Παρασκευή, 1 Νοεμβρίου, 2024

Αιγαίο πέλαγος: Ο μύθος και η ονομασία της ελληνικής θάλασσας

Γράφει η Ελένη Κονιαρέλλη – Σιακή.

Είναι γνωστός ο μύθος του Μινώταυρου. Θα γυρίσουμε τον χρόνο πίσω, τότε που μυθικός βασιλιάς της Κρήτης ήταν ο Μίνωας, και στην Αθήνα βασίλευε ο Αιγέας, που είχε γιό τον μυθικό Θησέα. Όμως, οι Αθηναίοι δολοφόνησαν με δόλο τον Ανδρόγεω, γιο του Μίνωα, και μετά από αυτόν τον φόνο ο Αιγέας έπρεπε να στέλνει κάθε εννέα χρόνια στην Κρήτη (ως λύτρα), επτά νέους και επτά νέες, ως βορά στον τρομερό Μινώταυρο που κατοικούσε μέσα στον Λαβύρινθο, έργο του Δαίδαλου.

Το τρομερό αυτό τέρας είχε σώμα ανθρώπινο αλλά κεφάλι ταύρου. Τον είχε κλείσει ο Μίνωας στον Λαβύρινθο, και ποτέ κανείς δεν κατάφερε να βγει από αυτόν ζωντανός. Ο Μινώταυρος κατασπάραζε τον οποιονδήποτε όσο δυνατός και να ήταν. Και ο μύθος συνεχίζεται: Ο Θησέας, νέος ακόμα, είχε πραγματοποιήσει πολλούς άθλους, και προσφέρθηκε να μπει κι αυτός μέσα στο καράβι με τους επτά νέους και τις επτά νέες που θα δίνονταν για τροφή στον Μινώταυρο, με σκοπό να τον σκοτώσει. Ο πατέρας του Αιγέας, υποκύπτοντας στην επιμονή του, έδωσε την συγκατάθεσή του, αλλά του έδωσε και μία εντολή: «Να ξεκινήσει για την Κρήτη με μαύρα πανιά στα ιστία του καραβιού του, και σε περίπτωση που ερχόταν νικητής να τα αλλάξει με λευκά…»

Και ο Θησέας έφτασε στην Κρήτη. Εκεί συνάντησε την κόρη του Μίνωα την όμορφη Αριάδνη που τον ερωτεύτηκε και τον βοήθησε να σκοτώσει τον Μινώταυρο, δίνοντάς του ένα κουβάρι νήμα και την οδηγία: «Όταν θα μπαίνει στον Λαβύρινθο να ξετυλίγει το νήμα και αφού φτάσει στο κέντρο και σκοτώσει τον Μινώταυρο, για να βγει ν’ αρχίσει να τυλίγει πάλι το νήμα…» Όλα αυτά τα έπραξε ο Θησέας με γενναιότητα! Μετά από σκληρή πάλη, σκότωσε το τέρας, και βγήκε σώος και νικητής από τον Λαβύρινθο. Έτσι δόθηκε τέλος στην απαίσια συμφωνία που υπήρχε ανάμεσα στον Μίνωα και στον Αιγέα.

Και από το σημείο αυτό ο μύθος γίνεται θλιβερός. Ο Θησέας με απερίγραπτη χαρά ξεκίνησε το ταξίδι της επιστροφής του στην Αθήνα, παίρνοντας μαζί του και την Αριάδνη. Όμως λησμόνησε την υπόσχεση που είχε δώσει στον πατέρα του ν’ αλλάξει τα πανιά του καραβιού σε λευκά, αν επέστρεφε νικητής. Το καράβι με τα μαύρα πανιά πλησίαζε τις ακτές της Αττικής και ο Αιγέας που αγνάντευε καθημερινά το πέλαγος στο Σούνιο… περιμένοντας την επιστροφή του Θησέα, δεν άντεξε τον πόνο για τον χαμό του γιού του -όπως πίστεψε βλέποντας τα μαύρα πανιά- και έπεσε από τον βράχο στη θάλασσα και πνίγηκε. Από τότε το πέλαγος αυτό ονομάστηκε ΑΙΓΑΙΟΝ ΠΕΛΑΓΟΣ! Αυτά λέει ο ΜΥΘΟΣ!

Όμως, τι είναι ΜΥΘΟΣ; Ο μύθος είναι αρχαία Ελληνική λέξη αρσενικού γένους, και:

Α) Είναι φανταστική διήγηση για κατορθώματα ηρώων

Β) Είναι λαϊκή φανταστική διήγηση

Γ) Είναι φανταστική διήγηση που έχει αποκτήσει διαστάσεις θρύλου

Δ) Είναι η υπόθεση ενός φανταστικού έργου. Στην καθημερινή μας γλώσσα ο μύθος είναι φαντασία, είναι κάτι που δεν θεωρείται αληθινό.

Ωστόσο, οι μελετητές της μυθολογίας, δίνουν μία διαφορετική εξήγηση. Υποστηρίζουν ότι είναι ένα διαφορετικό είδος Ιστορίας, που προσπαθεί να ερμηνεύσει κάποιες όψεις και καταστάσεις του κόσμου που μας περιβάλλει. Είναι αμέτρητες οι ερμηνείες που δίνονται από επιστήμονες, ιστορικούς, ερευνητές, κ.λ.π για τους μύθους, με συγκεκριμένο παράδειγμα την μεγάλη έρευνα που διεξάγεται για την ιστορικότητα της Ιλιάδας και της Οδύσσειας. Σε όλον τον κόσμο, σε όλες τις εποχές, και κάτω από τις οποιεσδήποτε συνθήκες, οι μύθοι των ανθρώπων υπήρξαν η ζωντανή έμπνευση, για όλες τις δραστηριότητες του νου. Πολύ περισσότερο κάτι τέτοιο είναι αληθινό για τους Έλληνες, έναν λαό με γόνιμη μυθοπλαστική φαντασία. Κάτω από αυτές τις συνθήκες ο μύθος είναι ένα απρόβλεπτο ά ν ο ι γ μ α, μέσα από το οποίο ο άνθρωπος πασχίζει να φωτίσει τον τρόπο με τον οποίο κάποιες ενέργειες μετουσιώνονται σε Ιστορία και Πολιτισμό. Αυτά, με λίγα λόγια, μας λέει ο μύθος για την προέλευση του ονόματος ΑΙΓΑΙΟΝ ΠΕΛΑΓΟΣ, την γαλάζια θάλασσα που τυλίγει την πατρίδα μας.

ΑΙΓΑΙΟΝ ΠΕΛΑΓΟΣ: Όμως, εκτός από τον μύθο που μας εξιστορεί τα γεγονότα, όπως τα είδαμε παραπάνω, υπάρχει και η ε τ υ μ ο λ ο γ ί α της λέξης, που μας λέει διαφορετικά πράγματα, και συγκεκριμένα ότι: Το Αιγαίον Πέλαγος έχει πάρει το όνομά του από τα ψηλά κύματα που το ταράζουν συχνά. Στην Αρχαία Ελληνική Γλώσσα τα ψηλά κύματα ονομάζονται α ί γ ε ς, και το επίθετο α ι γ α ί ο ς, σημαίνει πόντος, δηλαδή, μεγάλη θάλασσα. Πειστική είναι η ετυμολογία από το αιξ-αιγός (κατσίκα), παράγωγο του ομηρικού ρήματος αϊσσω = πηδώ, κινούμαι ορμητικά. Οι ερμηνείες που δίνονται στο ρήμα αϊσσω, ταιριάζουν τόσο με τα χαρακτηριστικά της αίγας, όσο και στα χαρακτηριστικά του Αιγαίου. Από τα αρχαία χρόνια η ατίθαση αίγα συνηθίζει να αναρριχάται, και να σκαρφαλώνει στους βράχους πηδώντας. Επίσης οι Αρχαίοι Έλληνες, συνήθιζαν να αποκαλούν αίγες γενικότερα τα κύματα, και τα κύματα του Αιγαίου ειδικότερα, επειδή κι αυτά πηδούν ψηλά όπως οι κατσίκες, όταν η θάλασσα είναι αγριεμένη και φουρτουνιασμένη. Σε κάποιες νησιωτικές περιοχές, ακόμα και σήμερα, αποκαλούν τα κύματα «γιδάκια» ή «προβατάκια» της θάλασσας, καθώς το άσπρο χρώμα στην κορυφή των αφρισμένων κυμάτων, παραπέμπει στο σγουρό άσπρο μαλλί των ζώων αυτών. Από την ίδια ρίζα παράγεται και η λέξη αιγιαλός – γιαλός, καθώς θεωρείται σύνθετη από τις λέξεις: αίγες(κύματα) +αλς-αλός(θάλασσα και ερμηνεύεται ως το κομμάτι της όπου σπάζουν τα κύματα(αίγες) Κατά τον Στράβωνα, και η λέξη Αίγυπτος, έχει επίσης την ίδια ρίζα, Αιγαίο+υπτίως, δηλαδή, η χώρα που βρίσκεται κάτω (Νότια από το Αιγαίο Πέλαγος).

Τέλος, εκτός από τον μύθο που είδαμε, και την ετυμολογία της λέξης, σχετικά με την προέλευση της ονομασίας του Αιγαίου Πελάγους, υπάρχουν και πολλές άλλες εκδοχές, που μπορεί να είναι και πραγματικές. Είναι η εκδοχή της Αιγηίδας, που μιλάει για την μεγάλη στεριά που βρισκόταν στη θέση που σήμερα καλύπτει η θάλασσα του Αγαίου. Οι γεωλογικές αναταράξεις κάνουν να αναδυθεί από τα νερά η Αιγηίδα, και αργότερα μετά από εκατό χρόνια, σε επόμενη φάση αναταράξεων, η συμπαγής στεριά άρχισε σιγά-σιγά να κομματιάζεται, αλλάζοντας συνεχώς την μορφολογία της περιοχής. Ακολούθησαν μεγάλες κατακρημνίσεις, σεισμοί, εκρήξεις ηφαιστείων (Σαντορίνης), μέχρι την τελική διαμόρφωση της περιοχής του Αιγαίου που έγινε από το 2.000.000 χρόνια π.Χ., μέχρι το 10.000 μ.Χ.

Σήμερα τα όρια και η έκταση του Αιγαίου Πελάγους, έχουν καθοριστεί το 1919 από το Διεθνές Υδρογραφικό Συνέδριο στο Λονδίνο. Το Αιγαίο Πέλαγος, έχει έκταση 240.000 τ.χλμ, και μέγιστο βάθος 2.249 μέτρα μεταξύ Κρήτης και Κυκλάδων.

Ας αφήσουμε τη ματιά μας ελεύθερη ν’αγκαλιάσει το απέραντο γαλάζιο με τις υπέροχες αποχρώσεις του, που αιώνες τώρα ανασαίνει μαζί μας πίκρες, αγρύπνιες, χαρές και αγωνίες, και ας ευχηθούμε η λέξη ΕΙΡΗΝΗ ΝΑ ΚΥΡΙΑΡΧΉΣΕΙ στις φαύλες σκέψεις όσων αιθεροβατούν και ονειρεύονται να δημιουργήσουν άναρχες καταστάσεις και τραγωδίες, στα γαλανά νερά του Αιγαίου.

Αλί, σ’αυτούς τους θνητούς

Που σκορπίζουν με πάταγο στη φωτιά της αβύσσου

Των λαών τη γαλάζια Ελπίδα.

Αλί, σ’αυτούς τους θνητούς που αδειάζουν στο χώμα

Το νερό της ζωής απ’το θείο λαγήνι…

Το νερό της γλυκιάς λευτεριάς

Που ευωδιάζει αιώνες ΕΙΡΗΝΗ!

(Απόσπασμα από το βιβλίο

«Ε Ι Ρ Η Ν Ο Δ Ρ Ο Μ Ο Ι» Ε.Κ.Σ)

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

spot_img
spot_img
spot_img

ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣ