Δημιουργία αντιπυρικών ζωνών· φωνή βοώντος… από τους δασολόγους

Γράφει ο

Δημήτριος Κοτσώνης

Πολιτικός Μηχανικός

Παλαιότερα η ΑΜΑΡΥΣΙΑ είχε δημοσιεύσει ένα άρθρο μου με τίτλο «Οι δασολόγοι δεν θέλουν την προστασία των οικισμών από τις δασικές πυρκαγιές». Έχω όμως κουραστεί να γράφω για την ευθύνη που έχουν οι Έλληνες δασολόγοι, οι οποίοι με τις ενέργειές τους έχουν απαγορεύσει την κατασκευή αντιπυρικών ζωνών για την προστασία της περιουσίας των πολιτών, αλλά και της ίδιας της ζωής τους.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα, πέραν από την τραγική κατάληξη στο Μάτι, που εφόσον είχαν δημιουργηθεί αντιπυρικές ζώνες, ούτε τα θύματα θα θρηνούσαμε, ούτε την καταστροφή του, είναι οι πρόσφατες καταστροφές στο Θυμάρι, στην Παλαιά Φώκαια.

Τα δημοσιεύματά μου όμως, δεν κατάφεραν να ενοχλήσουν κανέναν πολιτικό παράγοντα, ούτε φυσικά τη βαθειά δημόσια διοίκηση.

Πλέον δεν μπορώ να προσφέρω τίποτε περισσοτερο από τη «συζήτηση» που είχα με την Τεχνική Νοημοσύνη (ΑΙ) για τις καταστροφές στο Θυμάρι και την παντελή απουσία αντιπυρικής ζώνης προστασίας του, μήπως ο νέος υπουργός καταλάβει, ότι πριν από όλα, πρέπει να οδηγήσει τους υπεύθυνους αυτής της «δολιοφθοράς» στη Δικαιοσύνη και στη συνέχεια να λάβει τα μέτρα για τη μη επανάληψη τέτοιων δολιοφθορών από τους υπαλλήλους του Υπουργείου του.

Η «συζήτηση» με την Τεχνητή Νοημοσύνη (ΑΙ)

Ερώτηση

Στον οικισμό Θυμάρι Αττικής με την πρόσφατη δασική πυρκαγιά κάηκαν αρκετά σπίτια. Είχαν κατασκευαστεί αντιπυρικές ζώνες γύρω από τον οικισμό και πόσο πλάτος είχαν;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ (ΑΙ)

Δυστυχώς, σύμφωνα με τα μέχρι στιγμής διαθέσιμα στοιχεία για τη χθεσινή (26 Ιουνίου 2025) μεγάλη πυρκαγιά στο Θυμάρι – Παλαιά Φώκαια, δεν φαίνεται να είχαν κατασκευαστεί προγενέστερα αντιπυρικές ζώνες γύρω από τον οικισμό, ούτε υπάρχει αναφορά για πλάτος τέτοιων ζωνών από τις τοπικές Αρχές ή την Πυροσβεστική.

ΕΡ.: Τι προβλέπεται γενικά;

ΑΠ.: Η Σύγχρονη Πυροσβεστική και Πολιτική Προστασία προτείνουν:

• Καθαρισμό γύρω από σπίτια σε απόσταση τουλάχιστον 10 μέτρων, αφαίρεση εύφλεκτης ύλης
• Αντιπυρικές ζώνες τύπου στεγασμένων (ασφαλτοστρωμένων) διαδρομών, συνήθως με πλάτος ~10 μ., ως επιπλέον μέτρο πρόληψης .

ΕΡ.: Συμπέρασμα για το Θυμάρι;

ΑΠ.: Δεν δημιουργήθηκαν ζώνες καθαρισμού ή ασφαλτοστρωμένες ζώνες γύρω από τον οικισμό πριν από την πυρκαγιά. Ο οικισμός ήταν επομένως «αθωράκιστος», με σπίτια πολύ κοντά ή περιφραγμένα από δασική βλάστηση.

Ο προτεινόμενος καθαρισμός 10 μ. γύρω από σπίτια δεν είχε εφαρμοστεί – κάτι που επισημαίνεται και ως σημαντική παράλειψη.

Εάν σε επόμενη φάση ζητηθεί, μπορεί να διερευνηθεί αν μετά την πυρκαγιά θα γίνει επικαιροποίηση του πλάνου αντιπυρικής θωράκισης στην περιοχή, με κατασκευή επίσημων ζωνών ή εμπροσθοβαρή καθαρισμό περιμετρικά των σπιτιών.

ΕΡ.: Σε αντίστοιχο οικισμό, ο οποίος βρίσκεται στη ΓαλλΊα και στον οποίο είχε κατασκευαστεί αντιπυρική ζώνη, τι πλάτος έχει αυτή η ζώνη;

ΑΠ.: Στη Γαλλία, σε οικισμούς που βρίσκονται σε περιοχές υψηλού κινδύνου δασικής πυρκαγιάς (π.χ. Νότια Γαλλία, Προβηγκία, Κορσική), οι αντιπυρικές ζώνες και οι ζώνες υποχρεωτικού καθαρισμού (obligation de débroussaillement) είναι αυστηρά ρυθμισμένες με εθνικούς και τοπικούς κανόνες. Πιο αναλυτικά:

• Πλάτος αντιπυρικών ζωνών και καθαρισμών στη Γαλλία
• Υποχρεωτικός καθαρισμός γύρω από κατοικίες.
• Ελάχιστο πλάτος 50 μέτρων γύρω από κάθε κατοικία ή κατασκευή.
• Στην περίπτωση γειτονικών ιδιοκτησιών, η υποχρέωση μπορεί να φτάνει και μέχρι 100 μέτρα, με ευθύνη διαμοιρασμένη μεταξύ των ιδιοκτητών.
• Καθαρισμός κατά μήκος δρόμων ή δικτύων πρόσβασης.
• Ελάχιστο πλάτος 10 μέτρων από κάθε πλευρά του δρόμου ή δασικού μονοπατιού.
• Για δρόμους πυρασφάλειας, το πλάτος μπορεί να αυξηθεί στα 20-30 μέτρα, ανάλογα με τη βλάστηση και την κλίση του εδάφους.

ΕΡ.: Πώς είναι διαμορφωμένες οι αντιπυρικές ζώνες (pare-feu);

ΑΠ.: Στις περιοχές με συνεχή δασική κάλυψη κοντά σε οικισμούς, κατασκευάζονται αντιπυρικές λωρίδες πλάτους 40 έως 100 μέτρων. Συχνά περιλαμβάνουν συνδυασμό: καθαρισμένου εδάφους, δρόμου προσβασιμότητας για πυροσβεστικά, και αποψιλωμένων ή φρυγανικών ζωνών.

Παράδειγμα

Στον οικισμό La Garde-Freinet στο Var (Προβηγκία), μετά από μεγάλη πυρκαγιά το 2003:

– Δημιουργήθηκε αντιπυρική ζώνη πλάτους 100 μέτρων στην κατεύθυνση του ανέμου, που περιλάμβανε δρόμο πυρόσβεσης, καθαρισμένο τμήμα με φρυγανώδη βλάστηση, και αποτροπή αναγέννησης πυκνού πευκοδάσους.

ΕΡ.: Ποιο είναι το συμπέρασμα για τη σύγκριση με το Θυμάρι Αττικής, στη Γαλλία;

• Οι αντιπυρικές ζώνες γύρω από οικισμούς έχουν τυπικό πλάτος 50-100 μ., ανάλογα με την επικινδυνότητα και τη μορφολογία.
• Το μέτρο είναι υποχρεωτικό δια νόμου, με ποινές σε περίπτωση μη συμμόρφωσης.
• Συνοδεύεται από σχέδια εκκένωσης, προσβασιμότητα οχημάτων, και συντήρηση με δημόσια εποπτεία.

ΕΡ.: Μπορείς να μου δώσεις σχέδιο εφαρμογής τέτοιας ζώνης στην Ελλάδα με προσαρμογή σε ελληνικά δεδομένα (τεκτονικά, νομικά, δασικά);

(Ακολουθεί πρόταση σχεδίου εφαρμογής αντιπυρικής ζώνης περιμετρικά οικισμού στην Ελλάδα, βασισμένη στο γαλλικό μοντέλο αλλά προσαρμοσμένη στις ελληνικές νομικές, γεωμορφολογικές και δασικές συνθήκες).

ΑΠ.: ΠΡΟΤΑΣΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΑΝΤΙΠΥΡΙΚΗΣ ΖΩΝΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ (ΠΕΡΙΜΕΤΡΙΚΑ ΟΙΚΙΣΜΟΥ)

1. Πλάτος και διαμόρφωση αντιπυρικής ζώνης

1.1 Ζώνη Α: Υποχρεωτικός καθαρισμός κατοικιών

Απόσταση: 30-50 μέτρα από την περίμετρο κάθε κατοικίας. Αποψίλωση ξερών χόρτων, απομάκρυνση εύφλεκτων υλικών, κλάδεμα δέντρων έως 2 μ. από το έδαφος, απόσταση δέντρων μεταξύ τους τουλάχιστον 5 μέτρα.

1.2 Ζώνη Β: Περιμετρική αντιπυρική λωρίδα οικισμού

Πλάτος: 60 μέτρα καθαρισμένης και διαμορφωμένης ζώνης γύρω από το σύνολο του οικισμού.

Σύνθεση: 20 μ. δρόμος πυρόσβεσης (πλάτους 6-8 μ. με προσβάσεις). 20 μ. λωρίδα με χαμηλή/ανθεκτική φύτευση ή φρυγανικά (π.χ. θυμάρι, φασκόμηλο, λεβάντα). 20 μ. καθαρισμένο δασικό τμήμα (χωρίς υψηλό δάσος ή ρετσίνες, π.χ. πεύκα).

2. Νομική και θεσμική βάση (Ελλάδα)

• Χρήση άρθρου 17 Ν. 4662/2020 (Οργανισμός Πολιτικής Προστασίας) για εντολές σε ΟΤΑ.
• Προσαρμογή στις κατηγορίες «Περιοχές πολύ υψηλού κινδύνου« κατά το Σχέδιο ΑΝΤΙΠΥΡ.
• Χρήση άρθρου 18 Ν. 998/1979, ώστε να επιτραπεί καθαρισμός δασικής βλάστησης με τεκμηρίωση ανάγκης για την προστασία ζωής και περιουσίας.

3. Τεχνικές οδηγίες κατασκευής

• Σταθερή επιφάνεια για τον δρόμο (χαλίκι, ασφαλτόστρωση όπου χρειάζεται).
• Υδατοδεξαμενές ανά 300 μ.
• Πυροφυλάκιο ή κάμερες παρακολούθησης όπου υπάρχει οπτικό πεδίο.
• Συνεχής συντήρηση της ζώνης: κάθε 3-6 μήνες (ανάλογα με τη βλάστηση).

4. Μοντέλο χρηματοδότησης

• Επιλέξιμο έργο από το πρόγραμμα «ΑΝΤΙΠΥΡ» (3419/2024).
• Πρόσβαση σε ευρωπαϊκά κονδύλια μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης – άξονας Πολιτικής Προστασίας.
• Συμμετοχή ΟΤΑ με μελέτη και επιβλέπουσα τεχνική υπηρεσία (π.χ. μηχανικοί περιβάλλοντος ή δασολόγοι).

5. Πρόσθετα μέτρα

• Θεσμοθέτηση «ζώνης προστασίας οικισμού» με ΚΥΑ, π.χ. για κάθε οικισμό εντός επικινδυνότητας κατηγορίας 4 & 5.
• Εφαρμογή υποχρεωτικής βόσκησης στη λωρίδα φρυγανικής βλάστησης (π.χ. πρόβατα, κατσίκες) για απομάκρυνση καύσιμης ύλης.
• Υποστήριξη από τοπικούς συνεταιρισμούς ή δασικούς χρήστες.