Γράφει ο Σεραφείμ Κερασιώτης
Μαθηµατικός- Επίτιµος πρόεδρος Ο.Λ.Τ.Ε.Ε.
30ή Παγκόσµια ∆ιάσκεψη του ΟΗΕ για την Κλιµατική Αλλαγή (COP30)
Η COP30 στο Μπελέµ της Βραζιλίας είχε όλες τις προϋποθέσεις να αποτελέσει ιστορική καµπή. Πραγµατοποιήθηκε για πρώτη φορά µέσα στην καρδιά της Αµαζονίας, υπό την πίεση ενός πλανήτη που θερµαίνεται ταχύτερα από τις πολιτικές δεσµεύσεις, και µέσα σε ένα παγκόσµιο κύµα κινητοποιήσεων που ζητούσαν το αυτονόητο: να ευθυγραµµιστεί η πολιτική µε την επιστήµη.
Κι όµως, η διάσκεψη αυτή θα µείνει στην ιστορία όχι για τις αποφάσεις της, αλλά για τις χαµένες της ευκαιρίες.
Θετικές διατάξεις: µικρά βήµατα σε έναν µαραθώνιο που καθυστερεί
Η COP30 δεν υπήρξε µια πλήρης αποτυχία. Υπήρξαν ορισµένα σηµαντικά στοιχεία προόδου:
1. Αύξηση της χρηµατοδότησης προσαρµογής
Η απόφαση για τριπλασιασµό της χρηµατοδότησης προσαρµογής έως το 2035 αποτελεί κρίσιµο βήµα για τις αναπτυσσόµενες χώρες που ήδη βιώνουν τις συνέπειες της κλιµατικής κρίσης. Είναι µια σπάνια στιγµή συνειδητοποίησης πως η επιβίωση εκατοµµυρίων ανθρώπων δεν µπορεί να περιµένει.
2. Ιστορική αναγνώριση των αυτοχθόνων πληθυσµών
Για πρώτη φορά, ο ρόλος και τα δικαιώµατα των αυτοχθόνων πληθυσµών αναφέρονται ρητά στο τελικό κείµενο. Παράλληλα, στο περιθώριο της COP οριοθετήθηκαν 14 νέες περιοχές στη Βραζιλία – 2,4 εκατοµµύρια εκτάρια γης – που προστατεύονται πλέον για τις κοινότητες που ζουν εκεί.
Αυτή η εξέλιξη δεν ήταν αποτέλεσµα κυβερνητικών δεσµεύσεων, αλλά του δικού τους αγώνα.
3. Μηχανισµός δίκαιης µετάβασης
Συµφωνήθηκε η δηµιουργία ενός επίσηµου µηχανισµού εντός του ΟΗΕ για µια κοινωνικά δίκαιη µετάβαση. Πρόκειται για σηµαντικό εργαλείο, εφόσον βέβαια συνοδευτεί µε χρηµατοδότηση και πολιτική βούληση.
4. Πρωτοβουλίες για τα δάση
Ανακοινώθηκε το προτεινόµενο ταµείο “Tropical Forests Forever Facility” ύψους 125 δισ. δολαρίων, για χώρες που διατηρούν δάση. Αν και ακόµη ασαφές, σηµατοδοτεί µια διάθεση αλλαγής.
Όλα αυτά δεν αρκούν.
Είναι βήµατα µπροστά, αλλά όχι άλµατα.
Το µεγαλύτερο κενό: η άρνηση να τεθεί τέλος στα ορυκτά καύσιµα
Εδώ βρίσκεται η καρδιά της αποτυχίας της COP30.
Παρά το γεγονός ότι µια συµµαχία 90 χωρών ζήτησε ρητά ένα σχέδιο δράσης για τη σταδιακή κατάργηση των ορυκτών καυσίµων, η λέξη fossil fuels εξαφανίστηκε από το τελικό κείµενο. Οι πιέσεις χωρών όπως η Σαουδική Αραβία οδήγησαν σε ένα αποτέλεσµα άτολµο, χωρίς χρονοδιαγράµµατα, χωρίς στόχους, χωρίς ξεκάθαρη δέσµευση.
Όπως δήλωσε ο Jasper Inventor της Greenpeace: «Το όριο του 1,5°C δεν απειλείται απλώς – έχει σχεδόν χαθεί».
Η απουσία ενός σαφούς οδικού χάρτη για τη σταδιακή κατάργηση του πετρελαίου, του φυσικού αερίου και του άνθρακα συνιστά όχι µόνο πολιτική αποτυχία, αλλά και ηθική.
∆εν µπορεί να υπάρχει αντιµετώπιση της κλιµατικής κρίσης χωρίς τερµατισµό της καύσης ορυκτών καυσίµων.
Κι όµως, η COP30 απέφυγε να το πει.
Καµία συµφωνία για την αποψίλωση – ακόµη κι όταν η Σύνοδος έγινε στην Αµαζονία
Η Βραζιλία προσπάθησε να συµπεριλάβει στο τελικό κείµενο στόχο για τον τερµατισµό της αποψίλωσης έως το 2030.
Το αποτέλεσµα; Η πρόταση κατέληξε στον κάλαθο των αχρήστων, επειδή συνδέθηκε πολιτικά µε το ζήτηµα των ορυκτών καυσίµων.
Το συµβολικό βάρος αυτής της αποτυχίας είναι τεράστιο:
Σε µια COP αφιερωµένη στα δάση, µέσα στα δάση, οι χώρες δεν κατάφεραν να συµφωνήσουν ούτε καν στο αυτονόητο – ότι δεν µπορεί να συνεχιστεί η καταστροφή τους.
Ο διχασµός των ηγετών και η απουσία παγκόσµιας ηγεσίας
Η COP30 ανέδειξε βαθιές διαιρέσεις:
– Ανάµεσα σε όσες χώρες θέλουν φιλόδοξη δράση για τα ορυκτά καύσιµα και σε εκείνες που τα προστατεύουν.
– Ανάµεσα σε πλούσια και αναπτυσσόµενα κράτη.
– Ανάµεσα σε κυβερνήσεις και πολίτες.
Η προσωρινή παύση της ολοµέλειας την τελευταία ηµέρα, ύστερα από ένσταση της Κολοµβίας και άλλων χωρών, ήταν χαρακτηριστικό σύµπτωµα της αδυναµίας των ηγετών να καταλήξουν σε ουσιαστική συµφωνία.
Η φωνή των κοινωνιών – το µόνο στοιχείο πραγµατικής ελπίδας
Παρότι η COP30 έδειξε έλλειψη πολιτικής φιλοδοξίας, οι κοινωνίες αποδεικνύουν πως η µάχη για το κλίµα έχει ήδη περάσει «εκτός των τειχών» της διπλωµατίας.
Χιλιάδες πολίτες στους δρόµους του Μπελέµ, εκατοµµύρια σε όλο τον κόσµο, αλλά και τα κινήµατα κάθε χώρας – όπως η πρόσφατη µεγάλη διαµαρτυρία στον Βόλο κατά του LNG – δείχνουν ότι η κοινωνική πίεση είναι η πιο ισχυρή δύναµη αλλαγής.
Όπως δήλωσε ο Κώστας Καλούδης από τη Greenpeace Ελλάδας:
«Η δύναµη του κόσµου είναι πιο ισχυρή από τα συµφέροντα. Σε κάθε έργο που σχεδιάζεται, θα µας βρίσκουν µπροστά τους».
Και στη Βραζιλία, χιλιάδες αυτόχθονες φώναξαν ότι η προστασία του κλίµατος περνά µέσα από τα δικαιώµατά τους, όχι µέσα από κλειστά δωµάτια διαπραγµατεύσεων.
Συµπέρασµα: Η COP30 απέτυχε – αλλά δεν απέτυχαν οι άνθρωποι
Η COP30 είχε θετικά στοιχεία, αλλά απέτυχε εκεί που µετράει περισσότερο:
– ∆εν έθεσε τέλος στα ορυκτά καύσιµα.
– ∆εν σταµάτησε την αποψίλωση.
– ∆εν εξασφάλισε την αναγκαία χρηµατοδότηση.
Απέτυχε να ευθυγραµµιστεί µε την επιστήµη, µε τις κοινωνίες, και µε την πραγµατικότητα.
Και όµως, η µεγαλύτερη δύναµη που αναδείχθηκε στο Μπελέµ δεν ήταν οι διαπραγµατευτές, αλλά οι άνθρωποι στους δρόµους, οι αυτόχθονες λαοί, οι κοινότητες που αντιστέκονται, οι πολίτες που απαιτούν αλλαγή.
Αν η COP30 µας δίδαξε κάτι, είναι ότι ο πραγµατικός αγώνας για το κλίµα δεν βρίσκεται στις αίθουσες των συνόδων. Βρίσκεται παντού όπου οι άνθρωποι υψώνουν τη φωνή τους.
Και αυτή η φωνή, ευτυχώς, γίνεται όλο και δυνατότερη.
