. Ψυχολογικά, εξετάζουν τη μεταβατική φάση της εφηβείας και τα διλήμματα που τη συνοδεύουν (ανασφάλεια, σύγχυση, υπαρξιακή αναζήτηση, καταπίεση συναισθημάτων και αδυναμία επικοινωνίας) και μπορεί να οδηγήσουν σε τραγικά γεγονότα. Κοινωνικά, ασχολούνται με τη σύγκρουση των νέων με τα κοινωνικά πρότυπα και τους γονεϊκούς περιορισμούς.
Στην ταινία της Κόπολα, η καταπιεστική, συντηρητική ανατροφή των κοριτσιών, τα οδηγεί σε μια σιωπηλή επανάσταση που κορυφώνεται με την αυτοκαταστροφή τους. Στην «Εφηβεία», ο 13χρονος Τζέιμι παλεύει με τη σύγχρονη κοινωνία, αλλά και με τον εαυτό του, προσπαθώντας να ανακαλύψει ποιος πραγματικά είναι και εξωτερικεύεται βίαια. Τόσο προς τη συμμαθήτριά του, όσο και προς την ψυχολόγο της αστυνομίας στη συνέχεια.
Πλησιάζοντας προς τον επίλογο, διαπιστώνω ότι και τα δύο έργα τονίζουν την τοξική αρρενωπότητα μέσα στην κοινωνία, πέραν από τη θέση της νεανικής θηλυκότητας, με τον όποιο ρομαντισμό των 70’ s. Στις «Αυτόχειρες», οι αδερφές Λίσμπον αντιμετωπίζονται ως μυστήριες και ακατανόητες από τα αγόρια που τις παρακολουθούν και μας αφηγούνται την τραγική ιστορία τους. Στην «Εφηβεία», οι αντρικοί χαρακτήρες (ο 13χρονος, ο πατέρας του και ο αστυνομικός επιθεωρητής) έχουν δυσκολίες στο να δεχτούν την απόρριψη και την κοινωνική πίεση που συνοδεύει την ενηλικίωση.
Έχοντας ολοκληρώσει, οφείλω να τονίσω ότι η Σοφία Κόπολα έκανε έναν πραγματικό άθλο, δείχνοντάς μας σε 97 λεπτά της ώρας αυτό που οι Στίβεν Γκράχαμ και Τζακ Θορν μας έδειξαν σε 4 ώρες. Το δικό τους κατόρθωμα ήταν περισσότερο τεχνικό: τα τέσσερα μονοπλάνα επεισόδια.
