Χρονογράφημα: Πολύ δεύτερον ως τάχιστα

Η πλήρης φράση προέρχεται από τον Οιδίποδα επί Κολωνώ και έχει ολοκληρωμένη ως εξής: «Μη φύναι τον άπαντα νικά λόγον, το δ’, επεί φανή, βήναι κείσ’ όποθεν περ ήκει πολύ δεύτερον ως τάχιστα» δηλαδή «το να μη γεννηθείς είναι το σπουδαιότερο, αν όμως γεννήθηκες πήγαινε προς τα εκεί από όπου ήρθες κατά δεύτερο λόγο το ταχύτερον».Η έκφραση δείχνει μια μεγάλη απαισιοδοξία και απογοήτευση στην ψυχή του Σοφοκλή και ερμηνεύεται από το γεγονός των πολλαπλών πολέμων και της δυστυχίας του λαού. Η φράση εκτοξεύεται από το στόμα της Αντιγόνης την ώρα που συνοδεύει τον τυφλό πατέρα της μαζί με την αδερφή της Ισμήνη. Όταν οι δύο κόρες του τον αποκαλούν πατέρα εκείνος αντιτείνει πως δεν είμαι μόνον πατέρας σας αλλά και αδελφός σας. Σκηνές απείρου τράγους και συγκίνησης. Ο Οιδίπους αυτοτυφλωμένος, φτωχός και ρακένδυτος αναγκάζεται να παραδεχτεί πως είναι καλύτερα να μη γεννηθεί κανένας αν είναι να γίνει αιμομείκτης, και θεατής του αλληλοσκοτωμού των δύο παιδιών του (Ετεοκλής και Πολυνείκης). Δεν αφήνει καμία σχισμή αισιοδοξίας για το μέλλον ο Σοφοκλής, ούτε υπόσχεται μουσουλμανικούς και χριστιανικούς παραδείσους για ευκολότερη υποταγή του ανθρώπινου είδους. Ο συγγραφέας παίρνει σαφή θέση που ακολουθεί ο Σαίξπηρ, to be or not to be!

Η σύλληψη μιας τέτοιας πλοκής μόνον από Έλληνα συγγραφέα θα μπορούσε να συλληφθεί και να αποδοθεί με σωρεία αποφθεγμάτων και νοημάτων. Μπορεί ο Ευριπίδης και ο Αισχύλος να εξέπεμπαν περισσότερα ρητά αλλά ο Σοφοκλής κατά την ταπεινότατη γνώμη μου ήταν η κορυφή στην πλοκή της κάθε τραγωδίας που δημοσίευε. Τόσο στο έργο του «Αντιγόνη» όσο και στον «Οιδίποδα τύραννο» και στον «Οιδίποδα επί Κολωνώ» οι πλοκές των έργων του είναι μνημεία για την παγκόσμια λογοτεχνία που αν και πέρασαν περίπου δυόμιση χιλιάδες χρόνια από τότε, κανένας συγγραφέας δεν μπόρεσε να μιμηθεί ή να προσεγγίσει τη σκέψη του μεγάλου μας Σοφοκλή. Ο Γουίλιαμ Σαίξπηρ το προσπάθησε και μάλιστα με σχετική επιτυχία αλλά τελικά έγιναν φανερά τα υλικά των συγγραμμάτων του που ήταν όχι βέβαια κλοπές αλλά ξεπατικώματα των ιδεών του Σοφοκλή. Ο «Ρωμαίος και Ιουλιέτα» είναι ηλίου φαεινότερον ότι αντέγραψε την πλοκή από την Αντιγόνη και ο ονομαστός «Άμλετ» είναι ένα καλογραμμένο αντίγραφο από την «Ηλέκτρα».

Δυστυχώς για την ανθρωπότητα και ευτυχώς για τον ελληνικό πολιτισμό, οι ανθρώπινες κοινωνίες δεν μπόρεσαν ακόμη να βρουν ένα δικό τους δρόμο έξω από τα ελληνικά τεχθέντα τις τελευταίες τρεις χιλιετίες. Άνθρωποι πέρασαν πολλοί, Σοφοκλής όμως και Αριστοτέλης δεν έχουν ανατείλει ακόμη και μάλλον το χάραμα του ελληνικού πολιτισμού θα παραμείνει για πολύ ακόμη στο πίσω αόρατο κομμάτι της Σελήνης. Τα διαστημόπλοια ανακάλυψαν τη μπροστινή όψη του φεγγαριού αλλά το πίσω μέρος ίσως θα παραμείνει αόρατο για κάποιες ακόμη χιλιετίες…