* Πότε πραγματικά γεννήθηκε ο Χριστός;
Γράφει ο Χρήστος Νικολόπουλος
Δρ. Θεολογίας – Βυζαντινολόγος
ΜΕΡΟΣ Γ’ (ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ)
Ο αστέρας της Βηθλεέμ
Από τα 27 Κανονικά Βιβλία της Καινής Διαθήκης, μόνο στο Ευαγγέλιο του Ματθαίου βρίσκονται πληροφορίες για τον αστέρα των μάγων. Εξ αρχής αποκλείεται να ήταν ένα υπερφυσικό φαινόμενο, επειδή θα είχε καταγραφεί από κάποιους ιστορικούς της εποχής. Μη ξεχνάμε ότι ο Ιώσηπος αναφέρει στην ιστορία, που έγραψε, την έκλειψη σελήνης που πραγματοποιήθηκε πριν την αποβίωση του βασιλιά Ηρώδη. Επιπλέον το υπερφυσικό αυτό φαινόμενο θα το είχαν παρατηρήσει και άλλοι άνθρωποι και λαοί όπως οι Ιουδαίοι, ίσως και ολόκληρη η τότε ανθρωπότητα.
Οι μάγοι όμως όταν έφθασαν στα Ιεροσόλυμα και ρώτησαν: ποῦ ἐστιν ὁ τεχθεὶς βασιλεὺς τῶν Ἰουδαίων (Μτ. 2, 2), διαπιστώθηκε ότι οι γραμματείς και οι αρχιερείς που συγκέντρωσε ο Ηρώδης αγνοούσαν την εμφάνιση του αστέρα. Πρόκειται λοιπόν για φυσικό και έκτακτο φαινόμενο. Πολύ σωστά λοιπόν υποστηρίζει και ο καθηγητής της Θεολογίας Π. Μπρατσιώτης: «Οπωσδήποτε το ιερόν κείμενον ουδαμώς αντιφάσκει τη εκδοχή ότι ο Θεός εχρησιμοποίησε φαινόμενο φυσικόν μεν, έκτακτον δε και καινοφανές, φωτίσας δια της χάριτος Αυτού τους μάγους, ως αντιπροσώπους του εθνικού κόσμου, όπως καθοδηγούμενοι υπ’ αυτού, αναζητήσωσι προς προσκύνησιν τον εν Βηθλεέμ γεννηθέντα υπερφυά βασιλέα των Ιουδαίων».
Άρα ο αστέρας θα πρέπει να παρουσίαζε κίνηση στον ουράνιο θόλο, να ταυτιζόταν αστρολογικά με άστρο βασιλέων αλλά και με την περιοχή της Ιουδαίας, αφού συγκεκριμένα στη χώρα αυτή έφθασαν οι μάγοι για να προσκυνήσουν τον μόλις γεννηθέντα βασιλέα. Η αναζήτηση λοιπόν θα πρέπει να γίνει σε κάποιο αστρονομικό φαινόμενο το οποίο ερμηνεύεται και αστρολογικά. Οι μελετητές απέκλεισαν την περίπτωση να ήταν ένα μετέωρο αφού σε μία μόνο νύχτα παρατηρούνται πολλοί σποραδικοί διάττοντες, αλλά και την περίπτωση να ήταν βροχή διαττόντων αφού το έκτακτο αυτό φαινόμενο διαρκεί 5 με 10 νύκτες και όχι δύο χρόνια. Επίσης έχει αποκλεισθεί και η περίπτωση να ήταν κομήτης αφού θα τον είχαν δει και άλλοι λαοί, όπως οι Ιουδαίοι, αλλά το σημαντικό είναι ότι ο Ηρώδης και ο λαός του δεν γνώριζαν τίποτα για το φαινόμενο αυτό. Οι κομήτες δεν θεωρήθηκαν ποτέ ευοίωνα σημάδια αλλά προάγγελοι καταστροφών, αρρωστιών και πολέμων.
Για τον λόγο αυτόν αποκλείεται να ήταν ο περιοδικός κομήτης Halley που πέρασε κοντά από τη γη το έτος 12 π.Χ. Επιπρόσθετα, δε θα μπορούσε να ήταν ένας πλανήτης όπως ο Ουρανός, ή ο Ποσειδώνας, ή ο Πλούτωνας ή ακόμα και ένας δορυφόρος κάποιου πλανήτη, που μπορεί να παρατηρηθεί μόνο με τηλεσκόπιο. Γι’ αυτό και όλοι οι παραπάνω πλανήτες ανακαλύφθηκαν πολλούς αιώνες μετά, με την ανακάλυψη του τηλεσκόπιου.
Τέλος, οι ερευνητές απέκλεισαν και την εκδοχή να ήταν κάποιος μεμονωμένος, γνωστός για εκείνη την εποχή, πλανήτης, αφού όλοι οι πλανήτες μέσα στο έτος περιοδικά εμφανίζονται και εξαφανίζονται πάνω στον ουράνιο θόλο. Δεν θα πρέπει να παραληφθεί και το γεγονός ότι κανένας νέος αστέρας (Nova ή Supernova) δεν παρατηρήθηκε κοντά στα χρόνια της γεννήσεως. Ο τελευταίος Nova που παρατηρήθηκε, πριν τη γέννηση του Κυρίου, ήταν το 134 π.Χ., ενώ ο αμέσως επόμενος ήταν το 107 μ.Χ.
Κατόπιν των ανωτέρω συμπερασμάτων, πολλοί αξιόλογοι αστρονόμοι (R. Henning, L. Liebhardt, W. Keller, B. Waerden, H. Kritzinger, O. Gerhardt, C. Ideler, J. Hontheim, Κ. Χασάπης, Μάρω Παπαθανασίου) άρχισαν να μιλάνε για την πιθανότητα η λέξη «ἀστήρ» του Ματθαίου να σημαίνει δύο ή περισσότεροι πλανήτες. Για τους αστρονόμους εκείνης της εποχής, μία γέννηση προσώπου η οποία προέκυπτε κατά τη διάρκεια μίας συνόδου (= όταν ένας πλανήτης συνοδεύει κάποιον άλλον πλανήτη – όταν πορεύονται μαζί) πλανητών, χαρακτηριζόταν ως μία ιστορική δημιουργία. Επιπλέον μία σύνοδος πλανητών δεν μπορούσε να γίνει αξιοπρόσεκτη από τους Ιουδαίους γραμματείς του Ηρώδη, αφού οι Ισραηλίτες ενδιαφέρονταν για τις φάσεις της Σελήνης, επειδή χρησιμοποιούσαν το σεληνιακό ημερολόγιο.
Πράγματι, σύμφωνα με τους αστρονομικούς πίνακες, είμαστε σήμερα στη θέση να γνωρίζουμε ότι το 7 π.Χ. είχαμε ένα μεγάλο, σπάνιο και μοναδικό αστρονομικό φαινόμενο. Ο πλανήτης Δίας ήρθε σε σύνοδο με τον πλανήτη Κρόνο τρεις φορές, στον αστερισμό των Ιχθύων. Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται «μεγάλη σύνοδος» και συνεχίστηκε και το επόμενο έτος, δηλαδή τον Φεβρουάριο του 6 π.Χ. με τον σχηματισμό τριγώνου των πλανητών Άρη – Δία – Κρόνου πάλι στον αστερισμό των Ιχθύων. Ο γνωστός αστρονόμος J. Kepler (1571-1630) ήταν ο πρώτος που διατύπωσε την παραπάνω θεωρία. Τέτοιες μεγάλες σύνοδοι γίνονται ορατές κάθε 250 περίπου χρόνια.
Στις αρχές του 20ού αι. βρέθηκε και μία βαβυλωνιακή σφηνοειδής γραφή, η οποία προερχόταν από την περίφημη αστρονομική σχολή της Σιππάρ και επισημαίνει ότι το έτος 7 π.Χ. είχαν πραγματοποιηθεί στη σχολή αυτή μία σειρά παρατηρήσεων για την τριπλή σύνοδο του Δία – Κρόνου. Ο Δίας είναι ο πλανήτης των βασιλιάδων. Η σημασία του πλανήτη Κρόνου για τους Ισραηλίτες ήταν μεγάλη αφού τον θεωρούσαν ως αστέρα φύλακά τους. Επίσης το Σάββατο χαρακτηριζόταν ως η ημέρα του Κρόνου και ο αστερισμός των Ιχθύων ήταν ο «οίκος του Ιούδα».
Όλα τα παραπάνω τα οποία ήταν γνωστά στους αστρονόμους της Ανατολής αφού ερμηνεύτηκαν σωστά, τους παρακίνησαν να κατανοήσουν ότι κάποιος μεγάλος βασιλιάς γεννήθηκε στην Ιουδαία. Σύμφωνα με κάποιους μάλιστα σημερινούς αστρονόμους η τριπλή αυτή σύνοδος ήταν η πιο σημαντική από όσες έχουν γίνει στην μετά Χριστόν εποχή αφού ήταν ορατή για οκτώ με εννέα μήνες και αποτέλεσε, όπως επισημαίνει ο αστρονόμος Κ. Χασάπης (1914-1972), τμήμα μίας γενικευμένης αστρονομικής συγκέντρωσης όλων των πλανητών στον αστερισμό των Ιχθύων – Κριού που ξεκίνησε το 9 π.Χ. και έληξε οριστικά το 3 π.Χ.
Πώς όμως ο αστέρας της Βηθλεέμ, σύμφωνα με τον Ευαγγελιστή Ματθαίο, προῆγεν αὐτούς δηλαδή τους μάγους; Ο αστέρας πράγματι τους οδηγούσε αφού όταν εκείνοι πορεύονταν από την ανατολή στη δύση, από τη Μεσοποταμία στην Ιουδαία, τότε και ο πλανήτης Κρόνος, της τριπλής συνόδου, πορευόταν πάνω στον ουράνιο θόλο από την ανατολή στη δύση για 140 μέρες. Η πορεία αυτή, σύμφωνα με τους σημερινούς λεπτομερείς αστρονομικούς πίνακες που διαθέτουμε, έγινε μεταξύ 2 Αυγούστου και 19 Δεκεμβρίου του 5 π.Χ.
Στις 19 Δεκεμβρίου ο Κρόνος πραγματοποίησε την ένατη και τελική στάση του, σταμάτησε οριστικά δηλαδή τη μετακίνησή του από την ανατολή στη δύση, άρα έπαυσε και να οδηγεί τους μάγους. Tότε είναι που οι μάγοι θα πρέπει να έφθασαν στη Βηθλεέμ. Πριν συντελεστεί μετά η τελική διάλυση της μεγάλης συγκέντρωσης των πλανητών και η εξαφάνιση του φαινομένου. Γι’ αυτήν τη στάση του πλανήτη μιλάει ο Ευαγγελιστής Ματθαίος παραθέτοντας την πολύ γνωστή και αμφιλεγόμενη φράση: ἕως ἐλθὼν (ο αστήρ) ἔστη (=στάθηκε) ἐπάνω οὗ ἦν τὸ παιδίον (Μτ. 2, 9). Άρα ο αστέρας του Ματθαίου δεν υπέδειξε σε ποιό σπίτι βρισκόταν ο Χριστός. Πώς θα μπορούσε ένα αστέρι πάνω στον ουράνιο θόλο της γης να επισημάνει, λόγω της μακρινής απόστασης στην οποία βρίσκεται, ένα συγκεκριμένο σημείο πάνω στη στεριά, ακόμα και μία μεγάλη πόλη;
Αυτό θα πρέπει οι μάγοι μόνοι τους να το αναζήτησαν στην πόλη της Βηθλεέμ ρωτώντας για ένα μικρό άρρεν παιδί ονόματι Χριστός. Εξ άλλου πόσα παιδιά και μάλιστα άρρενα θα είχαν γεννηθεί εκείνες τις ημέρες σε αυτήν την μικρή και άσημη πόλη; Οι ίδιοι μάλιστα οι γραμματείς του Ηρώδη τους είχαν βοηθήσει υπαγορεύοντας το όνομα: καὶ συναγαγὼν (ο Ηρώδης) πάντας τοὺς ἀρχιερεῖς καὶ γραμματεῖς τοῦ λαοῦ ἐπυνθάνετο παρ’ αὐτῶν ποῦ ὁ Χριστὸς γεννᾶται (Μτ. 2, 4).
Κάποιοι μάγοι λοιπόν της Ανατολής αντίκρυσαν ένα μοναδικό αστρονομικό φαινόμενο το 7 π.Χ. Αφού το ερμήνευσαν σωστά αστρολογικά, αποφάσισαν να ξεκινήσουν και να πάνε να προσκυνήσουν αυτόν τον άγνωστο και μοναδικό βασιλιά της Ιουδαίας. Το πιο πιθανό είναι να ξεκίνησαν όταν παρατήρησαν ότι ο Κρόνος μπορούσε να τους καθοδηγήσει στο ταξίδι τους αυτό μέχρι που σταμάτησε να κινείται. Στα μέσα Δεκεμβρίου του 5 π.Χ., λίγο πριν τον σαραντισμό του θείου βρέφους, όπως έχει ήδη επισημανθεί, αλλά και δύο χρόνια από την έναρξη του φαινομένου, οι μάγοι επισκέφτηκαν τον Χριστό σε οικία. Τότε η γέννησή του Κυρίου θα πρέπει να έγινε αρχές Νοεμβρίου του 5 π.Χ. Μία ή δύο μέρες μετά την επίσκεψη των μάγων, ο Ιωσήφ θα πήγε στα Ιεροσόλυμα για τον καθαρισμό της εγκύου και αμέσως κατέφυγε στην Αίγυπτο.
Ο Ηρώδης δεν χρειαζόταν να περιμένει πολλές μέρες την επιστροφή των μάγων από τη Βηθλεέμ, αφού η πόλη αυτή απέχει μόνο εννέα χιλιόμετρα από τα Ιεροσόλυμα, δηλαδή τρεις ώρες πορεία με τα πόδια. Τρεις ή τέσσερις μέρες μετά την αναχώρηση των μάγων από τα Ιεροσόλυμα για τη Βηθλεέμ, ο Ηρώδης θα κατάλαβε ότι οι μάγοι τον εξαπάτησαν και διέταξε τη σφαγή των νηπίων της περιοχής. Έτσι δικαιολογείται και το εσπευσμένο της φυγής του Ιωσήφ στην Αίγυπτο, αφού αναφέρεται ότι νύχτα ξεκίνησε το ταξίδι του.
Δικαιολογείται λοιπόν και η διανυκτέρευση των ποιμένων στην ύπαιθρο, αφού αρχές Νοεμβρίου στην Παλαιστίνη ο καιρός είναι ακόμα ζεστός και ο χειμώνας αργεί να εμφανιστεί. Όπως επίσης και η ταύτιση της ημερομηνίας με τη διακυβέρνηση του Κυρηνίου, η οποία σύμφωνα με τα αρχαιολογικά δεδομένα είχε υπολογιστεί κοντά στο 4 π.Χ. Τέλος, αφού ο Ηρώδης απεβίωσε γύρω στους πέντε μήνες (άνοιξη του 4 π.Χ.) μετά τη γέννηση του Χριστού, αιτιολογείται ότι ο Κύριος ήταν ακόμα παιδίον όταν επέστρεψε από τη φυγή στην Αίγυπτο.
Οι Ευαγγελιστές στην προσπάθειά τους να μας δείξουν την επίγεια ζωή του Κυρίου μας, του μόνου αληθινού Θεού, χρησιμοποίησαν στα έργα τους και τεκμηριωμένα ιστορικά γεγονότα και πρόσωπα αλλά και φυσικά αστρονομικά φαινόμενα, τα οποία συνέβησαν στην εποχή τους, προβάλλοντας την αλήθεια ότι ο Χριστός υπήρξε ως ιστορικό πρόσωπο.
Ενδεικτική Βιβλιογραφία:
1. Σ. Θεοδοσίου – Μ. Δανέζης, Στα ίχνη του Ι.Χ.Θ.Υ.Σ. Αστρονομία, ιστορία, φιλοσοφία, Αθήνα 2000.
2. Η Καινή Διαθήκη, έκδ. Αποστολική Διακονία της Εκκλησίας της Ελλάδος, Αθήνα 1993.
3. Κ. Χασάπη, Ο αστήρ της Βηθλεέμ. Αστρονομικός προσδιορισμός του χρόνου της γεννήσεως του Ιησού Χριστού, Αθήνα 1970.
4. Λ. Σκόντζος, Χριστούγεννα, Ηλιούγεννα ή Μιθρούγεννα; Διάλογος 54 (Οκτώβριος – Δεκέμβριος 2008) 19-22.
5. Φλάβιος Ιώσηπος, Ιουδαϊκή Αρχαιολογία έκδ. Benedictus Niese, Flavii Iosephii Opera, τ. 4′, Berlin 1955.
6. Γ. Πατρώνος, Η ιστορική πορεία του Ιησού. Από τη φάτνη ως τον κενό τάφο, Αθήνα 1991.
