Μια ιστορική αναδρομή στη Σμύρνη, πριν την καταστροφή, έτσι όπως θυμάται τα γεγονότα από τις διηγήσεις της γιαγιάς Αναστασίας από την Αλικαρνασσό, έκανε η αντιπρόεδρος της Εστίας Νέας Σμύρνης, έφορος Μουσείων, Θέμις Παπαδοπούλου, σε εκδήλωση που διοργάνωσε η International Hellenic Association (IHA).
«Μεγάλωσα στα γόνατα μιας γιαγιάς που δεν ήξερε παραμύθια για τη Χιονάτη και τον Κοντορεβυθούλη. Είχε υποστεί τρεις φορές την προσφυγιά. Μια από την Κριμαία της Ρωσίας, με την επανάσταση των Μπολσεβίκων, μετά από το Πετρούμι (όπως αποκαλούσε την Αλικαρνασσό) και μια από τους Ιταλούς από την Κάλυμνο. Όμως, το κλειδί που κρατούσε ήταν αυτό της Αλικαρνασσού. Ήταν τόσο βαθιές, τόσο στέρεες οι ρίζες της πατρογονικής τους γης στις καρδιές τους και οι μνήμες ακατανίκητες. Πολλή ζωή, πολύ φως, ολόχρυσοι καρποί, παρέα με τα δελφίνια, λάμψη παιδείας και εθνικής αυτογνωσίας, όλα χαμένα!», είπε η κυρία Παπαδοπούλου. Θέμα της ομιλίας της, «Η Μικρασιάτισσα Γυναίκα και τα παιδιά της».
Ιδιαίτερη μνεία έκανε στην Παιδεία και τον Πολιτισμό των Ελλήνων της Μικράς Ασίας.
«Το 1919 η Σμύρνη είχε 387 σχολεία με 63.000 μαθητές. Είχε την περίφημη Ευαγγελική Σχολή, το κεντρικό Παρθεναγωγείο της Αγίας Φωτεινής – ισότιμον του Αρσακείου των Αθηνών, το Ομήρειο, το Ελληνογαλλικό, το Ελληνογερμανικό και άλλα, ήταν δε έτοιμο και το Πανεπιστήμιο της Σμύρνης, με πρύτανη τον περίφημο δάσκαλο του Αϊνστάιν, τον δικό μας Κωνσταντίνο Καραθεοδωρή και με την ονομασία “Φως εξ Ανατολών“.
Όμως… Το κακό πρόλαβε… Η Σμύρνη κάηκε.
Ό,τι ωραίο είχαν δημιουργήσει οι Έλληνες Σμυρνιοί καταστράφηκε, έγινε στάχτη. Αυτά που υποστηρίζουν μερικοί “ιστορικοί” είναι εντελώς εκτός πραγματικότητας. Οι όροι “έξοδος” ή “συνωστισμός” είναι επιεικώς απαράδεκτοι. Εκεί, στο Και της Σμύρνης έγιναν όλου του κόσμου τα εγκλήματα, η εξαφάνιση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και υποστάσεως. Ανέκαθεν οι Τούρκοι ενεργούν με σχέδια των Γερμανών. Δεν είναι τυχαίο το ότι ο Χίτλερ αντέγραψε όλα τα φοβερά εγκλήματα των Τούρκων του Κεμάλ.
Διωγμοί των Χριστιανών Ελλήνων είχαν γίνει και το 1770, το 1797, το 1821, το 1915, όταν τα πνεύματα καταλάγιασαν. Οι Έλληνες που για να σωθούν είχαν πάει απέναντι στα νησιά Χίο, Σάμο, Μυτιλήνη, ξαναγύριζαν πίσω στα σπίτια τους. Γι’ αυτό και κρατούσαν στην τσέπη τους το κλειδί του σπιτιού τους. Όμως αυτή τη φορά όλα ήταν διαφορετικά. Πού να το φανταστεί αυτό η γιαγιά μου η Αναστασία από την Αλικαρνασσό;».
Η Θέμις Παπαδοπούλου συνέχισε.
«Το ’22 δεν ήρθε έτσι ξαφνικά. Δικά μας λάθη, με πρώτο και κυριότερο την κατάρα της φυλής μας, τον Διχασμό, βοήθησαν τους Τούρκους να πραγματοποιήσουν τα σχέδιά τους. Ο ύπατος αρμοστής Στεργιάδης και ο πρίγκηπας Ανδρέας αναφέρονται με αρνητικό πρόσημο. Στην άλλη πλευρά, με θετικό πρόσημο αναφέρονται ο Άγιος Χρυσόστομος Σμύρνης και ο Στρατηγός Πλαστήρας. Όσο για την ελληνική τότε Κυβέρνηση, που τον Ιούνιο του ’22 έβγαλε τον Νόμο 2870, τι πρόσημο να βάλεις, όταν ο νόμος τους αυτός απαγόρευε σε όλα τα πλεούμενα να πλησιάσουν τα παράλια της Μικράς Ασίας και να βοηθήσουν για να φύγουν οι ομόγλωσσοι, ομόθρησκοι, ομόαιμοι πρόσφυγες;
Μόνο πέντε άνθρωποι βοήθησαν ουσιαστικά τους πρόσφυγες. Οι Αμερικανοί George Horton (γενικός πρόξενος Σμύρνης), η ιατρός Εσθέρ Λαβτζόι, ο πάστορας Ένζα Τζένιγκς και ο Γιαπωνέζος πλοίαρχος του πλοίου Τοκέη Μαρού.
Αλλά και όταν έφθασαν στην Ελλάδα οι δυστυχισμένοι πρόγονοί μας, αντιμετωπίστηκαν με δυσπιστία, εχθρότητα και περιφρόνηση. Οι άνδρες, όσοι γέροι έφθασαν στην Ελλάδα, (τους νέους τους είχαν στείλει οι Τούρκοι στα Αμελέ Ταμπουρού) ήσαν οι “πρόσφιγγες” και οι γυναίκες οι “παστρικές” με την άσχημη έννοια. Μερικά παιδιά ορφανά κατέληξαν στο δημόσιο πορνείο στα Βούρλα στον Πειραιά.
Το ίδιο συνέβη και με τους επόμενους πρόσφυγες, αυτούς που έφθασαν στην Ελλάδα το 1923 με την ανταλλαγή πληθυσμών. Και μετά από λίγα χρόνια, τα οστά όλων όσων είχαν την ατυχία να πεθάνουν στην Τουρκία, μεταφέρθηκαν με πλοία στη Γαλλία για να γίνουν σαπούνι και κουμπιά. Όλα αυτά σκέπτομαι μερικές φορές και στάζει προ…καρδίας μνησιπήμων πόνος».
Κλείνοντας την ομιλία της, κάλεσε τους Έλληνες να ανέβουν λίγο ψηλότερα.
«Να υπερβούμε τους εαυτούς μας, τα εγώ μας, τον εγωισμό μας, για να μπορέσουμε να βοηθήσουμε την πατρίδα μας, τα παιδιά μας! Και δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάμε τα λόγια του μεγάλου Έλληνα ποιητή Κωστή Παλαμά:
Χρωστάμε, ναι χρωστάμε
σε όσους ήρθαν, πέρασαν,
~
θα ΄ρθούνε, θα περάσουν.
Κριτές θα μας δικάσουν
οι αγέννητοι, οι νεκροί».
