Γράφει ο Χρήστος Στρυφτός, Ιστορικός.
Συμπληρώνονται αυτόν τον Νοέμβρη πενήντα χρόνια από το ιστορικό γεγονός της εξέγερσης του Πολυτεχνείου τον Νοέμβριο του 1973. Τα γεγονότα του Πολυτεχνείου και η εξέγερση του φοιτητικού κινήματος πενήντα χρόνια πριν αναμφισβήτητα είχαν μια ριζοσπαστική πολιτική σκοπιμότητα και αποτέλεσαν την εκδήλωση μιας κοινωνικής και πολιτικής διαμαρτυρίας κατά του καθεστώτος των συνταγματαρχών η οποία φυσικά είχε δώσει σημεία ύπαρξης την χρονιά εκείνη μερικούς μήνες νωρίτερα.
Τον Φλεβάρη του 1973 πραγματοποιείται αντιδικτατορική διαμαρτυρία του φοιτητικού κινήματος στην κατάληψη της Νομικής Σχολής Αθηνών. Έπειτα απόπειρα ανατροπής των απριλιανών επεχείρησε τον Μάιο του 1973 μια οργάνωση μέσα από το Πολεμικό Ναυτικό με τους κυρίους Εγκολφόπουλο και Μηναίο αντιναυάρχους να συλλαμβάνονται τελικώς και να αποτυγχάνουν. Μετά από δυο έντονα «χτυπήματα» λοιπόν το καλοκαίρι του 1973 ο δικτάτορας Γεώργιος Παπαδόπουλος αποφασίζει να στραφεί στην φιλελευθεροποίηση του καθεστώτος της 21ης Απριλίου. Αρχικά οι μηχανισμοί της χούντας κάνουν εκστρατεία ώστε και να κατορθώσουν τον Ιούλιο του 1973 με ένα δημοψήφισμα να καταργήσουν τον θεσμό της Μοναρχίας και να εγκαθιδρύσουν Προεδρική Δημοκρατία.
Το νέο αυτό πολίτευμα και προφανώς αυτή η ξαφνική πολιτειακή μεταρρύθμιση δε θα άφηναν εκτός τον Γεώργιο Παπαδόπουλο αφού ο ίδιος θα ορκιστεί τον Αύγουστο του 1973 Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Στη συνέχεια τον Οκτώβριο του 1973 ο διορισμένος πρωθυπουργός από τον Παπαδόπουλο Σπύρος Μαρκεζίνης ανακοινώνει στις πολιτικές δυνάμεις της χώρας που για έξι χρόνια είχαν φιμωθεί, εκδιωχθεί και εξοριστεί, ότι τον Φλεβάρη του 1974 επρόκειτο να διεξαχθούν εκλογές. Φυσικά αυτές οι εκλογές και αυτό το νέο καθεστώς κάτω από την προεδρία του Παπαδόπουλου δημιούργησαν την έντονη αντίδραση και άρνηση συνεργασίας από τον χώρο της δεξιάς με εκπρόσωπο τον Π. Κανελλόπουλο τον πρώην αρχηγό της Ε.Ρ.Ε., από τον χώρο του κέντρου με εκπροσώπους τους Ανδρέα. Παπανδρέου και Γ.Μαύρο και από τον χώρο της αριστεράς συγκεκριμένα το ΚΚΕ με εκπρόσωπο τον Χ.Φλωράκη. Σημαντικές πολιτικές φυσιογνωμίες όπως οι Σ.Στεφανόπουλος, Ε.Αβέρωφ και Η.Ηλίου ήταν πιο μετριοπαθείς ως προς το «κάλεσμα Μαρκεζίνη» με κύρια και βασική προϋπόθεση την πλήρη έξοδο της χώρας από την δικτατορία και την επαναφορά της δημοκρατίας και του κοινοβουλευτισμού χωρίς το περιτύλιγμα του αυταρχισμού της χούντας που είχε αποτυπωθεί τα τελευταία έξι χρόνια μέχρι το 1973.
Όλες οι προσπάθειες του Μαρκεζίνη δυστυχώς για τον Παπαδόπουλο δεν φέρνουν εις πέρας την εφαρμογή του «εκδημοκρατισμού» του καθεστώτος των συνταγματαρχών. Ο Παπαδόπουλος ζητούσε απεγνωσμένα την στήριξη σημαντικών πολιτικών δυνάμεων για να πραγματοποιήσει αυτή την πολιτική μεταβολή αλλά μάταια. Οι προβεβλημένα αποτυχημένες διαπραγματεύσεις των συνταγματαρχών δημιούργησαν στην κοινωνία και στον πολιτικό χώρο νέες έντονες διαμαρτυρίες και επιπλέον πυροδότησαν την αντιχουντική δράση. Στις 4 Νοεμβρίου του 1973 εκδηλώθηκαν σοβαρά επεισόδια από αντιφρονούντες με αποτέλεσμα το μνημόσυνο του Γ.Παπανδρέου να μετατρέπεται σε αντιδικτατορική διαδήλωση. Η διαδήλωση καταστέλλεται αλλά μετά από δέκα ημέρες στις 14 Νοεμβρίου του 1973 με την κατάληψη του Πολυτεχνείου στην Αθήνα το φοιτητικό κίνημα θα έχει πλέον τον καθοριστικό ρόλο στον τρόπο με τον οποίο θα εκφράσει την αντίσταση και θα αντιμετωπίσει πολιτικά το καθεστώς των συνταγματαρχών. Στις 17 Νοεμβρίου τα ξημερώματα μαζί με τους φοιτητές του Πολυτεχνείου μαθητές και πολίτες δίνουν τον δικό τους αγώνα κατά της χούντας. Εκείνες τις δυο ημέρες 16-17 Νοεμβρίου 1973 το Πολυτεχνείο έμοιαζε με πεδίο μάχης καθώς εντοπίστηκαν 24 νεκροί! Οι φοιτητές είχαν δώσει τον αγώνα τους πλέον με την ζωή τους και το Πολυτεχνείο έγινε σύμβολο του αντιδικτατορικού αγώνα. Σήμερα πενήντα χρόνια μετά μέσα σε έναν κατακλυσμό σύγχρονων πολιτικών ιδεολογιών και κρίσης είναι μια καλή συγκυρία να μελετήσουμε το Πολυτεχνείο του 1973 ως ένα γεγονός ορόσημο στην σύγχρονη ελληνική ιστορία αλλά και ως ένα αυτόνομο πολιτικό κίνημα το οποίο εγκαινίασε με τις αξίες και τα ιδανικά που εξέπεμψε ένα νέο πολιτικό σκηνικό για τα τότε ελληνικά δεδομένα. Το Πολυτεχνείο μπορεί να μην έριξε την χούντα εκ των πραγμάτων όμως αποτέλεσε μεταπολιτευτικά την εσχατιά των δημοκρατικών αγώνων του ελληνικού λαού για την δημιουργία μια νέας πολιτικής πραγματικότητας η οποία εξελίχθηκε στις ώριμες πλέον ευρωπαϊκές συνθήκες της Δύσης. Το Πολυτεχνείο μέχρι σήμερα «ζεί» μέσα από τα ντοκουμέντα και τις μαρτυρίες της εποχής του απαντώντας με τους ιστορικούς αγώνες του στον αντικοινοβουλευτισμό και στην δικτατορία του 1967.
ΠΗΓΕΣ:
- Καλλιβρετάκης Λεωνίδας, «Το Πολυτεχνείο έξω από το Πολυτεχνείο – Οι αφανείς πρωταγωνιστές της εξέγερσης του 1973»,εκδ: Θεμέλιο, Αθήνα,2023
- Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ)
