Γράφει η
Δρ. Μαρία Γιαλλούση
Συγγραφέας του βιβλίου με τίτλο «Shopping for Love: Για τον έρωτα στην εποχή της Τεχνητής Νοημοσύνης»
(2024, εκδ ΚΨΜ)
Οδημόσιος διάλογος σχετικά με τις ηθικές, νομικές και κοινωνικές επιπτώσεις των (βιο)τεχνολογιών οργανώνεται συχνά σε ένα πολωμένο πλαίσιο επιδοκιμασίας και καταδίκης ενώ επιτομή των διαφόρων προσεγγίσεων αποτελούν ο υπερανθρωπισμός και ο βιοσυντηρητισμός. Σε γενικές γραμμές, οι υπερανθρωπιστές υποστηρίζουν ότι η ανθρώπινη κατάσταση πρέπει να βελτιωθεί με τη χρήση νέων τεχνολογιών, όπου αυτό είναι δυνατό. Οι βιοσυντηρητικοί (έτσι αποκαλούνται συχνά με περιφρονητική διάθεση από τους προαναφερθέντες αντιπάλους τους), είναι πολύ επιφυλακτικοί σχετικά με τους τεχνολογικούς μετασχηματισμούς του ζωντανού κόσμου και υποστηρίζουν την αυστηρή ρύθμιση των νέων (βιο)τεχνολογιών.
Οι βιοσυντηρητικοί αναφέρονται σε ζητήματα διακρίσεων που προκύπτουν από την άνιση πρόσβαση σε νέες (βιο)τεχνολογίες, οι οποίες μπορεί να μετατρέψουν τα οικονομικά ελλείμματα σε βιολογικά, διατυπώνοντας τις ευγονικού περιεχομένου ανησυχίες τους στο πλαίσιο των γνωστικών βελτιώσεων και της προεμφυτευτικής γενετικής διάγνωσης. Οι υπερανθρωπιστές ισχυρίζονται ότι οι τεχνολογίες βελτίωσης μπορούν να μετριάσουν τις ανισότητες που προκύπτουν από την άνιση κατανομή των βιολογικών ικανοτήτων κατά τη γέννηση ενώ ωθούν τη λογική της αγοράς στα άκρα, ισχυριζόμενοι πως η ευγονική θα βοηθήσει στην έκφραση των διαφορετικών και ιδιαίτερων αξιών των ατόμων.
Η συζήτηση γύρω από τα προαναφερθέντα ζητήματα τείνει συνήθως να επισκοτίζει τις πιο δύσκολες πτυχές της διένεξης για το τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος. Η βιοσυντηρητική κριτική βασίζεται στην ιδέα ότι η τεχνολογική παρέμβαση αποτελεί απειλή για την ανθρώπινη φύση, τις αξίες και τις αρετές που έχουν αναπτύξει οι άνθρωποι ως αποτέλεσμα της ανάγκης τους να αντιμετωπίσουν την ατέλεια, που είναι εγγενής στην ανθρώπινη φύση. Για τους υπερανθρωπιστές, οι άνθρωποι πάντα αγωνίζονταν να επεκτείνουν τις ικανότητές τους με τρόπους που οι πρόγονοί τους δεν ήταν σε θέση να χρησιμοποιήσουν και οι (βιο)τεχνολογίες είναι το όργανο προς τη νέα αυτο-βελτίωσή τους.
Στα τέλη του 20ού αιώνα, κρίσιμες θεωρητικές εξελίξεις συνέβαλαν στην περιπλοκή αυτού του δυϊστικού ουμανιστικού παραδείγματος και της (ανα)θεώρησης των σχέσεων ανθρώπου – τεχνολογίας που προκύπτουν από αυτό. Νέες προοπτικές σε σπουδές, πέρα από αυτό το παράδειγμα, ισχυρίζονται ότι αυτό δεν μπορεί να εξηγήσει τη βαθιά οικειότητα, την περίπλοκη συνένωση ανθρώπων και τεχνολογίας, η οποία ήταν πάντα αναπόσπαστο μέρος της ανθρώπινης εμπειρίας και που γίνεται πιο εμφανής με την έλευση των νέων τεχνολογιών.
Το δυϊστικό παράδειγμα δεν μπορεί να διατηρηθεί (Sharon, 2014), εξαιτίας του οντολογικού χάσματος που δημιουργεί μεταξύ του ανθρώπου και του υπόλοιπου κόσμου (του κόσμου έξω από αυτόν). Οι βιοσυντηρητικοί και οι υπερανθρωπιστές ως δύο εκδοχές της ανθρωπιστικής κοσμοθεωρίας, διευρύνουν το οντολογικό χάσμα μεταξύ των ανθρώπων και της τεχνολογίας, καθιστώντας το εμπόδιο στην κατανόηση των τρόπων με τους οποίους οι άνθρωποι και η τεχνολογία, τα υποκείμενα και τα αντικείμενα, η φύση και ο πολιτισμός, συνυφαίνονται σήμερα. Ως εκ τούτου συσκοτίζουν τον τρόπο με τον οποίο οι αλληλεπιδράσεις μας με τις τεχνολογίες διαμορφώνουν το τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος σε διάφορα επίπεδα. Αυτό που χρειάζεται, διατείνεται η Sharon (2014: 3), είναι ένα «εναλλακτικό πλαίσιο, για αρχή, που να αναγνωρίζει την ετερογενή, ίσως και αναδυόμενη φύση της ανθρώπινης υποκειμενικότητας, την ενεργό, μεσολαβητική φύση των τεχνολογιών και την περίπλοκη εμπλοκή και των δύο, ως αναπόσπαστου μέρους της ανθρώπινης εμπειρίας».
