Γράφει η
Μαρία – Δήμητρα (Μάντυ) Ρώτα
ΟΙΚΟΝΟΜΟΛΟΓΟΣ LLM,
εντεταλμένη σύμβουλος διεθνών σχέσεων
και ευρωπαϊκών προγραμμάτων
στον δήμο Αμαρουσίου
Η Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος, που τιμάται κάθε χρόνο στις 5 Ιουνίου, αποτελεί αφορμή για προβληματισμό και δράση απέναντι στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Πέρα όμως από τις προφανείς περιβαλλοντικές συνέπειες, η κλιματική αλλαγή αποκαλύπτει και εντείνει τις ήδη υπάρχουσες κοινωνικές ανισότητες.
Η κλιματική αλλαγή δεν πλήττει όλους με τον ίδιο τρόπο. Οι κοινωνικά και οικονομικά ευάλωτες ομάδες είναι εκείνες που επηρεάζονται περισσότερο, ενώ συχνά έχουν και τις λιγότερες δυνατότητες να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα. Η Ελλάδα, ως χώρα της Μεσογείου, βρίσκεται στο επίκεντρο αυτής της πραγματικότητας.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι δασικές πυρκαγιές, οι οποίες τα τελευταία χρόνια έχουν λάβει δραματικές διαστάσεις. Οι κάτοικοι των πληγεισών περιοχών, κυρίως ο αγροτικός πληθυσμός, χωρίς εναλλακτική πηγή εισοδήματος, βρέθηκαν αντιμέτωποι με κοινωνικές, οικονομικές και ψυχολογικές επιπτώσεις. Τι γίνεται όμως με τους κατοίκους στα αστικά κέντρα; Εκεί, η πυκνή δόμηση και οι λίγοι -συγκριτικά με τα κτίρια- πράσινοι χώροι έρχονται να υπενθυμίσουν -κυρίως τα καλοκαίρια- τη σχέση της κλιματικής αλλαγής και των κοινωνικών ανισοτήτων.
Η αλήθεια είναι απλή: η περιβαλλοντική κρίση εντείνει τις κοινωνικές ανισότητες. Όσοι έχουν περισσότερους πόρους, προσαρμόζονται ευκολότερα στις νέες συνθήκες. Όσοι δεν έχουν, εκτίθενται σε μεγαλύτερους κινδύνους, είτε πρόκειται για καύσωνες, πυρκαγιές, είτε για την ακρίβεια στην ενέργεια.
Η ενεργειακή φτώχεια, αποτελεί άλλη μια όψη του προβλήματος. Ενώ η πράσινη μετάβαση είναι απαραίτητη, οι πολιτικές που την προωθούν δεν είναι πάντοτε δίκαιες. Η αύξηση των τιμών στην ενέργεια αποτελεί βάρος για τα νοικοκυριά με περιορισμένο εισόδημα.
Είναι ξεκάθαρο πως η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής σχετίζεται άμεσα με την έννοια της κοινωνικής δικαιοσύνης. Η περιβαλλοντική πολιτική δεν μπορεί να είναι ανεξάρτητη από την κοινωνική πολιτική.
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία (European Green Deal) και πολιτικές όπως το New European Bauhaus, παρέχουν κρίσιμα εργαλεία και πόρους για τη μετάβαση σε πιο ανθεκτικές και κοινωνικά δίκαιες πόλεις (just transition).
Μέσω ευρωπαϊκής χρηματοδότησης, οι Δήμοι μπορούν να επενδύσουν σε έργα ενεργειακής απόδοσης, κυκλικής οικονομίας, βιώσιμων μεταφορών και έξυπνης διαχείρισης φυσικών πόρων. Το ζητούμενο είναι να καταφέρουν να αξιοποιήσουν τα ευρωπαϊκά κονδύλια όχι μόνο για πράσινες επενδύσεις, αλλά και για περιβαλλοντική δικαιοσύνη και κατά συνέπεια να εξασφαλίσουν ότι τα οφέλη φτάνουν πρώτα στους πιο ευάλωτους.
Οι λύσεις που θα επιλεγούν σήμερα θα καθορίσουν αν οι πόλεις του αύριο θα είναι πόλεις ανισότητας ή ευκαιρίας. Η Τοπική Αυτοδιοίκηση, με την ενίσχυση από τις ευρωπαϊκές πράσινες πολιτικές, έχει τη δύναμη να μετατρέψει την κρίση σε ευκαιρία: για βιώσιμες, ανθεκτικές και κοινωνικά δίκαιες πόλεις.
Τι μπορούμε να κάνουμε εμείς; Η τοπική δράση έχει μεγάλη σημασία. Η προστασία του πράσινου, η σωστή διαχείριση απορριμμάτων, αλλά και η πίεση προς τους αρμόδιους φορείς για βιώσιμες μεταφορές και περισσότερες ενεργειακές υποδομές, είναι βήματα που μπορούμε να απαιτήσουμε.
Η Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος, είναι μια υπενθύμιση ότι το περιβάλλον δεν είναι πολυτέλεια, ούτε αφορά μόνο τους «οικολόγους». Είναι θέμα καθημερινής ζωής, δημόσιας υγείας και κοινωνικής δικαιοσύνης. Και στις πόλεις, όπως και παντού, πρέπει να φροντίσουμε ώστε οι λύσεις να είναι για όλους.
Καλούμαστε πλέον, όχι μόνο να προστατεύσουμε το φυσικό μας περιβάλλον, αλλά και να διασφαλίσουμε και οι ίδιοι αλλά και οι φορείς, όπως η Τοπική Αυτοδιοίκηση και η κεντρική Κυβέρνηση, πως αυτή η προστασία περιλαμβάνει όλους και ιδιαίτερα εκείνους που έχουν αδύναμες φωνές και λιγότερα μέσα. Μια πράσινη Ελλάδα δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς κοινωνική ισότητα.