Γράφει η Στέλλα Πριόβολου, Ομότιμη Καθηγήτρια, πρόεδρος Σώματος Ομοτίμων Καθηγητών ΕΚΠΑ και κοσμήτορας του Δημοτικού Λαϊκού Πανεπιστημίου Αγίας Παρασκευής.
Η Βία ήταν κατά την ελληνική Μυθολογία θεότητα, προσωποποίηση της βίας. Η Βία, ο Κράτος και η Νίκη αναφέρονται στην «Θεογονία» του Ησίοδου ως αδέλφια. Η βία, με τη σημερινή της έννοια είναι η άσκηση σωματικής ή άλλης δύναμης ή και η χρησιμοποίηση απειλών με σκοπό την επιβολή της θέλησης ενός ατόμου. Η ρίζα της είναι ινδοευρωπαϊκή j(i)ya, και σημαίνει «κυριαρχία».
Η βία, σωματική, ψυχολογική, σεξουαλική, ενδοοικογενειακή, πολιτική, ήρθε και έδεσε με την κοινωνία, και δυστυχώς, και με την ελληνική! Ας δούμε, λοιπόν, πόσο η βία αυτή ταιριάζει με τις αξίες που κληρονομήσαμε ως Έλληνες από τους προγόνους μας, και ας ανατρέξουμε στο βιβλίο «Η αρχαία Ελλάδα εναντίον της βίας» της μεγάλης και αλησμόνητης Γαλλίδας Ακαδημαϊκού Jacqueline de Romilly.
Σύμφωνα με την έρευνα της λαμπρής ελληνίστριας και φίλης της Ελλάδας, μέσα από τον κόσμο της Μήδειας, του Προμηθέα, του Ορέστη, του Αχιλλέα, της Αντιγόνης και πολλών άλλων, οι Έλληνες ανέπτυξαν έναν ολόκληρο κόσμο που παρέχει ένα κριτικό οπλοστάσιο, που όχι μόνον παραμένει ενεργό, αλλά μπορεί να βγάλει τη σκέψη από πολλά αδιέξοδα. Στο βιβλίο της η Jacqueline de Romilly επισημαίνει ότι ο Ουμανισμός του 5ου αι. π.Χ. είναι ένα αξεπέραστο μάθημα για όλες τις εποχές, που μαστίζει η βία. Έτσι η ίδια εξετάζει τη θεϊκή βία, τη βία στην αρχαία τραγωδία και την καθημερινή βία. Αναφέρεται στη θεϊκή αγριότητα, όταν ο Δίας ευνουχίζει τον πατέρα του Ουρανό για να καταλάβει την εξουσία -και είναι οι «θεομηνίες» ασύγκριτα σκληρότερες από τις ανθρώπινες πράξεις βίας- στη βία των τυράννων, που κυβερνούν χωρίς νόμο, στην καθημερινή βία στην κοινωνία και στη βία του πολέμου. Διαπιστώνει ότι οι κλασικοί συγγραφείς δεν απέκρυψαν τη βία, αντίθετα την περιέγραψαν και την στηλίτευσαν, όπως ο Ευριπίδης στις Τρωάδες, Ικέτιδες, Ανδρομάχη, και ο Θουκυδίδης στον Διάλογο Αθηναίων – Μηλίων.
Η Jacqueline de Romilly ανατρέχει στις τραγωδίες του 5ου αι. π.Χ. και στα ιστορικά κείμενα, όπου ανευρίσκει τη δικαιοσύνη, την πραότητα, την επιείκεια· αξίες, που δρούσαν ενάντια στην αγριότητα. Στα κείμενά τους οι αρχαίοι συγγραφείς περιγράφουν τις αντιπαραθέσεις των χαρακτήρων, αναδεικνύοντας την αξία της ανθρώπινης αλληλεγγύης, του σεβασμού στην ανθρώπινη προσωπικότητα, του οίκτου για τους αδυνάτους. Για να αντιμετωπίσουν τη βία ορθώνουν ενάντια σε αυτήν θετικές αξίες, τον ορθολογισμό, την πειθώ, την αγάπη για τη ζωή, και την προσήλωση στους νόμους, γραπτούς και άγραφους.
Στο ίδιο βιβλίο η Γαλλίδα συγγραφέας διαμαρτύρεται για την βία που εκφράζεται στα κείμενα της εποχής της (1999) στη Γαλλία, γράφοντας χαρακτηριστικά τα εξής: «Τι τρελός άνεμος μαίνεται στη γαλλική λογοτεχνία, τι τυφλή μανία εμπνέει τους συγγραφείς μας. Από τα έργα 15 συγγραφέων ξεχύνεται όλο το αίμα του κόσμου. Οι 15 νέοι βάρβαροι, παρουσιάζουν με τα έργα τους αυτά μια σαφή ακτινοσκόπηση της γενικής σύγχυσης της εποχής μας».
Δεν είμαι ειδική για να εκθέσω τα αίτια της γέννησης της βίας στην ψυχή των νέων, μπορώ όμως να αναφερθώ στη σημασία της παιδείας για την αποφυγή της. Η παιδεία, που περιλαμβάνει το σπίτι, το σχολείο, τα βιβλία, τα μέσα ενημέρωσης, αρχίζει πάντα από τους γονείς, των οποίων η προσφορά συχνά μετατοπίζεται από την παροχή των ηθικών αξιών στην παροχή υλικών αγαθών. Πιστεύω ότι οι γονείς οφείλουν πρώτοι να παιδεύσουν τα τέκνα τους, να τα εξοικειώσουν με το περιβάλλον, τον χώρο και την χώρα, όπου ζουν. Να τα εμπνεύσουν με την πίστη σε κάτι ανώτερο, με σεβασμό για τον άνθρωπο, για το άλλο φύλο, με αγάπη για τα ζώα, να τα εξοικειώσουν κατά το δυνατόν ακόμη και με την ιδέα της αρρώστιας και του θανάτου. Να καλλιεργήσουν στα παιδιά τους τη σωστή έννοια της εργασίας και της μοναδικής αξίας της για όλη τους τη ζωή, από τα νιάτα μέχρι τα βαθιά γεράματα.
Είναι θλιβερό, τις τελευταίες ημέρες, το φαινόμενο βίας με οργανωμένη επιχείρηση καταστροφής στο χώρο του Τμήματος Βιολογίας του ΑΠΘ, όπου έχει ξεκινήσει η κατασκευή νέας ενοποιημένης βιβλιοθήκης και αιθουσών διδασκαλίας της Σχολής Θετικών Επιστημών, ένα έργο εξαιρετικά σημαντικό για τους φοιτητές του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
Η παιδεία συνεχίζεται στο σχολείο, όπου ένα μάθημα Ηθικής είναι, πιστεύω, αναγκαίο να προσφέρει στους μαθητές απλές έννοιες του ήθους, της συμπεριφοράς στην κοινωνία και φυσικά των συνεπειών της βίας. Στην εποχή της παγκοσμιοποίησης πρέπει να γίνει κατανοητό ότι η επαναφορά στις αρχές και τα ιδεώδη του Ουμανισμού επιβάλλεται για μια ζωή καλύτερη για όλους. Διάβασα στο ΒΗΜΑ ότι η σύγχρονη Τεχνολογία προχωρά και στην Ελλάδα με επιτυχία στην ανάπτυξη εφαρμογής για κινητό τηλέφωνο στοχεύοντας στην καταπολέμηση της έμφυλης βίας. Η αλήθεια, όμως, είναι ότι η Τεχνολογία δεν προλαμβάνει τέτοια φαινόμενα, μόνον προσπαθεί να τα θεραπεύσει, και η παιδεία παραμένει το μοναδικό σωστό και αποτελεσματικό εργαλείο.
Το βιβλίο της Jacqueline de Romilly, μεταφρασμένο στην Ελληνική, θα μπορούσε να αποτελέσει εγχειρίδιο για τη διαπαιδαγώγηση των νέων, καθώς σε αυτό αναδεικνύονται αξίες των προγόνων μας, που μπορούν να μας αφυπνίσουν για να δώσουμε σήμερα τα ιδεώδη κίνητρα για τον περιορισμό της βίας και της τρομοκρατίας στη χώρα μας.
