Γράφει ο Χρήστος Στρυφτός, Ιστορικός
Στο διάστημα του ελληνικού Μεσοπόλεμου και συγκεκριμένα ύστερα από την «επαναστατική κυβέρνηση» των Πλαστήρα – Γονατά, εγκαθιδρύεται η Δεύτερη Ελληνική Δημοκρατία, χωρίς όμως να θεσμοθετούνται τα νομοθετικά σώματα του Συντάγματος. Πρόεδρος της Δημοκρατίας έχει αναλάβει ο Παύλος Κουντουριώτης, ενώ την εκπροσώπηση της χώρας σε διεθνές επίπεδο έχει ο Ελ. Βενιζέλος.
Ο απόηχος της Μικρασιατικής Καταστροφής έχει φέρει πολλά οικονομικά, κοινωνικά προβλήματα αλλά και πολιτική κρίση. Σε αυτό λοιπόν το χρονικό διάστημα εμφανίζονται υπηρεσιακές κυβερνήσεις, κινήματα αλλά και κοινωνικές προστριβές, οι οποίες οδηγούσαν σε απεργίες και διαδηλώσεις εργατών. Μέσα σε διάστημα ενός χρόνου παραιτείται τον Ιούλιο του 1924 ο σοσιαλιστής πρωθυπουργός Αλ. Παπαναστασίου και ακολουθούν διαδοχικά οι φιλελεύθεροι ομότιμοί του Θ. Σοφούλης και Α. Μιχαλακόπουλος έως και τον Ιούνιο του 1925. Στις 25 Ιουνίου 1925 τα ηνία της χώρας θα λάβει χωρίς εμπόδιο ένας δραστήριος στρατηγός και γνωστός κινηματίας της περιόδου αυτής ο Θεόδωρος Πάγκαλος.
Ο Πάγκαλος έχοντας αποκτήσει την ψήφο εμπιστοσύνης της Συντακτικής Συνέλευσης δημιουργεί ένα ιδιόρρυθμο καθεστώς κοινοβουλευτικής δικτατορίας. Έως τον Σεπτέμβριο του 1925 ο Πάγκαλος είχε καταφέρει να τροποποιήσει τις νομοθεσίες του Συντάγματος και διέλυσε τη Βουλή με τη δικαιολογία ότι δεν εκπροσωπούσε πλέον τη λαϊκή βούληση. Τον Απρίλιο του 1926 καταχράται το αξίωμα του Προέδρου της Δημοκρατίας και εγκαθιδρύει δικτατορικό καθεστώς.
Το καθεστώς αυτό έχει αποτυπωθεί μέσα στην ιστοριογραφία ως μια επιπόλαιη και συνάμα σύντομη χρονικά δικτατορία. Τα σκληρά μέτρα καταπίεσης, η λογοκρισία, οι διώξεις πολιτικών προσώπων (Ι. Μεταξά, Ν. Πλαστήρα, Γ. Παπανδρέου), οι εξορίες αλλά και η πουριτανικά σεξιστική αντιμετώπιση σε βάρος του γυναικείου φύλου, είναι κάποια διακριτά στοιχεία που χαρακτηρίζουν την υπερφίαλη διακυβέρνηση του Πάγκαλου. Κύριο επιχείρημα της πολιτικής προπαγάνδας αλλά και διατήρησής του στην εξουσία ήταν η αντιμετώπιση της κομμουνιστικής απειλής. Αυτό μπορεί να διαπιστωθεί από το γεγονός ότι το εργατικό κίνημα και το ίδιο το ΚΚΕ ήταν υπό αυστηρό διωγμό κατά την περίοδο της διακυβέρνησης του Πάγκαλου. Όσον αφορά τις κινήσεις του στην οικονομική πολιτική, ο Πάγκαλος ως παλιός Αμυνίτης ακολούθησε τη βενιζελική οδό λιτότητας με σύναψη δανείου, διχοτόμηση χαρτονομίσματος, προσπαθώντας έτσι να αναπτυχθούν πολλές επιχειρηματικές επενδύσεις (π.χ. αγγλική εταιρεία ΠΑΟΥΕΡ).
Στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής η δικτατορία Πάγκαλου χρεώνεται σφάλματα όπως η ανεξήγητα προκλητική στάση απέναντι στη Τουρκία, η υπόγεια ελληνογιουγκοσλαβική συνθήκη και η εισβολή στη Βουλγαρία με την αμέσως για αυτή την ενέργεια τιμωρό καταβολή αποζημίωσης επιβεβλημένη από την Κοινωνία των Εθνών εις βάρος της Ελλάδας. Οξύμωρο με αυτά αλλά συνάμα άξιο να αναφερθεί είναι ότι μέσα σε αυτή τη περίεργη βραχύβια δικτατορία έχουμε την ίδρυση της Ακαδημίας Αθηνών, γεγονός το οποίο αποτέλεσε ορόσημο στην πνευματική ζωή της χώρας.
Τον Ιούλιο του 1926 ο Πάγκαλος αναθέτει την πρωθυπουργία στον Αθ. Ευταξία, ενώ εκείνος έχει αφοσιωθεί στην αναδιοργάνωση και ενίσχυση του στρατού. Τέλος στην τροχιά αυτής της διακυβέρνησης βάζει απότομα φρένο ο στρατηγός Γεώργιος Κονδύλης με στρατιωτικό κίνημα τον Αύγουστο του 1926. Το ένα πραξικόπημα «διαδέχεται» το άλλο. Ο Πάγκαλος ανατρέπεται και φυλακίζεται στην Κρήτη όπου θα αφεθεί ελεύθερος μετά από δυο χρόνια επί κυβερνήσεως Βενιζέλου.
Η ελληνική πολιτική ιστορία λοιπόν μας διδάσκει ότι φαινόμενα σαν το κίνημα της 25ης Ιουνίου του Πάγκαλου αποτελούν συνήθεις επιπτώσεις πολιτικής αστάθειας, αδύναμης δημοκρατίας και ολίσθησης του κοινοβουλευτισμού.
ΠΗΓΕΣ
- Δ. Καλτσώνης, «Ελληνική Συνταγματική
Ιστορία 1821-1940», Α’ Τόμος,
εκδ. ΞΙΦΑΡΑΣ, Αθήνα, 9/2009
- Αντώνης Μακρυδημήτρης,
«Οι Πρωθυπουργοί της Ελλάδος 1828-1997», εκδ. Ι. ΣΙΔΕΡΗΣ, Αθήνα, 1997
