Επιμέλεια: Άγγελος Πολύδωρος
Ήταν 7 Μαρτίου 1999 όταν μη έχοντας ολοκληρώσει το μοντάζ της τελευταίας του ταινίας Eyes Wide Shut, ο Στάνλεϊ Κιούμπρικ πέθανε στον ύπνο του στην έπαυλη Τσιντικμπέρι της νοτιοανατολικής Αγγλίας, όπου κατοικούσε από το 1979 με την τρίτη του σύζυγο του, τη γερμανίδα ηθοποιό Κριστιάνε Χάρλαν και τις δύο κόρες τους.
Ο Κιούμπρικ είχε γεννηθεί το 1928 στο Μανχάταν και ο πατέρας του, του έμαθε σκάκι όταν ήταν 12 χρονών, ένα χόμπι που θα τον ακολουθούσε σε όλη του την ζωή, ενώ έναν χρόνο αργότερα αγοράζοντας του μια φωτογραφική Graflex, τον έκανε να γοητευτεί από την φωτογραφία.
Ως έφηβος ασχολήθηκε ιδιαίτερα με την τζαζ μουσική και επιχείρησε για μικρό χρονικό διάστημα να εργαστεί σαν μουσικός.
Ενώ βρισκόταν ακόμη στο γυμνάσιο επιλέχθηκε ως επίσημος φωτογράφος του σχολείου για έναν χρόνο. Το 1946, εξαιτίας των χαμηλών του βαθμών δεν μπόρεσε να συνεχίσει την εκπαίδευση του σε κάποιο κολέγιο, παρακολούθησε κάποια μαθήματα στο City College της Νέας Υόρκης (CCNY) και μετά την αποφοίτηση του εργάστηκε σαν φωτογράφος, συμπληρώνοντας το εισόδημα του παίζοντας σκάκι. Παράλληλα, έγινε μαθητευόμενος φωτογράφος στο περιοδικό Look, στο οποίο αργότερα εργάστηκε σαν μόνιμος και ξεκίνησε να παρακολουθεί προβολές ταινιών στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης (ΜοΜΑ) και στους κινηματογράφους της Νέας Υόρκης, οι οποίες επηρέασαν το μετέπειτα έργο του. Το 1951, μετά από ενθάρρυνση του ενός φίλου του, ξεκίνησε να κάνει μικρά ντοκιμαντέρ για το The March of Time, και δημιούργησε το «Day of the Fight».
Τα επόμενα 40 χρόνια θα αναδείκνυαν το ιδιοφυές ταλέντο του ως σκηνοθέτη, σεναριογράφου, παραγωγού και φωτογράφου των ταινιών του.
===
Ταινίες – σταθμοί
Από τις πιο δημοφιλείς ταινίες της καριέρας του υπήρξαν οι εξής, οι οποίες όλες χαρακτηρίστηκαν σταθμοί στην ιστορία του κινηματογράφου: «Σπάρτακος» (1960), «Λολίτα» (1962), «SOS Πεντάγωνο Καλεί Μόσχα» (1964), «2001: Οδύσσεια του Διαστήματος», (1968), «Κουρδιστό Πορτοκάλι» (1971), «Λάμψη» (1980), «Full Metal Jacket» (1987), «Μπάρυ Λύντον» (1975), «Μάτια Ερμητικά Κλειστά» (1999). Από αυτές, οι επτά πρώτες περιλαμβάνονται στις «100 αγαπημένες μου», που δημοσίευσα το 2010 στην Αμαρυσία και μπορώ να βλέπω κατά καιρούς σε επανάληψη χωρίς να τις βαριέμαι.
Οι ταινίες του, που ανήκουν σε όλα σχεδόν τα κινηματογραφικά είδη, προκάλεσαν και συνεχίζουν να προκαλούν αίσθηση εξαιτίας των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών τους. Υπήρξε τελειομανής. Ενδεικτική της τελειομανίας του ήταν και η προσοχή που έδινε ο ίδιος στην κυκλοφορία των ταινιών του σε άλλες χώρες, αφού είχε πλήρη έλεγχο της μετάφρασης τους και γύριζε εναλλακτικές εκδοχές τους.
Με αφετηρία την ταινία του «2001: Οδύσσεια του Διαστήματος», σε όλες σχεδόν τις ταινίες του -εκτός από το «Full Metal Jacket»- χρησιμοποίησε ηχογραφημένη κλασική μουσική, ενώ σαν στοιχείο ειρωνείας τοποθετούσε εύθυμα ακούσματα ποπ μουσικής σε σκηνές ερήμωσης και καταστροφής.
===
Βραβεία και υποψηφιότητες
Πέντε ταινίες του, ήταν υποψήφιες για Όσκαρ σε διάφορες κατηγορίες, συμπεριλαμβανομένου και αυτού της Καλύτερης Ταινίας για τις «SOS Πεντάγωνο Καλεί Μόσχα», «Κουρδιστό Πορτοκάλι» και «Μπάρυ Λύντον», και Καλύτερης Σκηνοθεσίας για το «2001: Οδύσσεια του Διαστήματος», «SOS Πεντάγωνο Καλεί Μόσχα», και «Μπάρυ Λύντον».
Τα περισσότερα βραβεία για τα οποία προτάθηκαν οι ταινίες του, ήταν στους τομείς της κινηματογράφησης, καλλιτεχνικού σχεδιασμού, συγγραφή σεναρίου και μουσικής. Όλες οι ταινίες του, μέχρι το τέλος της καριέρας του προτάθηκαν για τουλάχιστον μια Χρυσή Σφαίρα και Όσκαρ (μαζί με αρκετές υποψηφιότητες για τα βραβεία BAFTA).
Το 1997, τρεις από τις ταινίες του επιλέχθηκαν από το Αμερικανικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου για το κατάλογο των 100 καλύτερων ταινιών στην Αμερική: το «2001: Οδύσσεια του Διαστήματος» βρέθηκε στο νούμερο 22, το «SOS Πεντάγωνο Καλεί Μόσχα» στο Νο 26 και το «Κουρδιστό Πορτοκάλι» στο Νο 46.
