Γράφει ο Σπύρος Ευσταθόπουλος
Περιφερειακός σύμβουλος Βόρειου Τομέα Αθηνών, εντεταλμένος συντονιστής Περιφερειακού Αναπτυξιακού Προγραμματισμού, ΕΣΠΑ και συγχρηματοδοτούμενων Ευρωπαϊκών Έργων, με τον Συνδυασμό «Νέα Αρχή για την Αττική»
Ποιος είναι ο ρόλος των Περιφερειών; Πού φτάνουν οι αρμοδιότητές τους; Είναι ερωτήματα που επανέρχονται στο δημόσιο διάλογο κάθε φορά μετά από κάποια μεγάλη φυσική καταστροφή. Δηλαδή σε λανθασμένο χρόνο και με λανθασμένο τρόπο! Γιατί η αναβάθμιση της ποιότητας ζωής των πολιτών και η πρόληψη και αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών είναι θέματα τόσο σημαντικά που δεν γίνεται να τα συζητάμε μόνο όταν το κακό έχει πια γίνει!
Η αλήθεια είναι ότι η άσκηση επιρροής των Περιφερειακών Αρχών στη χώρα μας είναι, δυστυχώς, πολύ μικρή, σε αντίθεση με προηγμένες ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Γερμανία, η Γαλλία, η Ιταλία, η Ισπανία, το Βέλγιο κ.ά. Επιπλέον, οι αποφάσεις δεν λαμβάνονται, όπως θα έπρεπε, όσο το δυνατό πλησιέστερα στους πολίτες (αρχή της επικουρικότητας), με αποτέλεσμα αυτοί να μην έχουν τη δυνατότητα να αντιμετωπίζουν ενεργά τα ζητήματα που είναι σημαντικά για τη ζωή τους.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα της περιορισμένης επιρροής των Περιφερειών είναι ότι οι γνωμοδοτήσεις τους στη νομοθετική διαδικασία έχουν πολύ περιορισμένο αντίκτυπο. Επίσης, η Περιφέρεια δεν έχει καν την ευχέρεια να διατυπώνει θέσεις επί συγκεκριμένων ζητημάτων μέσω γνωμοδοτικής πρωτοβουλίας. Επί προσθέτως, δεν εφαρμόζεται -αφού άλλωστε δεν προβλέπεται- καμία αξιολόγηση του εδαφικού αντικτύπου των νόμων και των πολιτικών της κεντρικής εξουσίας.
Οι Κυβερνήσεις δεν υποστηρίζουν τις περιφερειακές προσπάθειες. Κι αυτό δυστυχώς ενισχύει τη δυσπιστία μεγάλης μερίδας πολιτών απέναντι στους θεσμούς. Η συμμετοχή όμως των Περιφερειών στη διαδικασία λήψης σοβαρών αποφάσεων θα προσέδιδε προστιθέμενη αξία στις εφαρμοζόμενες πολιτικές. Παράλληλα, αν υπήρχε αμοιβαία εμπιστοσύνη μεταξύ των Κυβερνήσεων και των Περιφερειών, θα ήταν ευκολότερη η επίτευξη συμβιβασμών βασισμένων στο σύνολο των κοινών αξιών μας προς όφελος του κοινωνικού συνόλου.
Η αποκέντρωση του Κράτους και η ορθολογική και σαφής κατανομή των αρμοδιοτήτων του αποτελούν βασικά στοιχεία κάθε χρηστής διακυβέρνησης. Έχουν δε καθοριστική σημασία για την ενίσχυση της διαφάνειας, της λογοδοσίας και βέβαια για την ποιότητα της χάραξης πολιτικής. Αφενός επιτρέπουν την άμεση συμμετοχή και δέσμευση των πολιτών και αφετέρου διευκολύνουν την εξεύρεση ειδικών κατά περίπτωση και κατά τόπο λύσεων. Πρόκειται δηλαδή γι’ αυτό που ονομάζουμε επιμερισμένη διαχείριση και πολυεπίπεδη διακυβέρνηση.
Οι Περιφέρειες αποτελούν στην πραγματικότητα μια πρώτη γραμμή αντίδρασης σε καταστάσεις κρίσεων, τόσο ανθρωπογενών όσο και φυσικών καταστροφών. Η επικοινωνία και ο μόνιμος διάλογος με τους πολίτες -όχι ο προσχηματικός, που γίνεται περιστασιακά κατά τις περιόδους που προηγούνται των εκλογών- διευκολύνει την αποσαφήνιση και την κατανόηση των θέσεων τόσο του Κράτους όσο και των πολιτών.
Χρειάζονται μεταρρυθμίσεις για την εξασφάλιση μιας εύρυθμα λειτουργούσας περιφερειακής διακυβέρνησης, στο πλαίσιο της οποίας οι πολίτες θα γνωρίζουν ότι τα προβλήματά τους αντιμετωπίζονται.
Επιβάλλεται να ξεκαθαρίσουμε ποιός τελικά είναι υπεύθυνος για τις αποφάσεις που λαμβάνονται, ενισχύοντας έτσι τη δημοκρατική λογοδοσία.
Ένα ακόμα ζήτημα κορυφαίας σημασίας για την αποτελεσματική λειτουργία των Περιφερειών είναι η επαρκής χρηματοδότηση. Χωρίς αυτή, όχι μόνο δεν μπορούν να καλυφθούν οι ανάγκες των Περιφερειών, αλλά ούτε μπορούν και εκείνες να ανταποκριθούν στις φιλοδοξίες τους. Σε αυτά πρέπει, φυσικά, να προστεθούν: η γνώση, οι ικανότητες και η ευθύνη. Όσο αυτά είναι ανεπαρκή, το χάσμα μεταξύ των προσδοκιών των πολιτών και της ικανότητας των Περιφερειών να ανταποκριθούν θα εξακολουθήσει να διευρύνεται. Και η ποιότητα της πολιτικής ζωής να ευτελίζεται.
