«Τι πραγματικά αξίζει»
O Γιάννης Μπρούζος, 41 ετών, δίνει κάθε μέρα τη θαρραλέα μάχη του με δύο μορφές καρκίνου τελικού σταδίου. Μέσα σε αυτή την περίοδο, με συγκλονιστική δημιουργική δύναμη, έγραψε ένα ιδιαίτερο βιβλίο: μια συλλογή από 24 γράμματα προς τον 7χρονο γιο του, Στέλιο, μια παρακαταθήκη αγάπης για να διαβάσει στο μέλλον, είτε είναι εδώ ο Γιάννης, είτε όχι. Στις σελίδες του βρίσκονται οι σκέψεις, οι φόβοι, οι χαρές και τα μυστικά του· όλα όσα θέλει να του αφήσει για το τι πραγματικά αξίζει στη ζωή. Κάθε γράμμα είναι ξεχωριστό.
Ο Γιάννης μιλά πότε ως σύντροφος, πότε ως συνάδελφος, μουσικός, επιστήμονας ή φίλος – σε ύφος νοσταλγικό και αληθινό- σαν ένας απολογισμός της μέχρι τώρα διαδρομής του. «Είναι η μαρτυρία μου, η μαρτυρία μιας ζωής – ή έστω μισής», λέει ο ίδιος. Με τη Μαρίνα, σύντροφο και φροντιστή του και με παρόντα τον μικρό Στέλιο, συζητήσαμε για τη δυσκολία ενός ρόλου που συχνά παραβλέπεται· για τη λεπτή ισορροπία ανάμεσα στην υποστήριξη και την αποδοχή ότι το σώμα και οι αποφάσεις ανήκουν τελικά στον ίδιο. Και φυσικά, για το πώς ο μικρός Στέλιος αντιλαμβάνεται όλα αυτά, γιατί όπως έγραψε και ο Σαββόπουλος, «πώς να κρυφτείς απ’ τα παιδιά; Έτσι κι αλλιώς τα ξέρουν όλα».
Γύρω από το βιβλίο και από τον ίδιο, δημιουργήθηκε ένα κύμα αλληλεγγύης και στήριξης εκατοντάδων ανθρώπων, που βοήθησε να προχωρήσει η αυτοέκδοσή του σε έντυπη μορφή και να στηριχθούν τα ιατρικά του έξοδα. Το βιβλίο, μπορείτε να το διαβάσετε δωρεάν σε ψηφιακή μορφή και να παραλάβετε ένα αντίτυπο (στηρίζοντας τον Γιάννη Μπρούζο στα ιατρικά του έξοδα), με τη συμπλήρωση της ειδικής φόρμας. (https://sites.google.com/view/ti-pragmatika-axizei).
Συνέντευξη Αθανασία Καραμούτα
Είστε ένας άνθρωπος που δεν έκρυψε ποτέ τη μάχη του με τον καρκίνο, αλλά επιλέξατε να τη μοιραστείτε ανοιχτά με τον κόσμο. Τι σας ώθησε να μετατρέψετε μια τόσο προσωπική δοκιμασία σε κοινό βίωμα μέσω ενός βιβλίου;
Αρχικά, όταν πήρα το σοκ της πρώτης διάγνωσης πριν τρία χρόνια, κι εγώ όπως οι περισσότεροι, πένθησα. Είναι κάπως συνταραχτικό γιατί η λέξη είναι φορτισμένη, σε φέρνει πιο κοντά στο θάνατο. Δεν μπορείς να μην πενθήσεις, την απώλεια, ειδικά όταν έχεις ένα παιδί, ανθρώπους που νοιάζεσαι.
Είχαμε πάει, λοιπόν, μια εκδρομή στην παραλία και ήταν ο Στέλιος με τη Μαρίνα και παίζανε στον ήλιο -εμένα δεν μου επιτρέπεται- και αντίκρισα μια σκηνή που θύμισε το εξώφυλλο. Ένιωσα πως χρειάζεται να καταλάβω ότι μπορεί να μην είμαι στη ζωή του παιδιού μου σε μια κρίσιμη ηλικία, όπως η εφηβική.
Όπως λέω και στο βιβλίο, καμιά φορά, ενώ η μαρτυρία είναι το σημαντικό – η πράξη, το να είμαστε κοντά στα παιδιά, να τους μεταφέρουμε με το δικό μας τρόπο ζωής, όπως το να διαβάζεις ένα βιβλίο μαζί τους στον καναπέ, όπως θυμόμουν εγώ τον πατέρα μου, είναι μια πράξη που έχει πολύ μεγαλύτερη σημασία. Επέλεξα, λοιπόν, να του γράψω ένα βιβλίο.
Στην αρχή ήταν πάρα πολύ δύσκολο στη σχέση μου με τον Στέλιο, γιατί συναισθηματικά κάθε φράση είχε… μια αίσθηση αποχαιρετισμού, ήταν μαχαίρι στην καρδιά, έκλαιγα σε κάθε φράση, δεν μπορούσα να το διαχειριστώ. Όσο όμως έκλεινε το βιβλίο, κατάλαβα πως εάν το διαβάσουν έστω και πέντε άνθρωποι παραπάνω, η οικογένειά μου, οι φίλοι μου, αν έχω την αίσθηση ότι έχω ένα τρίτο μάτι στο βιβλίο και δεν είναι μόνο ο Στέλιος, αυτό με βοηθάει να βγω από αυτό το κλείσιμο. Γιατί ο Στέλιος είναι τόσο κοντά μου κι εγώ τόσο κοντά του, που η σχέση μας ήταν σαν να μπαίνει σε ένα κλείσιμο. Και σκέφτηκα, για πρώτη φορά, ότι αυτό το άνοιγμα αρχίσει και βοηθάει. Καταρχήν με βοήθησε να γράψω το βιβλίο. Και οι πρώτοι άνθρωποι που το διάβασαν, μου είπαν ότι πρέπει να το διαβάσει όλος ο κόσμος.
Μετά από αυτή την ενθάρρυνση των δικών μου ανθρώπων, ήρθαν δυστυχώς περισσότερα ιατρικά έξοδα κ.λπ. Κάποια πράγματα χρειάζονται να γίνουν άμεσα και δεν υπάρχει η δυνατότητα, παρά τις τρομερές προσπάθειες των γιατρών και των νοσηλευτών, που τους είμαι ευγνώμων για όλα. Όμως υπάρχουν βαθιά προβλήματα, καθώς το κοινωνικό κράτος γενικά διαλύεται· και στην εκπαίδευση που το ζω πιο έντονα και στην υγεία. Οπότε ξεκίνησα στέλνοντας το βιβλίο σε κάποιους φίλους που ήθελαν να με ενισχύσουν, σε κάποιες συλλογικότες που συμμετέχω και ξαφνικά είδα μια τεράστια υποστήριξη. Και ότι το ίδιο το βιβλίο είχε μια δύναμη τελικά…
Μέσα από τη δημιουργία σας, γεννήθηκε ένα κύμα αλληλεγγύης και στήριξης εκατοντάδων ανθρώπων, που τελικά οδήγησε και στην έκδοση αυτού του μοναδικού βιβλίου; Πώς καταφέρατε να αγγίξετε τόσο κόσμο;
Θεωρώ ότι είναι καταρχήν η στάση μου να είμαι με τη ζωή, παρότι με περιτριγυρίζει ο θάνατος. Σίγουρα έπαιξε ρόλο ότι ήταν γράμματα για το παιδί μου, δηλαδή συγκινεί ειδικά τους γονείς, πάντα έχει ένα ενδιαφέρον, στο πώς στέκεσαι σαν άνθρωπος και σαν πατέρας απέναντι σε αυτό. Ανακάλυψα ότι και εγώ μέσω αυτού του βιβλίου μπορώ να προσφέρω δύναμη και αλληλεγγύη. Μία συνάδελφος, συμπάσχουσα που είχε τελείως αντίθετη στάση, που είχε κλειστεί περίπου για ένα χρόνο σπίτι της μιλώντας μόνο με τους δικούς της ανθρώπους, βγήκε μετά από έναν χρόνο για να έρθει σε μια βιβλιοπαρουσίαση που έκανα γιατί πήρε δύναμη από αυτό.
Ο καρκίνος από μόνος του σε κάνει να κλείνεσαι στον εαυτό σου, δημιουργεί έναν τρόμο, μια έλλειψη κατανόησης. Μέσα στα όρια και τις ιδιαιτερότητες της κατάστασής μου προσπαθώ να ζω την κάθε μέρα, γιατί κάθε μέρα είναι το ανθρώπινο όριο, δεν ξέρεις τι θα συμβεί αύριο, κάνοντας πράγματα που αξίζουν, απ’ τα πιο απλά μέχρι τα πιο μεγάλα.
Το πρώτο αντίτυπο του βιβλίου σας, το δώσατε εσείς προσωπικά, μαζί με τον Στέλιο, στον Πάνο Ρούτσι, πατέρα του θύματος των Τεμπών, κατά τη διάρκεια της απεργίας πείνας που πραγματοποιούσε. Τι σήμαινε για εσάς αυτή η κίνηση; Πιστεύετε ότι ο ανθρώπινος πόνος μπορεί να γίνει κοινός τόπος συνάντησης;
Όταν βγήκα από το νοσοκομείο, που είχα πάθει κάποιες κρίσεις επιληψίας, επέλεξα να πάω στον Πάνο Ρούτσι στο Σύνταγμα, μαζί με το Στέλιο και τη Μαρίνα, ως μια μαρτυρία στον Στέλιο ότι στεκόμαστε αλληλέγγυοι στους ανθρώπους που αγωνίζονται για τα παιδιά τους, του εξήγησα τα πάντα, γιατί πλέον δεν του κρύβω τίποτα: ακριβώς τι έχει συμβεί που ήξερε ήδη για τα Τέμπη, γιατί πήγαμε, τι ζητάει αυτός ο πατέρας. Πήγαμε λοιπόν και του δώσαμε το πρώτο βιβλίο στον Πάνο Ρούτσι· εκεί κατάλαβα τι φοβερή φιγούρα αγωνιστή αποτελεί, λαϊκού και πηγαίου. Κατάλαβα ότι όλοι οι άνθρωποι που αγωνίζονται στη ζωή τους, χρειάζονται και υποστήριξη και αλληλεγγύη, ότι δεν ξέρουμε ποιος δίνει δύναμη σε ποιόν.
Ο ανθρώπινος πόνος είναι τόπος συνάντησης. Αν αρχίσουμε να μοιραζόμαστε τις αγωνίες μας, που είναι διαφορετικές για τον καθένα, μικρές μεγάλες, δεν έχει σημασία, με τι τέρατα παλεύει ο καθένας μας, τι δυσκολίες, αντί να τα κρίνουμε στον εαυτό μας και να παίρνουμε όλη την ευθύνη στους ώμους μας, αυτό είναι το άνοιγμα ψυχής. Ότι ο Πάνος δεν παλεύει μόνο για το παιδί του, δεν παλεύει καν μόνο για τα παιδιά των Τεμπών. Ο Πάνος όταν πέρασε το «Race for the Cure», έσπευσε να τους χαιρετήσει. Όταν πήγαν οι πορείες για την Παλαιστίνη, σήκωσε τη σημαία.
Λίγο μετά, σε μια αντιφασιστική εκδήλωση, συνάντησα τη Μάγδα Φύσσα, για την οποία τρέφω άπειρο θαυμασμό και δέος, μία γυναίκα που αγωνίστηκε, με τρόπο που μόνο τα λόγια του Ρίτσου περιγράφουν («Παιδί μου, εσύ, κοιμήσου, και γω τραβάω στ’ αδέρφια σου και παίρνω τη φωνή σου») ενάντια στο τέρας του φασισμού. Και ο αγώνας αυτός είναι για όλους, για τον Ζακ, για την Ελένη Τοπαλούδη, ενάντια σε διάφορες μορφές φασισμού που υπάρχουν, η πατριαρχία, ο σεξισμός. Η κ. Φύσσα είναι εκεί γιατί κάνει αυτό τον ανθρώπινο πόνο, δύναμη. Εγώ πήρα απίστευτη δύναμη από όλους τους ανθρώπους που έχουν δείξει την αλληλεγγύη τους και ταυτόχρονα νιώθω ότι δίνω δύναμη, η ανθρώπινη σύνδεση και αλληλεγγύη είναι ένα αναντικατάστατο.
Ως καθηγητής Φυσικής σε Γυμνάσιο του Δήμου Δάφνης – Υμηττού, έχετε καταφέρει να σας αγαπούν και να σας θαυμάζουν οι μαθητές σας, όπως φαίνεται και από τα μηνύματα που γράφουν στην ιστοσελίδα για το βιβλίο. Πραγματικό κατόρθωμα στις μέρες μας. Τι μηνύματα επιδιώκετε να τους περάσετε για τη ζωή;
Ως εκπαιδευτικός σίγουρα δεν είμαι αγαπητός σε όλους, υπάρχουν όμως παιδιά που είναι πραγματικά διαμάντια. Προσπαθώ να αντιμετωπίζω το κάθε παιδί ξεχωριστά, να τα δέχομαι ανάλογα με τις δυνατότητές τους, σύμφωνα με τις ανάγκες τους. Εγώ είμαι υποχρεωμένος να κάνω αυτό και προσπαθώ να τους περάσω πως έχουν υποχρεώσεις, ακόμα και απλές. Γιατί πρέπει να μάθουν να είναι σωστοί απέναντι στο κοινωνικό σύνολο, όπως το να γυρίσω τον σωστό διακόπτη και να μη χαθούν 50 παιδιά στο τρένο. Το βασικό που λείπει από τα παιδιά αυτή τη στιγμή, είναι αυτό το κίνητρο της επιθυμίας. Η αίσθηση ότι η ζωή τους, ότι καταρχήν τα ίδια αξίζουν.
Επίσης, προσπαθώ να τους μεταδώσω ότι αξίζει το οτιδήποτε κάνουν. Γιατί δεν τους διδάσκω μόνο Φυσική, αλλά και Τέχνες: Μουσική, που έχω σπουδάσει χρόνια, τους βοηθάω, είτε θέλουν να κάνουν ένα μουσικό σύνολο ή να παίξουν σε κάποια εκδήλωση ή γιορτή και στο θέατρο, γιατί ως μαθητής είχα δασκάλους που μας ωθούσαν να κάνουμε θεατρικές ομάδες και παραστάσεις και θέλω να το επιστρέψω κι εγώ αυτό στα παιδιά. Ό,τι μπορώ να δώσω παραπάνω και να στηρίξω το σχολείο και με άλλους τρόπους, το κάνω γιατί θεωρώ ότι είναι πολύτιμο για τα παιδιά και το λαμβάνω και εγώ πίσω αυτό.
Παρότι δίνετε τη δική σας μάχη, έχετε σταθεί με συνέπεια στο πλευρό της Παλαιστίνης. Τι θα θέλατε να πείτε, μέσα από τη δική σας εμπειρία και δοκιμασία, σε αυτούς τους ανθρώπους που υποφέρουν από καταπίεση και πόνο;
Καταρχήν, κατά παράδοξο τρόπο ένιωσα πάρα πολύ κοντά τους, λόγω μιας περιπέτειας που είχα διότι νοσηλεύθηκα για ασιτία και πέρασα την κατάσταση της αναγκαστικής θρέψης, που αυτοί οι άνθρωποι δεν έχουν καν τη δυνατότητα αυτή, ούτε πρόσβαση σε ανθρωπιστική βοήθεια και αυτό με εξοργίζει, το ότι συμβαίνει αυτό στον 21ο αιώνα και το δεχόμαστε. Με συγκλονίζει το ότι ενώ δίπλα μας ξέρουμε ότι σκοτώνουν ανθρώπους, συνεχίζουμε κανονικά τη ζωή μας.
Η αλήθεια είναι πως έτυχε να έχω φίλους στο ελληνικό πλήρωμα που πήγε στη Γάζα και τους είχα στείλει ένα μήνυμα υποστήριξης πριν φύγουν και με συγκίνησε πως μου γράφανε και αυτοί μηνύματα υποστήριξης μέσα από τα καράβια, την ώρα που πήγαιναν στην Παλαιστίνη. Πρέπει να συνεχίσουμε να μαθαίνουμε μέσα από αυτό το γεγονός και να μπαίνουμε και λίγο πιο βαθιά. Γιατί αυτό προέρχεται από ένα κράτος που δημιουργήθηκε για τους ανθρώπους που είχαν ζήσει μεγάλη θηριωδία και τώρα επαναλαμβάνουν οι ίδιοι αυτή την τραγωδία. Αυτό που συμβαίνει στην Παλαιστίνη είναι σύμβολο για την ίδια την ανθρωπότητα, για το πού βαδίζουμε και πώς αντιλαμβανόμαστε συνολικά την ανθρώπινη κοινωνία και την ανθρώπινη ύπαρξη. Να προσπαθήσουμε να δημιουργήσουμε μια κοινωνία πιο αλληλέγγυα, πιο ανθρώπινη.
Μιλάτε αρκετά στο βιβλίο σας για την «γιατρό του μυαλού σας». Πόσο μεγάλο στήριγμα αποτέλεσε για εσάς η κυρία Κωνσταντίνα Συκάρα;
Η σχέση με την Κωνσταντίνα, ως ψυχοθεραπεία, είναι μια σχέση ζωής, που θεωρώ αξίζει να βρει κάθε άνθρωπος. Και για να επιτευχθεί, πρέπει να «κουμπώσεις» με τον άλλον, να τον εμπιστευτείς, όπως κάθε γιατρό σου. Τέτοια είναι η σχέση μου και με τον παθολόγο και ογκολόγο μου, Χρήστο Βέρο, που είναι δίπλα μου κάθε στιγμή και με υποστηρίζει σε όλα αυτά που έχω να αντιμετωπίσω. Είναι ο συνδυασμός ψυχήτε και σώματι, ειδικά στη δική μου περίπτωση. Ο Στέλιος την ονομάζει «γιατρό του μυαλού μου» και πράγματι είναι με έναν τρόπο. Είναι πάρα πολύ σημαντικό και θεωρώ πως αυτό το έχει κερδίσει κάπως η γενιά μας, ότι και η ψυχή μας χρειάζεται φροντίδα. Δεν είναι μόνο τα μαθήματα, η δουλειά, τα λεφτά, είναι και η ψυχή σημαντικό κομμάτι της επιβίωσής μας, αλλά και της ανάγκης να ζήσουμε μια ζωή με αξία. Εγώ είχα ξεκινήσει την ψυχοθεραπεία με την Κωνσταντίνα, πριν συμβούν όλα αυτά, όταν διαγνώστηκε η γυναίκα μου με σκλήρυνση κατά πλάκας, που ένιωθα ότι χρειάζομαι και εγώ υποστήριξη.
Της οφείλω πάρα πολλά για τη δουλειά που έχουμε κάνει μαζί και που συνεχίζουμε να κάνουμε, γιατί είναι κάτι που δεν σταματάει ποτέ. Πέρα από όλες τις επιστήμες τελικά, όπως έμαθα πολύ μεγάλος εγώ, που ήμουν πάρα πολύ κλειστός σε αυτό, το πρώτο πράγμα κατάλαβα μέσα από την ψυχοθεραπεία, είναι ότι η αλήθεια είναι στην ομίχλη. Δεν υπάρχει μόνο καλό, κακό, σωστό, λάθος, άσπρο, μαύρο. Υπάρχουν και άλλα χρώματα.
Υπήρξε κάποια στιγμή στη μάχη με την ασθένεια που νιώσατε πως δεν αντέχετε άλλο; Τι σας βοήθησε τότε να σταθείτε ξανά όρθιος, ποια φωνή μέσα σας είπε «συνεχίζω»;
Ο Στέλιος. Ακόμα και όταν δεν ήθελα να σηκωθώ, όλοι οι δικοί μου άνθρωποι που αντέχανε και με έσερναν, μου έλεγαν «σκέψου τον Στέλιο». Και σηκωνόμουν.
Ποιο γράμμα ήταν το πιο δύσκολο να γράψετε;
Το πρώτο και νομίζω είναι και το πιο δύσκολο να διαβάσει κάποιος, γιατί εκεί εξηγώ τον λόγο που γράφω αυτά τα γράμματα, αυτές τις «ανοησίες». Εκεί έπρεπε να αντιμετωπίσω το πραγματικό ερώτημα, από την πλευρά την πιο προσωπική, ότι τι θα γίνει αν πράγματι δυσκολέψουν τα πράγματα. Η Μαρίνα δεν το ξεπέρασε ποτέ.
Γενικά, με δυσκόλεψαν οι στιγμές που αναφέρομαι στο Στέλιο, γιατί γενικά υπάρχει φως που διαπνέεται στα υπόλοιπα. Αλλά στο πρώτο δεν μπορώ να μην αναφερθώ στην ασθένεια, δεν μπορώ να μη βάλω και τη φυσική θλίψη. Είναι η αναμέτρηση με το θάνατο το πρώτο γράμμα. Αλλά ταυτόχρονα έπαιρνα δύναμη από το γεγονός ότι σε κάθε περίπτωση θα υπάρχουν αυτά τα γράμματα και υπάρχει και περίπτωση πράγματα να διαβάζουμε μαζί.
Στα δύσκολα χρόνια που βιώνουμε, εάν είχατε την δυνατότητα, ευκαιρία να κοιτάξατε την ελληνική κοινωνία κατάματα ποια συμβουλή θα της δίνατε;
Να αρχίσουμε να μιλάμε ως έναν με τον άλλο. Ο κόσμος χρειάζεται την συλλογικότητα κι εγώ είναι κάτι που έχω νιώσει πολύ έντονα τα τελευταία χρόνια. Η απομόνωση για μένα είναι το κυριότερο μας ελάττωμα, γιατί το μαζί προσφέρει λύσεις που το μόνοι δεν προσφέρει. Οι άνθρωποι είμαστε πεπερασμένοι. Η ζωή μας έχει θνητότητα και όρια και πριν το θάνατο. Θα έλεγα, λοιπόν, στην ελληνική κοινωνία, αρχίστε να μιλάτε, ρε παιδιά, για ό,τι σας αφορά ή σας απασχολεί!
Εάν αυτή η συνέντευξη έμενε σαν άλλο ένα γράμμα στον χρόνο, τι θα θέλατε να μείνει από εσάς μέσα της;
Να ζούμε κάθε μέρα κάνοντας κάτι που αξίζει, όπως ήταν σήμερα αυτή η συζήτησή μας.
«Η δημιουργία, Στέλιο μου, όπως αυτό το βιβλίο, είναι γράμματα σε ένα μπουκάλι που αφήνουμε στην απέραντη θάλασσα του κόσμου, σαν ναυαγοί, όταν θα έχουμε φύγει. Κουβαλάει ζωή μέσα στον θάνατο».
Στοιχεία τραπεζικού λογαριασμού:
ΙΒΑΝ: GR6401107190000071960144880
Δικαιούχος: Ιωάννης Μπρούζος
Τράπεζα: Εθνική Τράπεζα
Υπάρχει και IRIS+REVOLUT στον αριθμό 6974753727
Σημαντικό: Στην αιτιολογία της κατάθεσης, παρακαλείστε να γράψετε το ονοματεπώνυμό σας ή το όνομα της συλλογικότητας, αν πρόκειται για συλλογική δωρεά. Έτσι ο Γιάννης, θα μπορέσει να σας στείλει το δικό μου δώρο ευγνωμοσύνης.
