Παρασκευή, 29 Μαρτίου, 2024

Η πολιτική παρακαταθήκη του Μίκη Θεοδωράκη για εθνική ενότητα

Γράφει ο Δημήτρης Σουλιώτης

H τελευταία δημόσια εμφάνιση του Μίκη Θεοδωράκη ήταν στη μεγάλη συναυλία που δόθηκε προς τιμή του στις 24 Ιουνίου 2019 στο Παναθηναϊκό Στάδιο. Εκεί διαβάστηκε από τον ηθοποιό Γρηγόρη Βαλτινό ένα κείμενο του συνθέτη που απευθυνόταν προς τους Έλληνες και μεταξύ των άλλων ανέφερε και τα ακόλουθα: Έλληνες ενωθείτε. Βάλτε την αμαξοστοιχία «Ελλάς» πάνω στις ράγες της συνεργασίας, της δημιουργίας και της προόδου. Φέρτε ξανά την ανοχή και την ευγένεια στην Πολιτική, αλλά και στην καθημερινότητά μας. Βοηθήστε το λαό μας να ξαναγίνει αυτός που με τη λάμψη του κάποτε κέρδισε τον παγκόσμιο θαυμασμό!… Είσαι Έλληνας. Αυτό που ήσουν κάποτε θα γίνεις ξανά…

Εάν παρακολουθήσει κάποιος την πολυτάραχη πολιτική πορεία του Θεοδωράκη θα διαπιστώσει ότι ποτέ δεν έκοψε τις γέφυρες με τους πολιτικούς αντιπάλους του. Ο λόγος του ήταν πάντα συμφιλιωτικός και ενωτικός. Κατάφερε μέσα από βασανιστική εσωτερική διεργασία να συγχωρέσει ακόμη και τους βασανιστές του. Δεν αρνήθηκε να υπηρετήσει την πατρίδα και από τη θέση υπουργού σε κυβέρνηση του ιδεολογικού και πολιτικού αντιπάλου του. Σε κάποια συνέντευξή του ανέφερε και τα ακόλουθα: Ρώτησα κάποιο σύντροφό μου γιατί δεν υπογράφει τη δήλωση που του ζητάνε οι Αρχές, ώστε να αποφυλακιστεί και μου απάντησε, γιατί είμαι κομμουνιστής. Εσύ με ρώτησε γιατί δεν υπογράφεις; Στην απάντησή του ο Μίκης αντί του διαχωριστικού προσδιορισμού (κομμουνιστής), χρησιμοποίησε τον ενωτικό: Γιατί είμαι Έλληνας… Ίσως να εννοούσε ότι το χαρακτηριστικό της καταγωγής και του πνευματικού μεγαλείου που το συνοδεύει, δεν επιτρέπει να προδώσεις τις ηθικές αρχές που απαρτίζουν την έννοια της ελευθερίας… Ο Θεοδωράκης ακόμη και με την κηδεία του προσπάθησε να συμβολίσει την ενότητα. Πολιτική κηδεία στη Μητρόπολη Αθηνών, με πολιτική ομιλία του Γενικού Γραμματέα ΚΚΕ, σύμφωνα με την επιθυμία του να πεθάνει ως κομμουνιστής και θρησκευτική κηδεία στην ιδιαίτερη πατρίδα του στο Γαλατά Χανίων, για να μην αποκοπεί την άλλη πλευρά…

Ανάλογου διαμετρήματος ενωτική προσωπικότητα της διεθνούς πολιτικής σκηνής υπήρξε ο πρώην πρόεδρος της Ιταλικής Δημοκρατίας Φραντσέσκο Κοσίγκα. Όταν οι «Ερυθρές Ταξιαρχίες» είχαν συλλάβει τον πρωθυπουργό Άλντο Μόρο και για να τον απελευθερώσουν ζητούσαν την αποφυλάκιση κάποιων συντρόφων τους, υπουργός των εσωτερικών ήταν ο Κοσίγκα, ο οποίος ακολούθησε σκληρή στάση και επέμεινε μέχρι τέλους ότι δεν συνεργάζεται με τρομοκράτες. Το αποτέλεσμα ήταν οι «Ερυθρές Ταξιαρχίες» να εκτελέσουν τον Μόρο… Δώδεκα χρόνια αργότερα ο Φραντσέσκο Κοσίγκα ως πρόεδρος της Δημοκρατίας πρότεινε ο ίδιος την απονομή χάρης στον Ρομπέρτο Κούρτσιο, ιδρυτή των «Ερυθρών Ταξιαρχιών», ο οποίος σημειωτέο δεν είχε αποκηρύξει το παρελθόν του. Επίσης και πιο σημαντικό ο Κοσίγκα στην επιστολή του επισήμαινε ότι ο όρος «ανατρεπτική δραστηριότητα» είναι καταλληλότερος από τον όρο «τρομοκρατία» και κυρίως ότι οι αιτίες της βίας θα έπρεπε να αναζητηθούν εν μέρει στην αποτυχία των πολιτικών κομμάτων και θεσμών να μεταφέρουν τις μετά το 1968 κοινωνικές συγκρούσεις στο πεδίο της θεσμικής πολιτικής και αντιπροσώπευσης. Η επιείκεια και ακόμη περισσότερο η συγχώρεση συμβάλλουν αποφασιστικά στη συνοχή του κοινωνικού ιστού. Μας κάνουν να αισθανόμαστε ασφαλείς μέσα στην ευαλωτότητά μας, προστατευμένοι μέσα στην ανεπάρκειά μας… Αυτές τις αξίες ως στάση ζωής υπηρέτησε ο Μίκης Θεοδωράκης…

Η πολιτική παρακαταθήκη του Μίκη Θεοδωράκη για εθνική ενότητα με οδήγησε σε σκέψεις για το πως θα μπορούσε να επιτευχθεί αυτή η πολυπόθητη (;) εθνική ενότητα στο πεδίο της πολιτικής πρακτικής. Η πρώτη σκέψη που πέρασε από το μυαλό μου είναι η καθιέρωση ως πάγιου εκλογικού συστήματος της απλής αναλογικής, ώστε μέσω αυτής να διαμορφωθεί σταδιακά στις πολιτικές δυνάμεις και στο λαό μια κουλτούρα συναίνεσης και συνεργασίας. Ας ξεκινήσουμε την ανάλυση της συγκεκριμένης πρότασης από τα στοιχεία των τελευταίων (Ιούλιος 2019) εθνικών εκλογών. Οι εγγεγραμμένοι στους εκλογικούς καταλόγους ανέρχονταν σε 9.984.934 και εξ αυτών ψήφισαν μόνο 5.769.644 (αποχή 42,22%). Η ΝΔ που κέρδισε τις εκλογές έλαβε 2.251.618 ψήφους. Βλέπουμε ότι είναι ισχνή μειοψηφία στο σύνολο των εγγεγραμμένων ψηφοφόρων και αδύναμη μειοψηφία στο σύνολο των ψηφισάντων. Εν τούτοις χάρις στο «κανιβαλικό» πλειοψηφικό σύστημα, με το μπόνους των πενήντα εδρών στο πρώτο Κόμμα – δεν γνωρίζω αν υπάρχει ανάλογο σύστημα σε άλλη προεδρευόμενη κοινοβουλευτική δημοκρατία – κυβερνά έκτοτε τη χώρα… Το ίδιο βέβαια ισχύει για όλες τις μονοκομματικές κυβερνήσεις που με «πονηρά» εκλογικά συστήματα κυβέρνησαν τη χώρα και στο παρελθόν. Γενικά θα μπορούσαμε να πούμε ότι τα πλειοψηφικά εκλογικά συστήματα μέσω των οποίων εκλέγονται μονοκομματικές κυβερνήσεις, υπονομεύουν την εθνική ενότητα, πολώνοντας το πολιτικό κλίμα και χωρίζοντας τους Έλληνες σε λίγους κερδισμένους και πολλούς χαμένους…

Μια άλλη σκέψη που πέρασε από το μυαλό μου για την επίτευξη της εθνικής ενότητας στο πεδίο της πολιτικής πρακτικής είναι η αξιοκρατική, αμερόληπτη, από-κομματικοποιημένη στελέχωση των θεσμών του κράτους. Εκείνο που συμβαίνει μέχρι τώρα, είναι να καταλαμβάνονται οι θέσεις εξουσίας των θεσμών από οπαδούς του μοναδικού νικητή των εκλογών… Ψάχνεις με το φανάρι να βρεις ψηφοφόρο άλλου Κόμματος, πλην του κυβερνώντος, ακόμη και σε θέσεις προϊσταμένου τμήματος… Και αυτό συμβαίνει γιατί το κυβερνών κάθε φορά Κόμμα – και λόγω του πλειοψηφικού εκλογικού συστήματος – έχει ως πρώτο στόχο του την αναπαραγωγή της εξουσιαστικής δυναμικής του. Το σύστημα λειτουργεί ως εξής: Στους θεσμούς του κράτους τα γρανάζια του συστήματος κινούνται με την παρέμβαση του αρμόδιου Υπουργού και σε εκτελεστικό ρόλο κομματάρχη του Γενικού Γραμματέα και/ή του Διευθυντού προσωπικού. Βεβαίως η επιλογή των τελευταίων δεν γίνεται μέσω διαφανών και αξιοκρατικών διαδικασιών (π.χ. προκήρυξη θέσης), αλλά μέσα από κομματικές – πελατειακές σχέσεις αλληλεξάρτησης με ισχυρά πολιτικά πρόσωπα του κυβερνώντος Κόμματος. Ο αποκλειστικός στόχος αυτών των κομματικών στελεχών δεν είναι η παραγωγή έργου υπέρ του δημοσίου συμφέροντος, αλλά η συντήρηση και η μελλοντική εξουσιαστική δυναμική του κυβερνώντος Κόμματος. Ο συγκεκριμένος στόχος επιτυγχάνεται μέσω δημοσίων και ιδιωτικών σχέσεων και τήρησης ισορροπιών ανάμεσα στα πολιτικά, επιχειρηματικά, δημοσιογραφικά και συνδικαλιστικά κέντρα ισχύος. Η εδραίωση της εξουσίας και η μελλοντική εξουσιαστική δυναμική, επιτυγχάνεται μέσω της επιλογή – πολλές φορές και με την υπόδειξη των παραπάνω κέντρων ισχύος – στελεχών φίλα προσκείμενων προς το κυβερνών Κόμμα (συμβούλων, διευθυντών, μελών σημαντικών επιτροπών κ.τ.λ.) μέσω επίσης κομματικών – πελατειακών σχέσεων αλληλεξάρτησης. Στη συνέχεια ένας αποτελεσματικός τρόπος προκειμένου οι τελευταίοι με τη σειρά τους να εδραιώσουν τη δική τους εξουσία, αλλά και την εξουσία του Κόμματος, είναι η επιλογή για τις θέσεις ευθύνης του πεδίου τους των δικών τους «παιδιών», μέσω επίσης κομματικών – πελατειακών σχέσεων αλληλεξάρτησης. Διαμορφώνεται έτσι ένα πολυπλόκαμο δίκτυο αλληλο-εξαρτήσεων προσώπων και συμφερόντων σε όλες τις ιεραρχικές βαθμίδες των θεσμών από την κορυφή μέχρι τη βάση. Σ’ αυτό ακριβώς το διαμορφωθέν διαχρονικά πανίσχυρο δίκτυο οφείλεται η ισχυρή εξουσιαστική δυναμική της συντηρητικής παράταξης. Αν έτσι έχουν τα πράγματα, θεωρώ ότι ακόμη και το αναλογικό σύστημα διαμοιρασμού των θέσεων εξουσίας 4-2-1 στη συγκυβέρνηση ΝΔ – ΠΑΣΟΚ – ΔΗΜΑΡ ήταν περισσότερο δημοκρατικό από την κατάληψη των θέσεων εξουσίας όλων των βαθμίδων από τους οπαδούς ενός μόνο Κόμματος…

Τελικά η εθνική ενότητα δεν επιτυγχάνεται με ωραία λόγια και επικοινωνιακές πρακτικές, χρειάζονται τολμηρές τομές στους θεσμούς, εκτός αν περιμένουμε με το πλήρωμα του χρόνου να ωριμάσουμε ως μεμονωμένα άτομα μέσω της αυτογνωσίας, σαν τον Θεοδωράκη, ώστε να συμπεριλάβουμε δια της αλληλοπεριχώρησης όλους τους άλλους, όχι μόνο τους δικούς μας, αλλά και τους διαφορετικούς… από το Πολάκη μέχρι τον Πλεύρη…

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

spot_img
spot_img

ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣ