Γράφει ο
Φώτης Αλεξόπουλος
Οικονοµολόγος, Μέλος του ΙΝΚΑ/Γενική Οµοσπονδία Καταναλωτών Ελλάδος
Η υιοθέτηση των Στόχων Βιώσιµης Ανάπτυξης (ΣΒΑ) από τον ΟΗΕ αποτέλεσε µια ιστορική στιγµή, µε ένα ολιστικό σχέδιο που φιλοδοξεί να παντρέψει την οικονοµική ανάπτυξη µε την κοινωνική δικαιοσύνη και την περιβαλλοντική προστασία.
Όµως στην Ελλάδα, η πορεία από τη θεωρία στην πράξη αποδεικνύεται επίπονη και συχνά αντιφατική.
Η ελληνική πραγµατικότητα
Η χώρα µας εξακολουθεί να λειτουργεί µε όρους βραχυπρόθεσµης διαχείρισης. Οι ΣΒΑ απαιτούν συνέργεια, συνέπεια και διαχρονική στρατηγική τρία στοιχεία που το ελληνικό πολιτικό σύστηµα δυσκολεύεται να υπηρετήσει. Η αλλαγή κυβέρνησης συχνά ισοδυναµεί µε ακύρωση ή επανεκκίνηση πολιτικών. Έτσι, η Ελλάδα αντί να προχωρά βήµα-βήµα, αναλώνεται σε έναν φαύλο κύκλο αποσπασµατικών µέτρων.
Η απουσία στρατηγικής
Η αξία της ανάλυσης σεναρίων, διεθνώς αναγνωρισµένη, παραµένει σχεδόν άγνωστη στο ελληνικό κράτος. Οι πρόσφατες κρίσεις είναι αποκαλυπτικές:
Η τραγωδία στο Μάτι (2018): µια προδιαγεγραµµένη καταστροφή χωρίς σχέδιο εκκένωσης, χωρίς σενάρια διαχείρισης δασικών πυρκαγιών υπό ακραίες συνθήκες.
Οι πληµµύρες στη Θεσσαλία (2023): απουσία προληπτικών έργων, έλλειψη σεναρίων για ακραία καιρικά φαινόµενα που είχαν προβλεφθεί από µελέτες εδώ και δεκαετίες.
Η πανδηµία COVID-19: µέτρα που αλλάζανε εβδοµαδιαία, χωρίς σταθερή στρατηγική, δείχνοντας αδυναµία αξιοποίησης υποθετικών σεναρίων για τη διαχείριση υγειονοµικών κρίσεων.
Η ενεργειακή κρίση: επιδοµατική πολιτική «της στιγµής» αντί για ένα συνεκτικό σχέδιο ενεργειακής µετάβασης, µε αποτέλεσµα εξάρτηση από εισαγωγές και υψηλό κόστος για τα νοικοκυριά.
Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, η Ελλάδα δεν είχε επεξεργαστεί ούτε ένα εναλλακτικό σενάριο. Αντί να προνοεί, αναγκάστηκε να αντιδράσει εκ των υστέρων µε καθυστέρηση και απώλειες. (ανθρώπινες, οικονοµικές, κοινωνικές).
Η γραφειοκρατία και το ΕΣΠΑ ως χαµένη ευκαιρία
Το παράδειγµα του ΕΣΠΑ είναι χαρακτηριστικό. Εκατοντάδες εκατοµµύρια ευρώ απορροφώνται κάθε χρόνο, αλλά χωρίς στρατηγική στόχευση συνδεδεµένη µε τους ΣΒΑ.
Έργα βιώσιµης ανάπτυξης αποτελούν «εργολαβικές υποχρεώσεις» ή επικοινωνιακές κορδέλες εγκαινίων, αντί για πραγµατικές επενδύσεις στο µέλλον. Η γραφειοκρατία, σε συνδυασµό µε την πελατειακή διαχείριση, καταπνίγουν κάθε προοπτική στρατηγικής αξιοποίησης των πόρων.
Τι χρειάζεται να γίνει;
Η Ελλάδα χρειάζεται επειγόντως µια µεταστροφή κουλτούρας στον αναπτυξιακό σχεδιασµό. Αυτό σηµαίνει:
– Ενσωµάτωση της ανάλυσης σεναρίων σε όλα τα εθνικά σχέδια.
– Θεσµική εγγύηση συνέχειας πολιτικών, ανεξάρτητα από κυβερνητικές αλλαγές.
– ∆ιαφανής αξιολόγηση των έργων µε βάση µετρήσιµα αποτελέσµατα που να σχετίζονται µε τους ΣΒΑΠ.
– Σοβαρή εµπλοκή της επιστηµονικής κοινότητας και της κοινωνίας των πολιτών στον σχεδιασµό.
Η Ελλάδα έχει δύο επιλογές: Είτε να αντιµετωπίσει τους ΣΒΑ ως µια ακόµα «υποχρέωση προς τις Βρυξέλλες» ή να τους µετατρέψει σε µοχλό πραγµατικής µεταρρύθµισης. Τα γεγονότα των τελευταίων ετών απέδειξαν ότι η απουσία στρατηγικής προνοητικότητας κοστίζει ζωές και εκατοµµύρια ευρώ.
Η ανάλυση σεναρίων δεν είναι πολυτέλεια είναι ζήτηµα εθνικής επιβίωσης και αξιοπιστίας.
Αν δεν επενδύσουµε τώρα σε αυτήν, η Ελλάδα θα συνεχίσει να αιφνιδιάζεται από τις κρίσεις αντί να τις προλαµβάνει.
